Vẽ lại bản đồ khu công nghiệp

Một địa giới hành chính đủ lớn cho phép các nhà quy hoạch vẽ nên bức tranh công nghiệp tổng thể và hiện đại hơn. Ảnh: Lê Toàn.

Kích hoạt không gian mới

Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được trong phiên họp bàn về kế hoạch phát triển kinh tế đầu tiên của Thành phố sau sáp nhập đã chỉ đạo các đơn vị địa phương liên quan phải khẩn trương tái thiết kiến trúc không gian phát triển vùng theo tư duy đa cực - tích hợp - kết nối đa trung tâm, với tầm nhìn “1 không gian - 3 khu vực”, bao gồm các khu vực “thủ phủ tài chính và công nghệ cao”, “thủ phủ công nghiệp” và “thủ phủ kinh tế biển”.

Thực tế, trong nhiều năm qua, TP.HCM cũ gặp khó khăn trong việc phát triển các khu công nghiệp mới do thiếu quỹ đất sạch, khi chỉ còn khoảng 74 ha đất khu công nghiệp hiện hữu có thể thu hút đầu tư nhưng phân tán, nhỏ lẻ và nhiều khu công nghiệp đã hơn 20 năm vẫn chưa thể hoàn thành do vướng giải phóng mặt bằng.

Ngay tại huyện Bình Chánh cũ - khu vực được định hướng phát triển công nghiệp trọng điểm, hiện có ít nhất 4 khu công nghiệp quy mô lớn đang “giậm chân tại chỗ” vì vướng thủ tục và thiếu mặt bằng đồng bộ.

Trong khi đó, với Bình Dương cũ đang được xem là thủ phủ công nghiệp khu vực phía Nam với 29 khu công nghiệp đang hoạt động và tổng diện tích quy hoạch trên 12.745 ha, nhiều nơi tỷ lệ lấp đầy đạt 100% từ lâu.

Do vậy, việc sáp nhập Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu vào TP.HCM đang mở ra một hướng đi mới cho phát triển kinh tế vùng, chuỗi cung ứng - sản xuất giữa 3 địa phương sẽ được hợp nhất, tạo nên một vùng công nghiệp - logistics liên hoàn với quy mô cực lớn.

Trong đó, Bình Dương đã có nền tảng phát triển công nghiệp vững chắc (với nhiều khu công nghiệp lớn như VSIP, Sóng Thần, Mỹ Phước…), Bà Rịa - Vũng Tàu có cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, là lợi thế về hậu cần và xuất khẩu. Còn TP.HCM sẽ chuyển dần các khu công nghiệp nội đô ra vùng ven, kéo theo nhu cầu lớn về đất khu công nghiệp ở rìa Thành phố và giáp ranh các tỉnh.

Ông Lê Văn Thinh - Trưởng Ban quản lý Các khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM (HEPZA) cho hay, việc hợp nhất 3 địa phương TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu hình thành nên một siêu đô thị mới với nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội vượt trội so với từng địa phương riêng lẻ.

Theo đó, trong giai đoạn 2025-2030, HEPZA đặt mục tiêu thu hút đầu tư đạt từ 20-21 tỷ USD; suất đầu tư bình quân thu hút đạt từ 8-10 triệu USD/ha; giải ngân 70% tổng vốn đầu tư đăng ký theo tiến độ.

Đồng thời, quy hoạch phân khu đất khu chế xuất, công nghiệp từ 13.000-13.300 ha; đất khu chế xuất, công nghiệp đủ điều kiện cho thuê từ 6.500-6.800 ha; phát triển 4-5 khu chế xuất thành doanh nghiệp sinh thái; xây dựng hoàn thành và triển khai Đề án chuyển đổi thí điểm 5-6 khu chế xuất, công nghiệp…

Theo ông Thinh, việc triển khai hiệu quả các nghị quyết đột phá của Trung ương sẽ khơi dậy mạnh mẽ các nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng, tái cơ cấu, chuyển đổi mô hình các khu chế xuất, công nghiệp theo hướng đổi mới sáng tạo, công nghệ cao, kinh tế tuần hoàn, công nghệ xanh và công nghệ số; thu hút đầu tư các dự án có quy mô lớn, có giá trị gia tăng và tác động lan tỏa cao.

Đặc biệt, mở rộng không gian phát triển các khu công nghiệp, xây dựng mới một số khu công nghiệp công nghệ cao, xây dựng kết cấu hạ tầng hiện đại, gắn với khu đô thị công nghiệp tích hợp đầy đủ tiện ích xã hội, tạo môi trường sống và làm việc đạt chuẩn quốc tế nhằm thu hút các chuyên gia quốc tế và nhân lực chất lượng cao trong nước...

“Miền đất hứa” cho khu công nghiệp quy mô lớn

Theo đánh giá của Công ty chứng khoán Vietcombank (VCBS), trước khi sáp nhập, chỉ tiêu sử dụng đất khu công nghiệp được phân bổ riêng lẻ cho từng tỉnh, sau đó chia tiếp về cấp huyện.

Điều này dẫn đến việc địa phương A phát triển nhanh vượt chỉ tiêu cho thuê khu công nghiệp trong năm nên không thể cho thuê thêm, trong khi địa phương B lân cận còn chỉ tiêu cho thuê nhưng không thu hút được nhà đầu tư. Bên cạnh đó, các dự án nằm giáp ranh nhiều địa phương thường gặp vướng mắc về thủ tục do sự khác biệt trong quy trình, chi phí phê duyệt và giải phóng mặt bằng.

Tuy nhiên, khi các địa phương được sáp nhập, chỉ tiêu đất khu công nghiệp sẽ được tính gộp toàn vùng, tạo ra dư địa điều phối linh hoạt hơn.

Những “điểm nóng” thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) như TP.HCM hay Bình Dương có thể tiếp tục mở rộng hoặc tái cấu trúc khu công nghiệp theo nhu cầu thị trường. Điều này giúp tối ưu hóa nguồn lực, đặc biệt với các khu công nghiệp vệ tinh xoay quanh những doanh nghiệp nòng cốt (Queen Bee). Nhà đầu tư cũng được hưởng lợi khi thủ tục đầu tư trở nên thống nhất, không còn cảnh kẹt giữa 2 địa bàn.

Song song với đó, việc sáp nhập không chỉ tạo dư địa sử dụng đất linh hoạt hơn, mà còn mở ra cơ hội hình thành các tổ hợp siêu đô thị - khu công nghiệp. Khi quy hoạch khu công nghiệp được hợp nhất, tình trạng lôi kéo nhà đầu tư FDI giữa các địa phương lân cận sẽ chấm dứt.

Các quy hoạch khu công nghiệp, logistic, cảng biển và hạ tầng giao thông được tích hợp đồng bộ, tránh tình trạng chồng chéo, cạnh tranh ngầm.

Đồng thời, việc đồng bộ quy hoạch cũng góp phần giảm thiểu rủi ro chạy đua hạ giá thuê đất hay ưu đãi thuế thiếu kiểm soát - là yếu tố gây méo mó thị trường. Nhờ đó, tính liên kết trong vận hành logistic, cảng biển và chuỗi cung ứng giữa các khu công nghiệp vốn bị phân tán sẽ được cải thiện rõ nét.

Theo VCBS, sau sáp nhập, tổng diện tích khu công nghiệp của cụm TP.HCM - Bình Dương - Bà Rịa - Vũng Tàu đã vượt 33.000 ha. Nhờ hệ thống hạ tầng liên kết đồng bộ gồm cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, các tuyến đường Vành đai 3, Vành đai 4, Quốc lộ 51 và các cảng lớn như Tân Cảng - Cái Mép, Cát Lái…, khu vực này đang hình thành vùng công nghiệp - hậu cần - xuất khẩu quy mô lớn ở phía Nam. Trong đó, cảng Cái Mép - Thị Vải được định vị là cửa ngõ xuất khẩu chính cho toàn cụm.

Chỉ tiêu sử dụng đất khu công nghiệp cũng được tối ưu hơn. Nếu TP.HCM cũ không còn chỉ tiêu phát triển khu công nghiệp, các dự án có thể được điều phối linh hoạt sang Bình Dương hoặc Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, những nơi vẫn còn quỹ đất và tiềm năng phát triển.

Ông Thomas Rooney - Phó giám đốc Bộ phận Dịch vụ công nghiệp, Savills Việt Nam nhận định, việc hợp nhất TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu là bước đi thể chế quan trọng, có thể giúp lĩnh vực bất động sản công nghiệp Việt Nam bước vào một giai đoạn chuyển mình chiến lược.

Một trong những điểm nghẽn lớn nhất của thị trường công nghiệp Việt Nam trong nhiều năm qua là sự khan hiếm quỹ đất sạch quy mô lớn tại các địa phương trọng điểm.

Các thủ phủ công nghiệp như Bình Dương, Đồng Nai, Bắc Ninh, Hưng Yên... dù vẫn còn sức hút nhưng đang dần trở nên chật chội, giá thuê đất tăng cao, gây khó khăn cho các nhà đầu tư muốn triển khai những dự án tầm cỡ.

Bởi vậy, việc sáp nhập các đơn vị hành chính sẽ phần nào phá vỡ những giới hạn này. Khi 2 hoặc 3 địa phương hợp nhất, không gian phát triển sẽ được mở rộng một cách đột phá.

“Việc này giúp địa phương sau sáp nhập có thể quy hoạch thêm nhiều khu công nghiệp mới với diện tích lớn hơn, cung cấp thêm lựa chọn cho nhà đầu tư. Các doanh nghiệp trong và ngoài nước sẽ dễ dàng tìm được vị trí phù hợp để mở nhà máy, tránh tình trạng đỏ mắt tìm đất như hiện nay”, ông Thomas Rooney nói.

Quan trọng hơn, một địa giới hành chính đủ lớn cho phép các nhà quy hoạch vẽ nên bức tranh công nghiệp tổng thể và hiện đại hơn.

Thay vì các khu công nghiệp nhỏ lẻ, phân mảnh, các địa phương mới có điều kiện để phân vùng rõ ràng, phát triển các tổ hợp công nghiệp chuyên biệt.

Đó có thể là những khu công nghiệp hỗ trợ dành riêng cho ngành công nghiệp ô tô, những khu công nghệ cao tập trung cho ngành bán dẫn hay những trung tâm logistics khổng lồ phục vụ chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây chính là điều các tập đoàn đa quốc gia đang tìm kiếm: Một hệ sinh thái hoàn chỉnh, nơi họ có thể đặt cả chuỗi sản xuất của mình.

“Quy mô lớn giúp địa phương đạt chuẩn cao hơn về hạ tầng và quản lý, từ đó nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu”, ông Thomas nhấn mạnh.

Trọng Tín