'Vây điểm, diệt viện' trong Chiến dịch Plei Me

Giữa tháng 10-1965, Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên tập hợp lực lượng mở Chiến dịch Plei Me. Ý định chiến dịch của ta là vây điểm, đánh viện. Trước diệt ngụy, sau diệt Mỹ; kéo quân Mỹ ra xa căn cứ, "điều" chúng vào vùng rừng núi để tiêu diệt. Plei Me là trung tâm huấn luyện biệt kích nằm trên địa bàn Khu 5 (Chư Prông), cách Pleiku, Gia Lai khoảng 30km về phía Tây Nam. Đây là mắt xích quan trọng trong dải phòng ngự phía Tây-Tây Nam thị xã Pleiku (nay là phường Pleiku) và Tây Nam căn cứ quân đoàn 2 ngụy. Theo kế hoạch của ta, phạm vi địa bàn của chiến dịch không chỉ là trung tâm huấn luyện biệt kích Plei Me mà diễn ra trên địa bàn rộng lớn trong tứ giác: Plei Me, Bầu Cạn, Đức Cơ, Ia Đrăng. Khu vực quyết chiến với quân Mỹ được Bộ tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên xác định là thung lũng Ia Đrăng dưới chân núi Chư Prông.

Trực thăng UH-1D chở binh sĩ Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 7, Sư đoàn kỵ binh không vận số 1 của Mỹ đổ bộ xuống thung lũng Ia Đrăng, tháng 11-1965. Ảnh tư liệu

Đêm 19-10-1965, Chiến dịch Plei Me mở màn. Các đơn vị bộ đội địa phương phối hợp với bộ đội chủ lực làm nhiệm vụ nghi binh lừa địch nổ súng uy hiếp cứ điểm Đức Cơ, tiến công đồn Tân Lạc. Tưởng ta tiến công Đức Cơ, Tân Lạc, địch huy động máy bay, thả pháo sáng bắn phá xung quanh hai căn cứ này. Lúc này, Trung đoàn 33 vẫn bí mật, khẩn trương củng cố công sự vây ép cứ điểm Plei Me. 22 giờ 55 phút ngày 19-10, các chiến sĩ của Đại đội 3 (Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 33) nổ súng tiến công Chư Ho, tiền đồn bảo vệ trại biệt kích Plei Me. 400 tên biệt kích ngụy cùng 12 cố vấn Mỹ bị quân ta bao vây. Quân Mỹ ráo riết phản kích. Sau 5 ngày giội bom đánh phá, không phá vỡ được vòng vây của bộ đội ta, chỉ huy địch ở biệt khu 24 phải cho quân giải tỏa.

Về phía ta, từ ngày 15-10-1965, Trung đoàn 320 đã hành quân chiếm lĩnh trận địa, trú quân chờ địch, các đơn vị bí mật đào công sự, ngụy trang, chuẩn bị đường vận động xuất kích và giao nhiệm vụ cụ thể đến các tiểu đội, trung đội. 16 giờ 30 phút ngày 23-10, sau những trận bom pháo dọn đường, lực lượng giải vây của địch đã lọt vào trận địa phục kích của Trung đoàn 320. Ngay từ những phút đầu, Trung đoàn 320 đã loại khỏi vòng chiến đấu một nửa số xe tăng, xe bọc thép của địch. Đến 2 giờ sáng hôm sau, Trung đoàn 320 đã hoàn toàn làm chủ trận địa, tiêu diệt chiến đoàn 3 thiết giáp và 1 tiểu đoàn, 1 đại đội bộ binh địch.

Ngày 24-10, Mỹ cho 2 tiểu đoàn kỵ binh không vận số 1 từ An Khê lên Pleiku và thúc quân ngụy tiếp tục chi viện, giải vây cho Plei Me. 10 giờ ngày 26-10, dưới sự yểm trợ của không quân và pháo binh Mỹ, tiểu đoàn 1, trung đoàn 42 ngụy đến giải vây Plei Me. Xét thấy đã đủ gây cho địch phản ứng dây chuyền, ta quyết định mở vây căn cứ Plei Me, chuyển toàn bộ Trung đoàn 33, 320 về Đông Nam sông Ia Đrăng sẵn sàng chờ đánh quân Mỹ đổ bộ. Ngày 14-11-1965, các cánh quân địch vừa đổ bộ xuống Chư Prông đã bị Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 66 chặn đánh tiêu diệt 1 đại đội. Hôm sau, Tiểu đoàn 7, Trung đoàn 66 chặn đánh tiêu diệt đại đội thứ hai. Bị đánh đau, Mỹ phải dùng hàng trăm lượt máy bay B-52 ném bom rải thảm dọc thung lũng Ia Đrăng. Vượt qua bom pháo, bộ đội ta truy kích quân địch, chúng không dám co cụm lại chờ máy bay lên ứng cứu, giải tỏa, lợi dụng đêm tối, địch chạy bộ hòng thoát khỏi Ia Đrăng. Ngày 17-11-1965, Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 66 gặp địch và nổ súng công kích. Nghe tiếng súng, Tiểu đoàn 33 di chuyển nhanh đến phối hợp. Ta và địch giành nhau từng gốc cây, khóm rừng. Sau 4 ngày đêm giao tranh ác liệt, Tiểu đoàn 1 kỵ binh không phận số 1 của Mỹ chỉ còn một số tên sống sót chạy về đến căn cứ. Trận đánh ngày 17-11 đánh dấu sự thất bại hoàn toàn trong ý đồ chiến dịch của quân đội Mỹ.

Tiêu diệt xong Tiểu đoàn 1 của Mỹ, bộ đội ta chuyển sang vây đánh Tiểu đoàn 2 kỵ binh không vận tại phía Nam Ia Đrăng. Mỹ buộc phải ra lệnh cho quân ngụy đến ứng cứu, giải vây. Ngày 18-11-1965, hai chiến đoàn dù số 1 và 2 của ngụy đổ quân xuống Ia Pơma, Ia Lâu và rơi vào thế trận của Trung đoàn 320. Không dám kéo dài chiến trận lâu hơn nữa, ngày hôm sau, toàn bộ quân Mỹ rút khỏi thung lũng Ia Đrăng. Tuy vậy, chiến dịch vẫn còn tiếp diễn đến ngày 26-11-1965 với sự tham chiến của quân ngụy. Trong chiến dịch, ta bắn rơi và phá hỏng 59 máy bay lên thẳng, phá hủy 89 xe quân sự... Phía Mỹ thừa nhận tại thung lũng Ia Đrăng có 824 lính kỵ binh không vận Mỹ chết và bị thương, trong đó có hơn 300 binh sĩ tử trận.

Chiến thắng Plei Me đã chứng minh rằng quân ta có thể tiêu diệt tiểu đoàn lính Mỹ; phá chiến thuật cơ động bằng máy bay lên thẳng, đánh bại những đơn vị tinh nhuệ, trang bị hiện đại bậc nhất của Mỹ trong “Chiến tranh cục bộ” ở miền Nam. Chiến thắng Plei Me càng củng cố thêm niềm tin vào khả năng đánh Mỹ của quân và dân miền Nam. Đây không chỉ là thắng lợi về quân sự, mà còn là thắng lợi của niềm tin, ý chí độc lập, tự cường và khát vọng tự do của dân tộc Việt Nam, để lại những bài học quý báu về sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và sức mạnh của chiến tranh nhân dân cũng như nghệ thuật quân sự Việt Nam.