VASEP khuyến nghị khẩn doanh nghiệp xuất khẩu hải sản sang Hoa Kỳ

Một số mặt hàng thủy sản Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng. Ảnh minh họa

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa có khuyến nghị khẩn đối với các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu hải sản trước nguy cơ một số mặt hàng bị cấm xuất khẩu (XK) sang Hoa Kỳ từ 01/01/2026.

Theo VASEP, ngày 26/8/2025, Cục Quản lý Đại dương và khí quyển (NOAA), Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã gửi công thư tới Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thông báo từ chối công nhận tương đương đối với 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA).

Theo đó hải sản khai thác theo các nghề cá này sẽ bị dừng nhập khẩu vào Hoa Kỳ kể từ ngày 01/01/2026, trong đó nhiều loài hải sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như cá ngừ (mắt to, vây vàng, vằn, vây xanh), cá kiếm, cá mú, cá thu, cá đối, ghẹ, mực,….

Trước tình hình nhiều tác động tiêu cực đến sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp, Hiệp hội hết sức chia sẻ với các khó khăn, lo lắng và quan ngại của cộng đồng doanh nghiệp trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, đề nghị các doanh nghiệp hội viên một số nội dung:

Phối hợp chặt chẽ và thường xuyên với Hiệp hội VASEP trong thời gian tới để thống nhất các kế hoạch hành động cũng như kịp thời nắm bắt các vướng mắc, báo cáo các bộ, ngành giải quyết các bất cập, phát sinh;

Chủ động, tích cực trao đổi với các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ, đề nghị họ có tiếng nói ủng hộ cho quá trình bổ sung hồ sơ đánh giá tương đương của Việt Nam, cũng như hỗ trợ việc kết nối, vận động NOAA và hướng dẫn thực thi.

Xây dựng các phương án, kịch bản để điều chỉnh sản xuất, nguyên liệu và thị trường trong bối cảnh Hoa kỳ sẽ tạm dừng nhập khẩu các mặt hàng quan trọng trong nhóm 12 nghề khai thác không được công nhận tương đương;

Sẵn sàng phối hợp, tham gia các hoạt động chung của Hiệp hội đồng hành với kế hoạch hành động của các bộ, ngành cho mục đích tháo gỡ khó khăn liên quan và vượt qua rào cản (thuê chuyên gia tư vấn, đối thoại...).

Năm 2024, Việt Nam XK gần 512 triệu USD các loài hải sản từ 12 nghề cá trên sang Mỹ, chiếm gần ¼ tổng kim ngạch XK các loài này của Việt Nam. Trong đó, cá ngừ chiếm tỷ trọng cao nhất là 18%, tiếp đến là ghẹ chiếm 3% và mực gần 1%...

Trong thời gian qua, Việt Nam đã nỗ lực bổ sung tài liệu, cập nhật các quy định và các hoạt động vận động ngoại giao… đã được triển khai tích cực. Tuy nhiên, thông báo mới đây của NOAA từ chối tương đương đối với 12 nghề khai thác của Việt Nam đang tạo ra cú sốc, tác động lớn đối với ngành hải sản khai thác hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh của hàng trăm doanh nghiệp ngành hải sản và mục tiêu tăng trưởng của ngành thủy sản.

Quyết định này của NOAA không chỉ đe dọa giảm XK hải sản sang Hoa Kỳ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn ngư dân và tác động tiêu cực đến toàn chuỗi cung ứng thủy sản cũng như làm suy giảm uy tín thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia trong lĩnh vực bảo tồn, phát triển môi trường bền vững.

Theo đánh giá, việc từ chối tương đương đối với 12 nghề cá của Việt Nam chắc chắn sẽ ảnh hưởng nặng nề đến ngành thủy sản Việt Nam với các tác động trực tiếp và gián tiếp.

Cụ thể, tác động trực tiếp, như: Sụt giảm mạnh kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ (cá ngừ riêng năm 2024 sang Mỹ đạt 387 triệu USD); ảnh hưởng đến sinh kế hàng trăm nghìn ngư dân và công nhân chế biến.

Tác động gián tiếp: Giảm nguồn nguyên liệu hợp lệ (vì nhiều thị trường cung cấp cho Việt Nam như Indonesia, Philippines, Hàn Quốc, Đài Loan… cũng bị từ chối tương đương); suy giảm uy tín và khả năng cạnh tranh của hải sản Việt Nam trên thị trường quốc tế; Tạo tâm lý bất ổn cho doanh nghiệp do quy định còn nhiều điểm chưa rõ ràng.

Theo VASEP, Việt Nam đã cấm khai thác và giết hại có chủ ý động vật có vú biển, nếu vi phạm có thể bị xử phạt hình sự theo Bộ luật Hình sự hoặc xử phạt hành chính. Đồng thời, Việt Nam cũng đã và đang triển khai các biện pháp giám sát, nhưng các biện pháp giảm thiểu hiện có chưa được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm thiểu việc đánh bắt không chủ đích dưới mức giới hạn cho phép, đặc biệt đối với các loài dễ bị tổn thương.

Mặc dù các nỗ lực trước đây (như bổ sung tài liệu, cập nhật các quy định, và các hoạt động vận động ngoại giao…) đã được Việt Nam triển khai tích cực, kết quả từ chối công nhận của NOAA vẫn tạo ra thách thức lớn, đòi hỏi các biện pháp phối hợp khẩn cấp trước mắt và dài hạn từ Chính phủ và các Bộ ngành liên quan.

Cùng với việc đưa ra khuyến nghị với doanh nghiệp, sau khi ghi nhận và tổng hợp các nội dung quan trọng của doanh nghiệp, VASEP đã có báo cáo, đề xuất kiến nghị một số nội dung tới Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương và Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ.

Trong đó, VSEP kiến nghị, cần phải các biện pháp phối hợp khẩn cấp trước mắt và dài hạn từ Chính phủ và các bộ, ngành liên quan, hỗ trợ và đồng hành cùng với ngành hải sản khai thác khắc phục, tháo gỡ và khơi thông thị trường Hoa Kỳ cho sản phẩm hải sản khai thác, để hạn chế tối thiểu tác động hoặc tránh nguy cơ bị dừng xuất khẩu.

Lê Thu