Vạn vật kết nối: Bước phát triển nhảy vọt của chuyển đổi số

Đời sống hiện đại gắn liền với internet vạn vật. Ảnh: Thái Bình

Internet of Things: Vạn vật kết nối quanh ta

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, thuật ngữ “Internet of Things” (IoT) hay còn gọi là “Vạn vật kết nối” ngày càng trở nên phổ biến. Hiểu một cách đơn giản, IoT là một mạng lưới khổng lồ, nơi các đồ vật, phương tiện, thiết bị hằng ngày, từ chiếc đồng hồ đeo tay, máy móc nông nghiệp cho đến các hệ thống giám sát an ninh, đều được gắn các bộ cảm biến và kết nối với mạng Internet. Nhờ sự kết nối này, chúng có thể thu thập, trao đổi dữ liệu và “giao tiếp” với nhau cũng như với con người.

Mục tiêu của IoT không chỉ dừng lại ở việc kết nối các thiết bị, mà còn là tạo ra một môi trường thông minh, tự động hóa các quy trình, giúp nâng cao hiệu quả công việc và chất lượng cuộc sống. Thay vì con người phải trực tiếp điều khiển, các thiết bị có thể tự động phản ứng dựa trên thông tin chúng nhận được. Ví dụ, một hệ thống tưới tiêu thông minh có thể tự động bật/tắt dựa trên độ ẩm của đất mà không cần sự can thiệp của người nông dân - chính là sức mạnh của IoT, biến những vật vô tri thành các thực thể “sống” trên không gian mạng, phục vụ đắc lực cho các hoạt động của con người, từ sản xuất, quản lý xã hội cho đến đời sống thường nhật.

Ứng dụng của "Vạn vật kết nối" trong đời sống và sản xuất

Sự phát triển của IoT đã và đang mở ra nhiều ứng dụng thiết thực, góp phần thay đổi bộ mặt của nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Trong nông nghiệp, công nghệ này được xem là một cuộc cách mạng. Các trang trại thông minh ứng dụng IoT có thể giám sát và điều khiển môi trường canh tác một cách tự động. Các cảm biến được lắp đặt trên đồng ruộng sẽ liên tục thu thập dữ liệu về nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và dinh dưỡng trong đất. Dữ liệu này sau đó được phân tích để đưa ra các quyết định tối ưu như thời điểm cần tưới nước, bón phân, hay phòng trừ sâu bệnh. Nhờ đó, người nông dân có thể tiết kiệm được chi phí sản xuất, giảm thiểu sức lao động, đồng thời tăng năng suất và chất lượng nông sản.

Trong lĩnh vực quản lý đô thị, IoT giúp xây dựng các thành phố thông minh với hệ thống chiếu sáng tự động điều chỉnh theo điều kiện thời tiết và mật độ giao thông, hệ thống quản lý rác thải thông báo khi thùng rác đầy, hay hệ thống giám sát chất lượng không khí và nguồn nước. Đối với các vùng sâu, vùng xa, IoT còn có thể được ứng dụng trong việc giám sát và cảnh báo sớm thiên tai như lũ lụt, sạt lở đất, giúp người dân và chính quyền có sự chuẩn bị và ứng phó kịp thời, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Lợi ích và thách thức của IoT

IoT mang lại nhiều lợi ích vượt trội, đặc biệt là trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, tối ưu hóa nguồn lực và cải thiện chất lượng cuộc sống. Đối với cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang và đồng bào vùng sâu, vùng xa, IoT có thể là một công cụ đắc lực để vượt qua những khó khăn về địa lý và hạ tầng. Chẳng hạn, trong công tác bảo vệ biên giới, các thiết bị IoT có thể được sử dụng để giám sát khu vực biên giới, phát hiện sớm các hoạt động bất thường, giúp lực lượng BĐBP phản ứng nhanh chóng và hiệu quả hơn. Trong y tế, các thiết bị đeo tay thông minh có thể theo dõi sức khỏe của người dân từ xa, gửi dữ liệu về trung tâm y tế, giúp các bác sĩ có thể chẩn đoán và đưa ra lời khuyên kịp thời, đặc biệt hữu ích ở những nơi thiếu thốn cơ sở vật chất y tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, việc triển khai IoT cũng đặt ra không ít thách thức. Đầu tiên là vấn đề về hạ tầng kết nối. Ở những vùng xa xôi, việc đảm bảo mạng Internet ổn định và đủ mạnh để hỗ trợ hàng ngàn thiết bị kết nối là một bài toán khó. Thứ hai là vấn đề an ninh mạng và bảo mật thông tin. Khi mọi vật đều được kết nối, nguy cơ bị tấn công mạng, lộ lọt thông tin cá nhân hoặc dữ liệu quan trọng sẽ tăng lên. Điều này đòi hỏi phải có những giải pháp bảo mật chặt chẽ và nâng cao nhận thức của người dùng. Cuối cùng là chi phí đầu tư ban đầu. Việc trang bị các thiết bị thông minh và xây dựng hệ thống IoT đòi hỏi nguồn kinh phí không nhỏ, đây là một rào cản đối với các địa phương còn khó khăn.

Tiềm năng phát triển và định hướng cho IoT tại Việt Nam

Tại Việt Nam, tiềm năng phát triển của IoT là rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ đang đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia. Các tập đoàn công nghệ lớn trong nước đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển các giải pháp IoT phù hợp với điều kiện Việt Nam. Với đặc thù là một quốc gia có nền nông nghiệp phát triển và nhiều vùng miền núi, hải đảo, IoT có thể đóng vai trò then chốt trong việc hiện đại hóa nông nghiệp, nâng cao năng lực phòng chống thiên tai và cải thiện đời sống cho người dân ở những khu vực khó khăn.

Để hiện thực hóa tiềm năng này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ, khuyến khích đầu tư vào hạ tầng số, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, đồng thời xây dựng khung pháp lý rõ ràng về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu. Các doanh nghiệp cần tiếp tục nghiên cứu, phát triển các sản phẩm và giải pháp IoT có chi phí hợp lý, dễ sử dụng, phù hợp với trình độ và nhu cầu của người dân. Quan trọng hơn cả, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng công nghệ cho cán bộ, chiến sĩ và đồng bào, giúp họ hiểu rõ về lợi ích và cách thức vận hành của IoT, từ đó chủ động tiếp cận và ứng dụng vào cuộc sống hàng ngày.

Thái Bình