Vẫn lo các nhà kinh doanh nhỏ đối mặt rào cản lớn trên 'chợ online'

Ông Nguyễn Phương Lâm, Trưởng bộ phận Phân tích thị trường của YouNet ECI, dự báo rằng thị trường TMĐT ở Việt Nam trong các tháng cuối năm nay sẽ tiếp tục tăng trưởng, nhưng sẽ chậm hơn so với khoảng thời gian đầu năm.

Rủi ro “xây nhà trên đất người khác”

Như nhận định của ông Lâm, xu hướng chính vẫn là sự chuyên nghiệp hóa. Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên chất lượng và trải nghiệm thay vì chỉ chạy theo giá rẻ. Điều này tạo lợi thế cho các thương hiệu lớn, có vận hành bài bản, đồng thời gây khó khăn cho các nhà bán hàng nhỏ lẻ.

Để thúc đẩy kênh online, một số DN nhỏ đang có xu hướng mời KOL vô trang fanpage của mình để livestream bán hàng.

Vị trưởng bộ phận phân tích thị trường của YouNet ECI cũng lưu ý các nhà kinh doanh nhỏ cần giữ nhịp tương tác thường xuyên hơn, mang lại cảm giác gắn bó với người tiêu dùng. Chứ không phải là khi cần bán hàng thì mới gấp gáp tiếp cận người mua.

“Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp (DN) cần xem TMĐT là kênh chiến lược để xây dựng thương hiệu và giữ chân khách hàng, thay vì chỉ là nơi để xả hàng cuối năm”, ông Lâm nói.

Ngoài nhận định nêu trên, có thể thấy đang có những thách thức trên thị trường TMĐT hiện nay sẽ làm cho sự cạnh tranh càng trở nên khốc liệt, buộc các nhà kinh doanh nhỏ phải ứng phó và biết cách ứng phó kịp thời.

Ông Phạm Trọng Chinh, chuyên gia cao cấp về hệ thống phân phối và Trade Marketing (tiếp thị thương mại) cho rằng hiện nay sự thay đổi quá nhanh của người tiêu dùng, người mua hàng, các kênh bán hàng bắt buộc các DN nhỏ phải nhận thức các xu hướng đó.

Điều đáng lưu tâm, theo ông Chinh, hoạt động kinh doanh TMĐT hiện không chỉ là một kênh bán hàng độc lập, mà là một nền tảng quan trọng xen lẫn vào từng kênh khác.

Và vị chuyên gia này chỉ rõ TMĐT có hai từ mà người ta nói là phải rất cẩn thận, đó là “xây nhà trên đất người khác” và “giao trứng cho ác”.

“Rất nhiều trường hợp khi DN tăng được doanh số ngắn hạn, bán được hàng nhưng lại phụ thuộc vào một KOL (người dẫn dắt dư luận chủ chốt trên mạng xã hội). Khi đó chúng ta có thể bán hàng rất tốt, nhưng một ngày KOL bị gặp 'phốt' thì có thể chúng ta sẽ mất hết chỉ trong phút chốc. Đó là xây nhà trên đất người khác”, ông Chinh chia sẻ.

Ngoài ra, như băn khoăn của ông Chinh, có một xu hướng khác đó là các DN nhỏ ai cũng muốn từ ngoại tuyến (offline) lên trực tuyến (online). Để thúc đẩy kênh online, một số DN có thể mời KOL vô trang fanpage của mình để livestream bán hàng. Thế nhưng như thế các DN vốn đang có tệp khách hàng, rồi online và trao cho người khác. Trong khi người đó vừa livestream cho mình xong họ lại có thể đi livestream cho người khác, thậm chí cho đối thủ cạnh tranh của mình. Đó chính là giao trứng cho ác.

Có thể nói những thách thức vốn có làm cho sự cạnh tranh trên thị trường TMĐT ngày càng trở nên khốc liệt, cộng với đó là các rủi ro (như làm việc với KOL) sẽ buộc các nhà kinh doanh nhỏ phải ứng phó và am hiểu sâu sắc.

Bên cạnh những vấn đề nêu trên thì một mối lo khác cho các nhà kinh doanh nhỏ, các DN mới tham gia thị trường khi bán hàng online còn đến từ việc soạn thảo những quy định mới trong luật TMĐT có thể tạo ra rào cản lớn cho họ.

Đơn cử như mới đây, khi góp ý vào Dự thảo luật TMĐT, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) có chỉ rõ một trong những vấn đề còn gây băn khoăn là ở Điều 13 của Dự thảo yêu cầu tất cả các nền tảng TMĐT, bất kể quy mô và hình thức hoạt động, đều phải thực hiện thủ tục cấp phép trước khi hoạt động.

Theo VCCI, phương thức quản lý đánh đồng như vậy là chưa hợp lý với các nền tảng TMĐT trung gian nhỏ, khiến các startup bị quản lý quá chặt.

Đừng để nằm bên lề “cuộc chơi”

Phía VCCI cho rằng các mô hình mới chỉ đang trong quá trình thử nghiệm phản ứng của thị trường và thu hút người dùng, chưa rõ về khả năng thành công đã phải đáp ứng quy định cấp phép rất nghiêm ngặt. Việc này tạo ra rào cản lớn với các mô hình kinh doanh mới, các startup.

Chính vì vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu cơ chế quản lý theo hướng đơn giản hóa thủ tục với các startup. Cụ thể, cho phép các nền tảng trung gian TMĐT nhỏ chỉ cần thực hiện thủ tục thông báo khi bắt đầu hoạt động, và chỉ phải thực hiện thủ tục cấp phép khi đặt ngưỡng nhất định.

Ngoài ra, nhiều ý kiến có phản ánh với VCCI rằng Điều 20.1 Dự thảo yêu cầu nền tảng TMĐT trung gian phải xác thực điện tử danh tính của người bán, áp dụng kể cả người bán mới gia nhập thị trường.

Thực ra, theo VCCI, người bán mới gia nhập thị trường chưa thực sự có tác động lớn khi chưa có nhiều doanh thu. Đồng thời, họ cần thích nghi với thị trường mới nên yêu cầu ngay các thủ tục hành chính là chưa phù hợp.

Hơn nữa, định danh điện tử không phải là cách duy nhất để xác định người bán, mà có thể thông qua số điện thoại đăng ký, tài khoản ngân hàng nhận tiền…Do vậy, để tạo thuận lợi cho người bán mới gia nhập thị trường, rất cần Dự thảo Luật TMĐT sửa đổi theo hướng chỉ yêu cầu xác thực điện tử danh tính của người bán khi người bán đạt đến ngưỡng thu nhập chịu thuế.

Không chỉ vậy, giới chuyên gia cảnh báo trong khi TMĐT bùng nổ, hàng triệu hộ kinh doanh nhỏ lẻ vẫn chật vật trước bài toán hóa đơn điện tử, nghĩa vụ thuế và hàng loạt rào cản pháp lý. Và nếu không có khung pháp lý riêng, nhóm kinh doanh này sẽ mãi nằm bên lề của “cuộc chơi” bán hàng online.

Thực tế cho thấy việc thiếu luật riêng khiến các hộ kinh doanh nhỏ khó tiếp cận TMĐT một cách hiệu quả. Nhiều người không đủ kỹ năng, không hiểu rõ nghĩa vụ pháp lý hoặc sợ bị kiểm tra, truy thu. Hệ quả là họ chọn cách đứng ngoài cuộc chơi, hoặc chỉ hoạt động cầm chừng để né tránh kiểm soát.

Cũng nên nhắc thêm nhận định của VCCI về thị trường TMĐT, đó là thị trường đa diện với sự tham gia của rất nhiều chủ thể: người bán – nền tảng – người tiêu dùng – DN vận chuyển – DN thanh toán…Bên cạnh đó, hiệu ứng mạng khi giá trị ngày càng tăng theo số lượng người dùng đã cho phép các nền tảng lớn càng có quyền lực trên thị trường. Các yếu tố này có thể dẫn đến tình trạng khả năng cạnh tranh trên thị trường TMĐT dễ tổn hại hơn.

Do vậy, theo VCCI điều cần thiết là quy định tại Dự thảo luật TMĐT cần đảm bảo khả năng gia nhập thị trường của những người chơi mới, những hình thức hoạt động đa dạng khác. Việc này sẽ đảm bảo thị trường liên tục có sự cạnh tranh, và đến cuối cùng, sẽ bảo vệ và thúc đẩy quyền và lợi ích cho người tiêu dùng.

Thế Vinh