Văn hóa và con người – Động lực trung tâm để Hà Nội vươn mình trong kỷ nguyên mới

Văn hóa và con người – từ nền tảng tư tưởng đến định hướng chiến lược

Dự thảo Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố Hà Nội khóa XVII trình Đại hội lần thứ XVIII là kết tinh trí tuệ, tâm huyết và khát vọng phát triển Thủ đô trong bối cảnh đầy biến động và chuyển đổi mạnh mẽ của thời đại. Trong đó, văn hóa và con người không còn là những lĩnh vực phụ trợ như tư duy cũ, mà đã được nâng tầm thành trụ cột xuyên suốt, thể hiện rõ trong từng mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp.

Khu vực Hồ Tây, Hà Nội. Nguồn: ITN

Cụm từ “xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, nhân dân hạnh phúc” xuất hiện ngay từ phần mở đầu báo cáo đã mang một thông điệp chính trị và xã hội sâu sắc. Hạnh phúc không chỉ là cảm xúc cá nhân, mà là một thước đo văn minh của xã hội. Đặc biệt, việc nhấn mạnh “nhân dân hạnh phúc” như một đích đến của phát triển Thủ đô – bên cạnh mục tiêu văn hiến và hiện đại hóa – cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy lãnh đạo: đặt con người làm trung tâm của phát triển, và văn hóa là phương thức tạo dựng môi trường sống nhân văn, giàu bản sắc, đáng tự hào.

Tinh thần ấy cộng hưởng sâu sắc với định hướng từ Trung ương. Đồng chí Tô Lâm, ngay sau khi được bầu giữ cương vị Tổng Bí thư, đã khẳng định: “Tôi nguyện đem hết sức mình phục vụ nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm niềm vui, là lẽ sống của mình”. Quan điểm này không chỉ thể hiện một cam kết chính trị sâu sắc, mà còn là một tuyên ngôn văn hóa, đặt nền móng cho việc tái định hình mô hình phát triển Thủ đô trong thời kỳ mới – kỷ nguyên mà con người và giá trị nhân văn là trung tâm.

Văn hóa là nội lực phát triển – không phải chỉ là “màu sắc”

Là vùng đất ngàn năm văn hiến, nơi hội tụ tinh hoa văn hóa dân tộc và tiếp biến liên tục trong suốt chiều dài lịch sử, Hà Nội sở hữu một nguồn tài nguyên vô giá: văn hóa. Nhưng điều quan trọng hơn là: Dự thảo Báo cáo Chính trị lần này không chỉ nhắc đến văn hóa như một giá trị cần bảo tồn, mà xác định rõ văn hóa là nguồn lực nội sinh, là động lực phát triển bền vững.

Khu vực Hồ Hoàn Kiếm và phụ cận. Nguồn: ITN

Thành ủy Hà Nội đã cụ thể hóa điều này bằng những chương trình hành động mạnh mẽ như Chương trình số 06-CTr/TU và Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Thành phố cũng đi đầu trong việc phát triển thị trường văn hóa, thúc đẩy xã hội hóa, gắn văn hóa với công nghệ và du lịch, hình thành các sản phẩm văn hóa đặc trưng như: không gian đi bộ hồ Gươm, phố sách, phố nghệ thuật, tour đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám, chương trình nghệ thuật tại Hoàng thành Thăng Long, phố cổ…

Từng bước một, Hà Nội đang kiến tạo một hệ sinh thái văn hóa sáng tạo, gắn kết giữa di sản và hiện đại. Sự kiện Hà Nội được UNESCO công nhận là Thành phố sáng tạo toàn cầu trong lĩnh vực thiết kế không chỉ là sự ghi nhận quốc tế, mà còn là động lực để Thủ đô vươn lên, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa như: thiết kế, quảng cáo, nghệ thuật biểu diễn, nội dung số, thời trang, mỹ thuật ứng dụng, điện ảnh…

Chương trình trải nghiệm tham quan Văn Miếu-Quốc Tử Giám vào ban đêm. Nguồn: qdnd.vn

Tất cả những điều đó khẳng định: văn hóa không phải là “màu sắc tô điểm” cho thành phố, mà là động lực phát triển kinh tế, là yếu tố hấp dẫn đầu tư, là nền tảng xây dựng hình ảnh thành phố đáng sống và đáng tự hào.

Con người là trung tâm – từ chuẩn mực ứng xử đến khát vọng phát triển

Bên cạnh việc phát huy giá trị văn hóa, Dự thảo Báo cáo Chính trị dành một dung lượng lớn để nói về con người. Không chỉ dừng lại ở định hướng “xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”, dự thảo lần này đặt ra những nhiệm vụ cụ thể và có chiều sâu hơn về phát triển con người Thủ đô trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và phát triển công nghiệp văn hóa.

Nguồn: ITN

Đó là hình ảnh một công dân Thủ đô không chỉ lịch lãm trong ứng xử, mà còn năng động, sáng tạo trong tư duy; không chỉ giữ gìn truyền thống, mà còn tiên phong đổi mới. Các giá trị “hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh” không chỉ là bản sắc, mà còn là lợi thế cạnh tranh mềm của Hà Nội trong thế kỷ XXI.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Hà Nội đã triển khai đồng bộ các quy tắc ứng xử nơi công cộng, trong gia đình, trong môi trường công sở và giáo dục; chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống trong nhà trường; đẩy mạnh phong trào “Người tốt – Việc tốt”, tôn vinh những tấm gương người dân bình dị làm việc tử tế mỗi ngày. Đó là những hành động có ý nghĩa sâu sắc trong việc vun trồng một cộng đồng văn hóa sống tử tế – nền tảng của một xã hội hạnh phúc.

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh cần sự tham gia của cả cộng đồng. Nguồn: hanoimoi.vn

Dự thảo cũng xác định rõ con người không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực phát triển. Chất lượng nguồn nhân lực được xác định là khâu đột phá. Các chỉ tiêu như: tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 74,25%, trong đó có bằng cấp đạt hơn 53%; phát triển các trường chất lượng cao, trường phổ thông nhiều cấp học tiên tiến; đẩy mạnh đào tạo nghề, phát triển kỹ năng sáng tạo… đều nhằm mục tiêu nâng cao năng lực con người, biến nguồn lực thành nội lực.

Hạnh phúc– tiêu chí cho thành phố đáng sống

Một điểm sáng trong tư duy phát triển được thể hiện trong Dự thảo Báo cáo là: gắn kết giữa văn hóa, con người và hạnh phúc. Đây không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà là bước chuyển từ tư duy “văn hóa là giá trị bổ sung” sang “văn hóa là nền tảng của hạnh phúc công dân”.

Các con số cụ thể đã chứng minh điều đó: chỉ số phát triển con người (HDI) của Hà Nội năm 2024 đạt 0,829 – cao nhất cả nước; tuổi thọ trung bình đạt 76,6 tuổi – dẫn đầu vùng đồng bằng sông Hồng; Hà Nội đã xóa hoàn toàn hộ nghèo theo chuẩn đa chiều vào năm 2024 – sớm hơn kế hoạch một năm. Nhưng phía sau những con số ấy là gì? Đó là sự hài lòng, là cảm giác an toàn, là sự gắn bó của người dân với nơi mình sống.

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là một quá trình lâu dài. Nguồn: ITN

Một người dân Thủ đô hạnh phúc là người được sống trong không gian văn hóa phong phú, được nghe một điệu hát dân gian giữa lòng phố cổ, được đọc sách ở thư viện công cộng, được cùng con đi bộ giữa những công viên xanh mát, được tôn trọng bởi cộng đồng, được cống hiến, được sáng tạo. Khi những điều đó trở thành phổ biến, thì không cần đến những “bảng xếp hạng hạnh phúc” nào, Hà Nội vẫn là thành phố hạnh phúc.

Vì vậy, bên cạnh các chỉ số kinh tế, Hà Nội cần tiên phong xây dựng bộ chỉ số hạnh phúc văn hóa – bao gồm mức độ tiếp cận dịch vụ văn hóa, tần suất tham gia hoạt động cộng đồng, sự hài lòng với không gian sống, mức độ gắn bó với địa phương, chỉ số niềm tin xã hội… Đây sẽ là thước đo mới, chân thực và nhân văn, đánh giá đúng chất lượng phát triển đô thị trong thời đại văn minh.

Đặt con người vào trung tâm mọi chính sách phát triển Thủ đô

Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XVIII Đảng bộ Thành phố Hà Nội là một bản thiết kế chiến lược toàn diện, nhưng điểm cốt lõi và xuyên suốt nhất chính là: mọi định hướng đều hướng đến hạnh phúc con người. Mọi công trình, mọi thiết chế, mọi dự án, mọi chỉ tiêu, nếu không đem lại sự hài lòng và nâng cao chất lượng sống của nhân dân, thì đều cần xem xét lại.

Nguồn: ITN

Cần nhận thức rằng: đầu tư cho văn hóa, cho giáo dục, cho nghệ thuật, cho phát triển con người là đầu tư dài hạn, nhưng là đầu tư hiệu quả nhất. Một đô thị sẽ không thể bền vững nếu chỉ có những tòa nhà cao tầng mà không có những tâm hồn cao đẹp; sẽ không thể thịnh vượng nếu chỉ có GDP tăng mà niềm tin xã hội giảm sút.

Bởi vậy, mô hình phát triển Thủ đô phải dựa trên 3 trụ cột: Kinh tế xanh – Đô thị thông minh – Văn hóa nhân văn. Trong đó, trụ cột thứ ba là linh hồn của hai trụ cột còn lại. Một nền văn hóa phát triển sẽ làm cho công nghệ có nhân tính, cho đô thị có linh hồn, và cho kinh tế có chiều sâu.

Thủ đô Hà Nội là biểu tượng của sự thanh lịch và văn minh. Ảnh: Hanoimoi

Chưa bao giờ Hà Nội đứng trước thời cơ lớn để chuyển mình như hiện nay. Sau 40 năm đổi mới, 17 năm mở rộng địa giới, 3 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW và Luật Thủ đô sửa đổi, Hà Nội đã hội tụ đủ “thiên thời – địa lợi – nhân hòa” để bước vào một kỷ nguyên phát triển mới. Nhưng như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: “Sự lớn mạnh của đất nước phải được thể hiện bằng sự hạnh phúc của người dân”. Hạnh phúc ấy phải đến từ đời sống tinh thần, từ văn hóa, từ niềm tin, từ lòng yêu thương.

Dự thảo Báo cáo Chính trị lần này là bản cam kết trách nhiệm giữa Đảng bộ Thành phố và nhân dân Thủ đô. Cam kết ấy chỉ có thể thành hiện thực nếu văn hóa được đầu tư đúng mức, con người được đặt vào trung tâm, và hạnh phúc được coi là mục tiêu cao nhất của mọi chính sách phát triển. Chúng ta tin tưởng rằng: một Hà Nội nhân văn, sáng tạo, bản sắc – nơi mà mỗi người dân đều được sống trọn vẹn – sẽ là hình mẫu cho một thành phố đáng sống, đáng tự hào và đáng ngưỡng mộ trên bản đồ thế giới.

Bùi Hoài Sơn