Văn hóa tranh luận trên không gian mạng: Đừng để sự tranh luận thiếu văn minh làm méo mó văn hóa thần tượng (Kỳ 3)

Ai cũng có thể trở thành nạn nhân và kẻ công kích

Kể từ sau các chương trình như Anh trai say hi, Anh trai vượt ngàn chông gai, Chị đẹp đạp gió rẽ sóng, Em xinh say hi, văn hóa thần tượng ngày càng phát triển trong cộng đồng người trẻ. Các fanclub của nghệ sĩ tăng độ nhận diện trên mạng xã hội lẫn truyền thông. Sự lên ngôi của văn hóa thần tượng là một tín hiệu tích cực của showbiz Việt, dù có muộn hơn các quốc gia lân cận như Hàn Quốc, Trung Quốc.

Giờ đây, ‘đu idol’ không chỉ đơn giản là theo chân các nghệ sĩ mà mình yêu mến tại các buổi biểu diễn. Các fan hâm mộ còn có thể cùng thần tượng tham gia các hoạt động hướng đến cộng đồng, lan tỏa các giá trị đẹp đến công chúng. Như mới đây, Jun Phạm cùng fanclub Carrot đã có buổi gặp gỡ và công bố số tiền hơn 1 tỷ đồng để hỗ trợ các em nhỏ mắc bệnh tim.

Cộng đồng fan của các Anh trai say hi cũng tổ chức chương trình Bước tiếp tới tương lai với các hoạt động ý nghĩa. Cộng đồng fan của Tăng Phúc cũng tham gia chiến dịch tình nguyện hướng đến các đồng bào ở vùng sâu, vùng xa. Fanclub Sonic của JSOL cũng góp sức cùng thần tượng hỗ trợ các hoàn cảnh khó khăn trong một chương trình thiện nguyện.

Nhưng cũng có không ít hình ảnh phản cảm, khi mà một bộ phận fan hâm mộ vì bảo vệ thần tượng của họ giữa những ý kiến trái chiều, đã không ngừng ngại “cào phím”, “tấn công” người không cùng quan điểm. Như sự vụ mới đây, một nam ca sĩ đã có những chia sẻ về ồn ào trong sự nghiệp khiến dư luận không khỏi ngán ngẩm. Trên mạng xã hội, liên tiếp có nhiều bài viết khen chê nhưng các fan hâm mộ giọng ca này không ngừng ngại vào bình luận công kích người khác, chỉ vì “dám nói chệch” về thần tượng của họ.

Việc diễn viên Lan Phương bất ngờ chia sẻ đang ly thân và làm thủ tục ly hôn chồng Tây sau 7 năm bên nhau cũng tạo nên nhiều tranh luận. Trong đó, có không ít tranh luận về việc chuyện cá nhân của nghệ sĩ thì nên tự giải quyết thay vì đưa lên mạng. Cũng có không ít ý kiến chê bai rằng, Lan Phương hay chia sẻ gia đình hạnh phúc thì nay tan vỡ cũng kể lể, chỉ để "tạo drama" thu hút sự chú ý. Sự tranh luận mang yếu tố công kích cá nhân trở thành một tệ nạn trên mạng xã hội, khi mà ai cũng có thể trở thành nạn nhân và kẻ công kích thì “ném đá giấu tay” trên bàn phím.

Chia sẻ về văn hóa thần tượng cũng như việc các fan hâm mộ lên tiếng bảo vệ thần tượng hiện nay, Jun Phạm cho biết: “Jun hiểu là mỗi fandom đều muốn bảo vệ thần tượng của mình bằng mọi giá và trong một tập thể thì tích cực và tiêu cực sẽ luôn hiện hữu cùng nhau. Do đó, những điều tiêu cực xuất hiện giữa những “cái tôi” dễ thương cũng là điều không tránh khỏi. Tuy nhiên, với vai trò là một người dẫn dắt, người có ảnh hưởng trực tiếp đến fandom của mình, Jun cũng luôn mong muốn và dặn dò fandom của mình hãy tránh xa và mặc kệ hết những tranh cãi”.

Nam ca sĩ nói thêm: “Jun mong các fan chủ động hướng mình đến những điều lạc quan, tích cực giúp mình đỡ stress vì đi học, đi làm thôi cũng đủ stress rồi. Jun cũng tin là thần tượng nào cũng muốn fandom của mình hoạt động theo hướng tích cực. Jun nghĩ, vai trò của thần tượng trong việc ảnh hưởng về mindset lên fandom là một điều vô cùng quan trọng”.

Tranh cãi quá đà là biểu hiện của một người có lòng tự trọng thấp

Thần tượng nghệ sĩ nào đó không phải là điều tiêu cực, nếu như fan hâm mộ nhận được sự ảnh hưởng tốt. Hà Mi (P. Bình Thới, TP. HCM) là một fan của Châu Kiệt Luân nên đã quyết tâm theo học tiếng Trung để có thể hiểu ý nghĩa các bài hát của nam ca sĩ này: “Ban đầu, mình học tiếng Trung vì thần tượng. Nhưng dần dần, mình xem đó như cách tự trau dồi kiến thức. Thần tượng của mình chính là một động lực lớn. Và mình cũng không muốn tham gia bất kỳ cuộc tranh luận nào về thần tượng, vì làm như thế chính là tự làm xấu hình ảnh của nghệ sĩ”.

Sự yêu thích thường đi cùng hành động để bảo vệ thần tượng. Nhưng cần nhận thức rõ ràng, nếu thần tượng phạm pháp, có hành xử không đúng chuẩn mực đạo đức thì đáng phải lên án. Lúc này, việc một bộ phận các fan “đua nhau” bảo vệ thần tượng một cách “mù quáng” bằng những tranh luận trên mạng, sẽ đẩy hình ảnh người nghệ sĩ về con số âm.

Theo Thạc sĩ Tâm lý học Lê Minh Huân (Giám đốc Trung tâm ứng dụng Tâm lý - Giáo dục An Nhiên TP. HCM), trên thực tế, vì sự “quá khích” hay cực đoan trong quan điểm, thái độ hay cách thể hiện cảm xúc mà các fan “choảng nhau”, mang chuyện cá nhân ra “đấu tố” trên mạng xã hội, khiến “điểm văn minh” của fanclub bị trừ dần. Thần tượng cũng vạ lây ít nhiều chỉ vì sự kém văn minh của fan.

Thạc sĩ Tâm lý học Lê Minh Huân.

Sự bốc đồng, suy nghĩ thiếu thấu đáo của các fan khi giao tiếp, chỉ trích các anti-fan… phần nào phản ánh “văn hóa” của fanclub đó. Lâu dần, mầm mống bất đồng quan điểm, sự khó chịu của vài fan, có thể lan tỏa đến đông đảo người hâm mộ hơn, khiến sự việc dễ đi xa và diễn tiến theo chiều hướng tiêu cực - bất lợi cho cả fan, anti-fan, đặc biệt là thần tượng.

Thạc sĩ Lê Minh Huân cho rằng, tranh cãi quá đà là biểu hiện của một người có lòng tự trọng thấp hoặc kém lành mạnh. Xuất phát từ tính cách hay cạnh tranh, sợ người khác hơn mình hoặc khó chấp nhận sự khác biệt, nhiều người rơi vào các cuộc tranh cãi không đáng có. Việc thần tượng một người nào đó cũng vậy. Mỗi người thích một điểm nào đó ở thần tượng của họ và thích hay hâm mộ một người là quyền của mỗi cá nhân. Chẳng hạn, người A thích phong cách tự tin của thần tượng, người B yêu giọng hát, cách diễn xuất, người C yêu mến cách sống...

Thạc sĩ Lê Minh Huân cũng chỉ ra cách để tranh luận, bày tỏ quan điểm một cách văn minh trên mạng: “Do đó, một “fan chính hiệu” của thần tượng nào đó, chúng ta phải biết dung hòa sở thích của mình và người khác. Cần hiểu rằng, tuy mỗi người mỗi lý do nhưng đều là những mảnh ghép quan trọng, thống nhất với nhau tạo nên nhân cách, tài năng của thần tượng để mọi người cùng chung niềm yêu mến. Việc hòa đồng, chấp nhận sự khác biệt và tôn trọng nhau cũng chính là tôn trọng thần tượng, giữ hình ảnh tốt đẹp cho chính mình, cho thần tượng. Các fan chung sống “hòa bình” là điều mà bất kỳ thần tượng nào cũng cảm thấy tự hào”.