Văn hóa doanh nhân - Nền tảng đạo đức của nền kinh tế Việt Nam hiện đại

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị Thủ tướng Chính phủ gặp mặt đại diện doanh nghiệp nhân Ngày Doanh nhân Việt Nam (13/10). Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Ngày 13/10 hằng năm, Ngày Doanh nhân Việt Nam, không chỉ là dịp tôn vinh những con người dám nghĩ dám làm, mà còn là lời nhắc nhở về vai trò văn hóa của doanh nhân trong sự nghiệp xây dựng đất nước. Bởi văn hóa doanh nhân chính là linh hồn, là phẩm chất định hướng cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam hiện đại.

Trong lịch sử dân tộc, tầng lớp thương nhân Việt Nam đã sớm hình thành, góp phần mở mang giao thương và quảng bá văn hóa dân tộc. Từ Phố Hiến, Vân Đồn đến Hội An, hình ảnh những người buôn Việt Nam thế kỷ XVII - XVIII đã để lại dấu ấn về sự khéo léo, trung thực và trọng chữ tín.

Bước vào thời kỳ đổi mới, đội ngũ doanh nhân Việt Nam không chỉ kế thừa truyền thống ấy mà còn mang sứ mệnh lớn hơn - kiến tạo giá trị, nâng tầm thương hiệu Việt, đóng góp quan trọng vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Nếu như trước đây, “người kinh doanh” chỉ được hiểu đơn thuần là người làm ra lợi nhuận, thì nay, họ còn là người tạo việc làm, người đóng góp cho ngân sách, người gìn giữ và lan tỏa văn hóa Việt Nam trong từng sản phẩm. Chính sự chuyển hóa về nhận thức ấy đã làm nên văn hóa doanh nhân Việt Nam thời đại mới.

“Văn hóa doanh nhân” không chỉ là những nghi thức, lễ nghĩa hay khẩu hiệu, mà là tổng hòa của các giá trị đạo đức, tri thức, tinh thần và cách ứng xử trong hoạt động kinh doanh. Nó thể hiện ở cách doanh nhân đối diện với đồng tiền, với con người, với xã hội và với chính bản thân mình.

Nói đến văn hóa doanh nhân Việt, người ta thường nhắc tới năm giá trị cốt lõi: Tâm - Tầm - Tài - Trí - Tín. Tâm là ấy đạo đức làm gốc, hướng thiện, kinh doanh chính trực, vì con người. Tầm là có tầm nhìn xa, biết kiến tạo thay vì chỉ theo đuổi lợi nhuận ngắn hạn. Tài là giỏi chuyên môn, am hiểu thị trường, biết quản trị và đổi mới sáng tạo. Trí là luôn học hỏi, tiếp thu tinh hoa nhân loại để phát triển bền vững. Tín là giữ lời hứa, giữ uy tín - bởi đó là nền móng của thương hiệu. Đó cũng là những giá trị đã và đang được khẳng định trong thực tiễn. Không ít doanh nhân Việt đã chứng minh rằng kinh doanh bằng văn hóa không chỉ đúng đạo lý mà còn là con đường phát triển lâu dài.

Trong kỷ nguyên hội nhập, giá trị vật chất không còn là thước đo duy nhất. Một doanh nghiệp có thể sao chép mô hình, công nghệ hay sản phẩm, nhưng không thể sao chép được văn hóa và bản sắc. Chính vì vậy, văn hóa doanh nhân ngày nay đã trở thành lợi thế cạnh tranh chiến lược.

Văn hóa doanh nhân còn được thể hiện ở trách nhiệm với cộng đồng và đất nước. Những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã coi trách nhiệm xã hội (CSR) là một phần trong chiến lược phát triển, chứ không chỉ là hoạt động thiện nguyện.

Từ các chương trình “Vì miền Trung thân yêu”, “Cùng em đến trường”, đến các quỹ học bổng, quỹ môi trường, hàng nghìn doanh nhân đã chung tay lan tỏa tinh thần nhân ái, gắn kết kinh tế với văn hóa và đạo lý Việt.

Không dừng lại ở đó, doanh nhân Việt Nam còn là người truyền cảm hứng sáng tạo, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào nghệ thuật, bảo tồn di sản, khôi phục làng nghề, phát triển du lịch văn hóa – coi đó như cách “trả ơn” quê hương và đất nước.

Như lời một doanh nhân từng nói: “Chúng tôi không chỉ sản xuất hàng hóa, mà còn góp phần gìn giữ linh hồn Việt trong mỗi sản phẩm Việt.”

Dù đội ngũ doanh nhân Việt ngày càng lớn mạnh, song hành trình xây dựng văn hóa vẫn còn nhiều thách thức. Một bộ phận doanh nghiệp còn chạy theo lợi nhuận trước mắt, thiếu chuẩn mực đạo đức, gây ảnh hưởng đến niềm tin xã hội. Một số doanh nhân thiếu tri thức quản trị hiện đại, coi nhẹ yếu tố con người, dẫn đến mâu thuẫn nội bộ và suy thoái văn hóa doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, toàn cầu hóa và công nghệ số cũng tạo ra áp lực mới. Khi thế giới vận hành bằng tốc độ, nếu doanh nhân không giữ được bản sắc văn hóa, họ dễ bị cuốn vào “vòng xoáy lợi nhuận” và đánh mất chính mình.

Do đó, việc bồi dưỡng văn hóa doanh nhân không thể chỉ dừng ở khẩu hiệu, mà cần trở thành một chương trình hành động dài hạn, có sự tham gia của Nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp, cơ sở đào tạo và chính các doanh nhân.

Doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới cần hội tụ ba yếu tố: Tri thức và tầm nhìn toàn cầu - để đưa thương hiệu Việt vươn ra thế giới. Đạo đức và văn hóa Việt - để gìn giữ bản sắc và lòng tin của xã hội. Trách nhiệm và khát vọng phụng sự - để phát triển cùng cộng đồng, chứ không tách rời xã hội.

Họ không chỉ là người điều hành doanh nghiệp, mà còn là người dẫn dắt giá trị, người sáng tạo văn hóa, người kết nối giữa truyền thống dân tộc và tinh thần thời đại.

Như vậy, văn hóa doanh nhân Việt Nam thời đại mới phải là sự hòa quyện giữa trí tuệ - đạo đức - khát vọng, giữa tính dân tộc và tính hiện đại, giữa bản lĩnh cá nhân và lợi ích cộng đồng.

Trong thời đại hội nhập, sức mạnh của một quốc gia không chỉ nằm ở GDP hay quy mô đầu tư, mà còn ở chất lượng văn hóa của đội ngũ doanh nhân. Khi doanh nhân có văn hóa, doanh nghiệp sẽ có đạo đức, xã hội sẽ có niềm tin, và nền kinh tế sẽ có linh hồn.

Như cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng từng nói: “Doanh nhân không chỉ làm giàu cho mình, mà còn làm giàu cho Tổ quốc.”

Nhân Ngày Doanh nhân Việt Nam 13/10, tôn vinh những con người đang âm thầm xây dựng đất nước bằng trí tuệ và bản lĩnh, chúng ta càng nhận rõ hơn: Văn hóa chính là nền tảng, là ánh sáng dẫn đường cho doanh nhân Việt Nam trong hành trình hội nhập và phát triển bền vững.

Trung Anh