Vận hành chính quyền địa phương 2 cấp: Đổi mới mô hình quản trị, xây dựng bộ máy công bộc vì dân:Bài cuối: Nỗ lực vì một chính quyền gần dân, sát với dân

Giải quyết thủ tục cho người dân tại Chi nhánh số 8 - Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội. Ảnh: Quang Thái

Cần thể hiện rõ vai trò hoạch định phát triển

Trao đổi về việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp ở Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, qua tìm hiểu có thể thấy, tại nhiều xã, phường mới chỉ đang làm các dịch vụ công, chứ chưa thể hiện rõ vai trò hoạch định phát triển của địa phương và sự tương tác trong nền quản trị. Việc dồn quá nhiều đầu việc xuống cơ sở đang tạo áp lực lớn, khiến bộ máy bị quá tải và mất tính chủ động.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu rõ: “Địa phương quyết - địa phương làm - địa phương chịu trách nhiệm”. Tuy nhiên, vì mới triển khai trong thời gian ngắn nên chúng ta vẫn chưa đạt được điều này. Theo phản ánh của Sở Tài chính Hà Nội, hiện có tình trạng “ủy quyền” nhiều nhưng “phân quyền” thì ít. Ủy quyền chỉ là giao việc tạm thời, còn phân quyền là giao hẳn thẩm quyền để cấp trên không còn phải can thiệp vào việc của cấp dưới. Khi đó, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp mới có thể vận hành hiệu quả.

Nếu thực hiện theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm thì cần phân quyền triệt để theo hướng bổ trợ: Việc gì cấp xã, phường làm được thì giao hẳn cho xã, phường làm; thành phố chỉ giữ một quyền duy nhất - quyền phân bổ ngân sách, còn việc sử dụng cụ thể thuộc về địa phương.

Hiện nay, chúng ta vẫn đang trong tình trạng quá nhiều quy định chồng chéo. Khi một phòng chuyên môn cấp xã phải chịu trách nhiệm công việc của 6-7 sở chuyên ngành thì không thể thực hiện đúng tinh thần: “Địa phương quyết - địa phương làm - địa phương chịu trách nhiệm”.

Dưới góc độ cơ quan thường trực tham mưu cho Chính phủ về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho biết, Bộ Nội vụ sẽ chủ động tiếp thu, tổng hợp các khó khăn, vướng mắc ở cơ sở, trong đó có Hà Nội, để phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan tháo gỡ trong cơ chế vận hành. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh: “Đừng để những chủ trương đúng trở thành điều làm người dân thất vọng”. Do vậy, mỗi địa phương phải thực sự chủ động, việc gì đã làm thì phải làm đến cùng.

Thứ trưởng Trương Hải Long thông tin, đến nay, việc phân cấp, phân quyền vẫn đang vướng ở khâu xác định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các phòng chuyên môn của phường, xã và các sở. Hiện, Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ rà soát toàn bộ việc phân cấp từ Trung ương xuống địa phương, nhất là những nội dung chưa có nguồn lực, cơ sở dữ liệu hoặc biên chế tương xứng. Các đơn vị phải tự đánh giá thực trạng: Thiếu bao nhiêu biên chế, thiếu ở vị trí nào. Trước mắt, sẽ điều chuyển nhân lực từ nơi thừa sang nơi thiếu, đồng thời cho phép ký hợp đồng công chức theo Nghị định số 173/2025/NĐ-CP (ngày 30-6-2025) của Chính phủ về hợp đồng thực hiện nhiệm vụ của công chức, nhằm bổ sung cho các vị trí việc làm phát sinh.

Xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”

Công tác cán bộ luôn là vấn đề “then chốt của then chốt” trong việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp ở Hà Nội. Khi trao đổi về vấn đề này, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Trưởng ban Tổ chức Thành ủy Hà Nội Hà Minh Hải cho biết, đến nay, 126 xã, phường trên địa bàn thành phố đã cơ bản vận hành thông suốt, không gián đoạn; tinh thần của cán bộ, công chức và người dân đều rất phấn khởi, thể hiện quyết tâm cao.

Ban Thường vụ Thành ủy cũng đã tổ chức 2 hội nghị đánh giá, 2 lớp đào tạo bồi dưỡng cán bộ và giao Ban Tổ chức Thành ủy chủ trì phối hợp với các đơn vị rà soát, sắp xếp nhân sự khi sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã theo Hướng dẫn số 09-HD/TU (ngày 9-5-2025) của Thành ủy, bảo đảm tiêu chuẩn, vị trí việc làm và tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ. Cán bộ được bố trí đúng vị trí, phù hợp năng lực, coi tập thể lãnh đạo như một gia đình đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau trong thực hiện nhiệm vụ.

Cùng với đó, thực hiện Nghị định số 173/2025/NĐ-CP (ngày 30-6-2025) của Chính phủ về hợp đồng thực hiện nhiệm vụ của công chức đối với các vị trí chuyên môn sâu cũng đang được Hà Nội triển khai linh hoạt, giúp giải quyết tình trạng thiếu nhân lực chất lượng cao tại cơ sở. Thành phố xác định, vừa bảo đảm đủ số lượng, vừa nâng cao chất lượng, năng lực của cán bộ theo tinh thần chỉ đạo của Trung ương.

Đặc biệt, Hà Nội đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản trị và công tác cán bộ. Hệ thống dịch vụ công trực tuyến được triển khai đồng bộ, gắn với nâng cao kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, công chức. Đây được coi là yếu tố quyết định thành công của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, hướng tới xây dựng mô hình “phi địa giới hành chính” trong giải quyết thủ tục cho người dân. Thành phố cũng tập trung xây dựng dữ liệu dùng chung, cơ sở dữ liệu lớn về cán bộ, vận hành văn phòng điện tử thống nhất toàn hệ thống, tạo nền tảng cho việc ra quyết định dựa trên dữ liệu và tư duy số.

Theo Trưởng ban Tổ chức Thành ủy Hà Nội Hà Minh Hải, qua thực tiễn triển khai, Hà Nội xác định con người là yếu tố quyết định, đồng thời coi dữ liệu và công nghệ là công cụ then chốt. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ cán bộ có tư duy số, làm việc theo dữ liệu, ra quyết định minh bạch, hiệu quả. Thành ủy đặt ra ba tiêu chí cốt lõi cho đội ngũ cán bộ: Có tâm và đạo đức trong sáng; có tư duy sáng tạo, tầm nhìn xa và có khả năng truyền cảm hứng, đoàn kết, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Thành phố xác định rõ đột phá trong công tác cán bộ là: “Vừa hồng, vừa chuyên”, đồng thời có tư duy số, tư duy minh bạch hóa, để người dân có thể giám sát, đánh giá năng lực cán bộ. Việc đánh giá cán bộ dựa trên dữ liệu, kết quả, sản phẩm công việc cụ thể. Người làm tốt sẽ được tin tưởng, trao quyền; người không đáp ứng được yêu cầu phải rời vị trí - coi đó là văn hóa công vụ mới của Hà Nội. Song song, Ban Tổ chức Thành ủy tiếp tục chỉ đạo công tác đào tạo, nâng cao năng lực, biên soạn cẩm nang đào tạo, sổ tay điện tử, hướng dẫn đội ngũ cán bộ tự học, tự bồi dưỡng; đồng thời, tăng cường cử cán bộ chuyên môn sâu xuống hỗ trợ trực tiếp các xã, phường.

Thay đổi tư duy, cách tiếp cận

Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII đã xác định một trong những nhiệm vụ then chốt trong nhiệm kỳ 2025-2030 là nâng cao hiệu lực, hiệu quả chính quyền địa phương 2 cấp; đổi mới quản trị chính quyền theo hướng hiện đại, tổ chức bộ máy chính quyền ở Thủ đô tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

Theo đó, chính quyền cấp xã, phường thực hiện theo phương châm “6 rõ, 1 xuyên suốt” (rõ người - rõ việc - rõ thời gian - rõ trách nhiệm - rõ sản phẩm - rõ thẩm quyền và một nhiệm vụ - một đầu mối xuyên suốt); làm việc theo quy chế - quy định - quy trình.

Thành phố cũng chuyển đổi số trong mọi khâu quản lý, điều hành của chính quyền; thực hiện phân cấp mạnh mẽ về quản lý kinh tế - xã hội gắn với phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi; chú trọng hướng dẫn, kiểm tra, giám sát sau phân cấp, phân quyền, ủy quyền; đẩy mạnh cải cách hành chính, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp là tiêu chí để đánh giá hiệu quả hoạt động của các cơ quan công quyền...

Theo Trưởng ban Tổ chức Thành ủy Hà Minh Hải, muốn thay đổi, phải bắt đầu từ tư duy, nhận thức. Chủ trương tinh gọn bộ máy, xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là đúng đắn và tất yếu. Dư luận xã hội, các nhà khoa học và cán bộ cơ sở đều khẳng định tính đúng đắn của chủ trương này, song giai đoạn đầu không thể tránh khỏi khó khăn, vướng mắc. Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ: “Vừa làm, vừa chỉnh; vướng đâu, gỡ đến đó”. Quan trọng hơn cả là thay đổi tư duy quản trị, chuyển từ hành chính sang phục vụ, từ xin - cho sang phân quyền - tự chủ.

Thành ủy sẽ thường xuyên đánh giá, tổng hợp các khó khăn, vướng mắc của 126 xã, phường, giao các sở, ngành rà soát và tháo gỡ theo từng nhóm vấn đề. Nguyên tắc là: “Nơi nào làm tốt hơn thì giao cho nơi đó làm. Địa phương nào đủ năng lực thì trao quyền nhiều hơn”.

Đồng chí Hà Minh Hải khẳng định: Mục tiêu của Hà Nội là xây dựng nền quản trị địa phương thông minh, dựa trên tư duy số. Cán bộ cơ sở cần mạnh dạn, chủ động, sáng tạo - việc gì có lợi cho dân thì hết sức làm, việc gì có hại cho dân thì tuyệt đối tránh. Có như vậy, chính quyền địa phương 2 cấp mới thực sự vận hành hiệu quả và phục vụ nhân dân một cách thiết thực nhất.

Trên tinh thần tiên phong, gương mẫu, chính quyền địa phương 2 cấp thành phố Hà Nội sẽ quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, trở ngại, đổi mới mạnh mẽ mô hình quản trị theo hướng tiên tiến, tích hợp, hiện đại, chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo, phục vụ phát triển Thủ đô.

Loạt bài “Vận hành chính quyền địa phương 2 cấp: Đổi mới mô hình quản trị, xây dựng bộ máy công bộc vì dân” khép lại với niềm tin vào những chuyển động tích cực trong đổi mới tư duy quản trị, xây dựng đội ngũ cán bộ gần dân, sát với dân, vì dân. Khi từng xã, phường được trao quyền thực chất, cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, chính quyền địa phương 2 cấp sẽ thực sự trở thành nền tảng vững chắc cho một nền hành chính phục vụ, kiến tạo, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại, nhân dân hạnh phúc.

Nhóm phóng viên