Vai trò của hội thẩm

- Trong mỗi phiên tòa, bên cạnh thẩm phán, những hội thẩm nhân dân (HTND) đóng vai trò quan trọng, cùng tham gia hội đồng xét xử, đưa ra phán quyết ảnh hưởng trực tiếp đến "số phận pháp lý" của cá nhân, tổ chức chức năng hoặc một công việc cụ thể. Bước vào phòng xử án, HTND đại diện cho tiếng nói của Nhân dân trong mỗi bản án được tuyên.

Hội thẩm nhân dân tham gia xét xử tại Tòa án Nhân dân tỉnh

Trên địa bàn tỉnh, công tác HTND giai đoạn 2021 – 2025 diễn ra trong bối cảnh yêu cầu cải cách tư pháp ngày càng rõ nét, số lượng và tính chất các vụ việc thụ lý ngày càng tăng và phức tạp; hệ thống tòa án nhân dân (TAND) được sắp xếp, tổ chức lại theo mô hình mới. Do đó, vai trò của HTND không chỉ dừng lại ở việc “tham gia cho đủ thành phần” mà thực sự là chủ thể trong hoạt động xét xử.

Hiện nay, toàn tỉnh có 284 HTND thuộc các đoàn HTND của TAND tỉnh và các khu vực. Phần lớn HTND là cán bộ đang công tác tại các cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể, doanh nghiệp; có người là lãnh đạo, quản lý, có người đã nghỉ hưu, song khi bước vào phòng xử án, họ mang theo kiến thức chuyên môn ở nhiều lĩnh vực khác nhau, sự am hiểu đời sống xã hội, phong tục, tập quán địa phương để đại diện cho Nhân dân tham gia xét xử.

Từ tháng 7/2021 đến hết tháng 11/2025, TAND hai cấp đã thụ lý hơn 14.284 vụ việc các loại, giải quyết 13.484 vụ, đạt tỷ lệ 94,4%. Riêng HTND đã tham gia xét xử sơ thẩm 5.874 vụ án trên các lĩnh vực. Chất lượng xét xử được nâng lên rõ rệt, tỷ lệ án bị hủy, sửa trung bình chỉ chiếm 1,3% (thấp hơn mức Quốc hội và TAND tối cao quy định).

Bà Chu Lệ Hường, Chánh án TAND tỉnh cho biết: Trong quá trình giải quyết vụ án, đặc biệt là khi nghị án, mỗi ý kiến của HTND đều mang theo góc nhìn xã hội, giúp hội đồng xét xử cân nhắc toàn diện hơn giữa lý và tình, giữa quy định pháp luật và hoàn cảnh cụ thể của vụ việc. Do đó, để nâng cao chất lượng công tác xét xử, TAND tỉnh luôn đặc biệt chú trọng công tác bồi dưỡng, tập huấn cho HTND.

Từ năm 2021 đến nay, TAND tỉnh đã tổ chức 8 hội nghị bồi dưỡng nghiệp vụ xét xử cho HTND. Điểm mới là TAND tỉnh đã mời các đồng chí có chuyên môn cao tại TAND tối cao, giảng viên của Học viện Tòa án, Đại học Luật Hà Nội truyền đạt kiến thức. Qua đó, hội thẩm được cập nhật kịp thời các quy định pháp luật mới, kỹ năng nghiên cứu hồ sơ, đánh giá chứng cứ, tham gia tranh tụng tại phiên tòa.

Với các vụ án phức tạp được dư luận xã hội quan tâm, HTND cùng thẩm phán chủ tọa luôn trao đổi kỹ lưỡng ngay từ khâu nghiên cứu hồ sơ, xây dựng đề cương xét hỏi đến khi nghị án. Bà Nguyễn Thị Quyên, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Công Sơn, Trưởng Đoàn HTND khu vực I cho biết: Đoàn HTND khu vực I hiện có 65 hội thẩm. Trong những năm qua, chúng tôi đã làm tốt công tác phối hợp với TAND trong hoạt động xét xử. Khi được mời tham gia xét xử, các HTND luôn cố gắng sắp xếp thời gian, công việc để tham gia.

Thực tiễn xét xử cho thấy tại nhiều phiên tòa, HTND trực tiếp tham gia xét hỏi, làm rõ các tình tiết liên quan đến nhân thân bị cáo, mối quan hệ gia đình, hoàn cảnh xã hội và nguyên nhân dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật. Qua đó giúp hội đồng xét xử có thêm cơ sở đánh giá toàn diện vụ việc, từ đó đưa ra phán quyết vừa nghiêm minh, vừa nhân văn và thuyết phục.

Là cán bộ hưu trí, một trong những HTND luôn ưu tiên thời gian tham gia tất cả các phiên xét xử được TAND mời với số lượng tham gia xét xử trong tốp đầu của Đoàn HTND tỉnh, ông Phạm Tuấn Tú cho biết: Xác định rõ trách nhiệm của mình trong hội đồng xét xử, tôi luôn đảm bảo lập trường, quan điểm độc lập trong quá trình xét xử trên cơ sở tuân thủ pháp luật và khách quan. Để làm được điều đó, trước mỗi phiên tòa, tôi dành thời gian nghiên cứu kỹ hồ sơ, vận dụng kinh nghiệm từng công tác trong ngành tài chính, nội vụ để hệ thống, tổng hợp các tình tiết vụ việc theo sơ đồ tư duy một cách khoa học. Điều đó giúp tôi khái quát, nắm chắc bản chất vụ việc để phối hợp với thẩm phán trong quá trình xét xử.

Nhờ tinh thần trách nhiệm của đội ngũ HTND, công tác xét xử của TAND hai cấp tỉnh những năm qua đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Từ tháng 7/2021 đến hết tháng 11/2025, TAND hai cấp đã thụ lý hơn 14.284 vụ việc các loại, giải quyết 13.484 vụ, đạt tỷ lệ 94,4%. Riêng HTND đã tham gia xét xử sơ thẩm 5.874 vụ án trên các lĩnh vực. Chất lượng xét xử được nâng lên rõ rệt, tỷ lệ án bị hủy, sửa trung bình chỉ chiếm 1,3% (thấp hơn mức Quốc hội và TAND tối cao quy định); toàn nhiệm kỳ không có trường hợp hội thẩm bị khiếu nại, tố cáo trong công tác xét xử.

Những kết quả đạt được khẳng định đội ngũ HTND đã thực sự phát huy vai trò trong hoạt động tư pháp, là cầu nối giữa Nhân dân và cơ quan xét xử, để mỗi phán quyết của tòa án không chỉ đúng pháp luật, mà còn tạo được sự đồng thuận, niềm tin trong xã hội.

HOÀNG NHƯ