Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Nghị quyết xử lý vướng mắc do quy định pháp luật

Ba tiêu chí xác định vướng mắc do pháp luật

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, mục tiêu ban hành Nghị quyết là thiết lập cơ sở pháp lý để xử lý hiệu quả các khó khăn, vướng mắc phát sinh từ chính các quy định pháp luật hiện hành - vốn được xem là nguyên nhân trực tiếp gây cản trở sản xuất, kinh doanh và quản lý.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh.

Dự thảo Nghị quyết gồm 7 điều, trong đó Điều 2 quy định 3 tiêu chí nhận diện vướng mắc do quy định pháp luật, gồm: (1) quy định mâu thuẫn, chồng chéo giữa các văn bản quy phạm pháp luật hoặc trong cùng một văn bản; (2) quy định thiếu rõ ràng, không hợp lý, không khả thi; và (3) quy định tạo gánh nặng chi phí tuân thủ, cản trở đổi mới sáng tạo, hạn chế phát triển mô hình kinh doanh mới.

Tại Điều 3, dự thảo đưa ra 5 nguyên tắc xử lý, trong đó nổi bật là nguyên tắc thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng; kiểm soát quyền lực, chống tham nhũng, tiêu cực; xử lý nhanh chóng, có trọng tâm, trọng điểm; không trái điều ước quốc tế; và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người dân, doanh nghiệp.

Về phương án xử lý, ngoài việc sửa đổi, ban hành văn bản theo quy định hiện hành, dự thảo còn đề xuất cơ chế đặc biệt cho phép Chính phủ được ban hành nghị quyết điều chỉnh một số quy định trong các luật, nghị quyết của Quốc hội - với điều kiện các văn bản đó do Chính phủ trình. Trong trường hợp văn bản không do Chính phủ trình, thẩm quyền này thuộc về Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Việc này nhằm tháo gỡ kịp thời các vướng mắc trong thời gian chờ sửa đổi luật.

Cần xác định rõ danh mục, thứ tự ưu tiên tháo gỡ

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh tính cấp thiết của Nghị quyết, đồng thời yêu cầu Bộ Tư pháp - với vai trò là "người gác cửa" của Chính phủ trong lĩnh vực pháp luật - cần rà soát thật kỹ các nội dung được giao để tránh tình trạng đề xuất sửa đổi nhỏ lẻ, thiếu trọng tâm.

"Thời gian thực hiện Nghị quyết chỉ còn hơn 1 năm rưỡi (đến 28/2/2027), trong khi số lượng vướng mắc rất lớn. Do đó, cần xác định rõ phạm vi, tiêu chí, đặc biệt là phải có danh mục, thứ tự ưu tiên để thực hiện hiệu quả", Chủ tịch Quốc hội nói. Ông cũng lưu ý, quá trình xử lý cần đảm bảo minh bạch, lấy ý kiến người dân, doanh nghiệp, hiệp hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu làm rõ ranh giới thẩm quyền trong xử lý - giữa Quốc hội, Chính phủ, và chính quyền địa phương - để phân định trách nhiệm rõ ràng, tránh chồng chéo trong tổ chức thực hiện. Đồng thời, cần bảo đảm tính đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành và không vi phạm điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Chủ tịch Quốc hội đồng tình với đề xuất cho Nghị quyết có hiệu lực ngay từ ngày 1/7/2025 để sớm triển khai trong thực tế, đáp ứng yêu cầu bức thiết của nền kinh tế.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra tán thành việc ban hành Nghị quyết và cho rằng các tiêu chí xác định vướng mắc là cơ bản, phản ánh đúng những bất cập đã phát sinh trong thời gian qua.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, các tiêu chí như “tạo gánh nặng chi phí tuân thủ” hay “hạn chế đổi mới sáng tạo” còn mang tính định tính, khó lượng hóa. Do đó, đề nghị cụ thể hóa để thuận lợi hơn trong quá trình rà soát, thực hiện. Ngoài ra, cũng đề xuất bổ sung tiêu chí liên quan đến “thiếu quy định điều chỉnh” - tức các lĩnh vực chưa có quy định pháp luật dẫn tới khoảng trống trong quản lý.

Về phương án xử lý đặc biệt, Ủy ban Pháp luật tán thành việc giao Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội thẩm quyền ban hành nghị quyết để xử lý trong trường hợp chưa kịp sửa luật, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất để bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ, Bộ Tư pháp và các cơ quan liên quan trong việc khẩn trương thể chế hóa Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Ông cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với nội dung dự thảo và nhận định hồ sơ đã đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét thông qua theo quy trình đặc biệt tại Kỳ họp thứ 9. Các đại biểu đề nghị xác định rõ giới hạn áp dụng - không điều chỉnh các nội dung liên quan đến tổ chức bộ máy Nhà nước, quyền con người, trách nhiệm hình sự… mà phải xử lý bằng luật.

Về thời hiệu, các đại biểu đồng thuận Nghị quyết cần có hiệu lực ngay sau khi được Quốc hội thông qua và kéo dài đến 28/2/2027. Giai đoạn từ nay đến hết năm 2025 được xác định là mốc cơ bản để hoàn thành việc rà soát, tháo gỡ khó khăn; đến đầu năm 2027 hoàn tất sửa đổi các luật, nghị quyết liên quan.

Huy Tùng