UNICEF Việt Nam nêu 3 khuyến nghị về cấp nước sạch, vệ sinh an toàn bền vững

20 triệu người Việt Nam đang sống ở những khu vực có tình trạng căng thẳng về nước

Theo bà Silvia Danailov, nước rất cần thiết cho sự sống, phát triển kinh tế, xã hội và con người. Trong những thập kỷ qua, Việt Nam đạt những tiến bộ ấn tượng trong việc thúc đẩy tỷ lệ tiếp cận các dịch vụ nước cơ bản. 99% dân số hiện được tiếp cận nước uống cơ bản (theo Chương trình Giám sát Chung Toàn cầu của UNICEF và Tổ chức Y tế thế giới - WHO năm 2025).

Bà Silvia Danailov, Trưởng đại diện UNICEF Việt Nam đưa ra ba khuyến nghị trong việc cấp nước sạch, vệ sinh an toàn, bền vững.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đang đe dọa đảo ngược những thành quả này. Nhiệt độ tăng cao, các hiện tượng thời tiết cực đoan và tình trạng thiếu nước ngày càng gia tăng đang đặt các cộng đồng, đặc biệt là trẻ em, vào tình thế cấp bách. Hiện nay, 20 triệu người Việt Nam sống ở những khu vực có tình trạng căng thẳng về nước.

Bà Silvia Danailov dẫn chứng một cuộc khảo sát năm 2020 về các chỉ số SDG (mục tiêu phát triển bền vững) dành cho trẻ em và phụ nữ, do Cục Thống kê thực hiện với sự hỗ trợ của UNICEF, cho thấy, những khoảng cách đáng kể trong việc quản lý an toàn nguồn nước và vệ sinh.

Đáng chú ý, 41% hộ gia đình được khảo sát có nước uống bị nhiễm khuẩn Ecoli. Điều này cho thấy những vấn đề nghiêm trọng trong quản lý vệ sinh và nước thải.

Cuộc khảo sát cũng cho hay, khoảng 60% hộ gia đình dân tộc thiểu số tiếp cận điều kiện vệ sinh được cải thiện, so với gần 90% trên toàn quốc. Việc thiếu nước sạch và vệ sinh góp phần gây ra tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi ở 1/5 trẻ em dưới 5 tuổi. Tỷ lệ này tăng lên 32% ở trẻ em dân tộc thiểu số.

Để ứng phó những thách thức này, trong 50 năm qua, UNICEF là đối tác của Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng chính sách, nâng cao năng lực và triển khai các mô hình nước sạch và vệ sinh thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong đó, bao gồm các giải pháp năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, năng lượng gió để giảm chi phí và thúc đẩy công nghệ xanh trong cấp nước nông thôn.

"UNICEF tiếp tục cam kết hợp tác với Chính phủ, khu vực tư nhân và các đối tác phát triển để đạt được mục tiêu Phát triển Bền vững số 6 của Liên hợp quốc là: Đảm bảo khả năng tiếp cận và quản lý bền vững nguồn nước và vệ sinh cho mọi người năm 2030", bà Silvia Danailov nhấn mạnh.

Các hỗ trợ bao gồm tiếp cận bao trùm, công bằng với nước uống, vệ sinh và vệ sinh cá nhân an toàn, với chi phí phải chăng; cải thiện chất lượng nước bằng cách giảm ô nhiễm; tăng hiệu quả sử dụng nước trong tất cả các lĩnh vực; đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau, ưu tiên cho phụ nữ và trẻ em...

Khuyến nghị cấp nước sạch và vệ sinh an toàn, bền vững tại Việt Nam

Gần đây, Việt Nam thực hiện những cải cách quan trọng như sáp nhập địa giới hành chính, tái cấu trúc chính quyền. Chiến lược Quốc gia của Việt Nam đã đặt ra mục tiêu mới cho năm 2045 là 100% cư dân nông thôn được tiếp cận nguồn nước sạch và vệ sinh an toàn, bền vững. Để đạt được mục tiêu này, Trưởng đại diện UNICEF Việt Nam đề xuất ba khuyến nghị.

"Cùng nhau, chúng ta có thể xây dựng một tương lai, nơi mọi trẻ em Việt Nam đều được lớn lên với nước sạch, vệ sinh an toàn và hy vọng", bà Silvia Danailov kỳ vọng (Ảnh: UNICEF Việt Nam).

Thứ nhất là đầu tư thông minh và đầy đủ. "Nước và vệ sinh không phải là chi phí mà là đầu tư", bà Silvia Danailov cho biết và dẫn chứng một nghiên cứu chung của UNICEF và Bộ Nông nghiệp và Môi trường ước tính cần 8,8 tỷ USD vào năm 2030 để đáp ứng các mục tiêu về Nước sạch và Vệ sinh của Việt Nam.

Nước sạch và vệ sinh là quyền con người và là trọng tâm của mục tiêu Phát triển Bền vững số 6. Mỗi USD đầu tư vào WASH (nước sạch và vệ sinh) mang lại 4,3 USD lợi nhuận kinh tế. Khu vực tư nhân đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các giải pháp bền vững và hiệu quả.

"Do vậy, chúng ta phải tăng cường đầu tư cho nước sạch, vệ sinh và đảm bảo thích ứng thông minh với khí hậu. Chúng ta có thể tối ưu hóa nguồn lực và tiếp cận những người cần nhất. Đầu tư ngay bây giờ đồng nghĩa với việc đảm bảo sức khỏe, phẩm giá và tương lai của hàng triệu người", bà Silvia Danailov nói.

Khuyến nghị thứ hai liên quan sự lãnh đạo và cam kết chính trị mạnh mẽ. "Chúng ta phải ưu tiên các nhóm dễ bị tổn thương, những người có thu nhập thấp, các dân tộc thiểu số và những người ở vùng sâu, xa hoặc bị ảnh hưởng bởi khí hậu. Điều này đòi hỏi phải đặt những cộng đồng này vào trọng tâm của các chính sách và chương trình, đặc biệt là trong Luật Cấp, thoát nước đang được xây dựng và các Chương trình mục tiêu Quốc gia (NTP) giai đoạn 2026-2030", bà Silvia Danailov đề xuất.

Khuyến nghị thứ ba là tăng cường hợp tác liên ngành và đa phương pháp. Nước sạch và vệ sinh môi trường cần được lồng ghép vào các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cấp quốc gia và cấp tỉnh, cũng như các chiến lược ngành - nông nghiệp, y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng, môi trường, du lịch...

Việc tăng cường quan hệ đối tác công tư (PPP) rất cần thiết, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và vùng sâu, xa, nơi chi phí đầu tư cao và thuế suất thấp. Điều này đòi hỏi sự lãnh đạo và phối hợp.

Đối với nước sạch, quản trị đã khá rõ ràng. Tuy nhiên, đối với vệ sinh, trách nhiệm giải trình manh mún và sự phối hợp còn yếu. Quản lý nước thải, thường dựa vào tư nhân, vẫn còn kém hiệu quả và cần phải đẩy nhanh tiến độ hướng tới các giải pháp kinh tế tuần hoàn quy mô lớn.

"Cùng nhau, chúng ta có thể xây dựng một tương lai, nơi mọi trẻ em Việt Nam đều được lớn lên với nước sạch, vệ sinh an toàn và hy vọng", bà Silvia Danailov, Trưởng đại diện UNICEF Việt Nam kỳ vọng.

Tâm Vũ