Ứng phó dinh dưỡng trong phòng chống thiên tai

Các lực lượng chức năng diễn tập ứng phó lũ lụt trên sông Ba. Ảnh: ANH NGỌC

Nguy cơ thiếu dinh dưỡng khi xảy ra thiên tai

Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (PCTT), biến đổi khí hậu cùng với sự ấm lên toàn cầu khiến tình hình thiên tai trên thế giới ngày càng phức tạp với xu thế gia tăng cả về tần suất và cường độ. Việt Nam là một trong những quốc gia đang chịu ảnh hưởng của nhiều loại hình thiên tai cực đoan, đặc biệt ở Bắc Bộ và duyên hải miền Trung. Bão, lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, sạt lở bờ sông, bờ biển là các loại hình thiên tai gây thiệt hại lớn. Theo thống kê, trong vòng 20 năm trở lại đây, trung bình mỗi năm thiên tai đã làm hơn 300 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế từ 1-1,5% GDP.

Theo bà Đặng Thị Hương (Phòng Ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai - Cục Quản lý đê điều và PCTT), hiện nay tình hình chung ở các địa phương là hệ thống cơ sở hạ tầng PCTT chưa đồng bộ, nên công tác ứng phó hiệu quả chưa cao. Công tác dự báo, cảnh báo còn hạn chế, đặc biệt là với mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất. Phương tiện chuyên dụng cho tìm kiếm cứu nạn còn thiếu, chưa thật sự phù hợp với các loại địa hình. Nhận thức của cộng đồng dân cư và năng lực ứng phó thiên tai còn hạn chế, thiếu trang thiết bị đảm bảo an toàn cho lực lượng tham gia PCTT. Hệ thống quản lý rủi ro thiên tai còn phân tán, chưa tập trung, công tác khắc phục hậu quả kéo dài dẫn đến thiếu tính kịp thời.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và PCTT cho rằng: Khái niệm “ứng phó dinh dưỡng trong PCTT” là một vấn đề khá mới, song rất quan trọng, cần được quan tâm trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới. Hoạt động này cũng là một trong những nội dung được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tại Quyết định 02/QĐ-TTg ngày 5/1/2022 về phê duyệt Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2045.

Ông Nguyễn Văn Tiến cho biết thêm, thực tế cho thấy, nhiều cơn bão, lũ lịch sử đã gây thiệt hại rất lớn đối với các địa phương ở nước ta. Sau khi bão, lũ tàn phá, phụ nữ, trẻ em và các gia đình ở những khu vực bị ảnh hưởng phải đối mặt với những thiếu thốn về lương thực, thực phẩm và nguy cơ thiếu dinh dưỡng nghiêm trọng. Trong khi hệ thống y tế, nước sạch bị hư hại, làm gián đoạn việc tiếp cận nước uống an toàn và vệ sinh, đồng thời tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ mang thai, cho con bú có nguy cơ suy dinh dưỡng do dịch vụ y tế và các dịch vụ khác bị gián đoạn…

Chủ động ứng phó

Theo Cục Quản lý đê điều và PCTT, kinh phí dành cho việc ứng phó khẩn cấp còn hạn chế, phần lớn các địa phương không có sẵn kinh phí để dự phòng, trong khi nguồn trung ương và hỗ trợ quốc tế giảm đáng kể. Bên cạnh đó, mạng lưới ứng phó khẩn cấp thiếu kinh nghiệm, thường xuyên thay đổi nên không chủ động được khi thiên tai xảy ra. Việt Nam đang đối diện với thững thách thức, khó khăn trong ứng phó khẩn cấp về dinh dưỡng.

TS.BS Nguyễn Thị Hồng Diễm (Cục Phòng bệnh - Bộ Y tế) cho rằng: Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng trong ứng phó thảm họa. Việt Nam đang tăng cường hệ thống ứng phó và cần sự phối hợp giữa ngành Y tế cùng các bên liên quan. Các giải pháp để nâng cao đáp ứng dinh dưỡng khi ứng phó với thảm họa thiên tai là tăng cường dự phòng, dự bị lương thực, thực phẩm cứu trợ; tổ chức hệ thống giám sát dinh dưỡng khẩn cấp; truyền thông nguy cơ dinh dưỡng và khôi phục; hợp tác với các tổ chức trong nước và quốc tế…

Theo TS Hoàng Thị Đức Ngàn (Khoa Dinh dưỡng cộng đồng, Viện Dinh dưỡng - Bộ Y tế), trong trường hợp thiên tai bão lụt, nguy cơ các bệnh dịch liên quan đến nước và suy dinh dưỡng sẽ tăng cao đáng kể. Trẻ em và phụ nữ vốn là những trường hợp có nguy cơ thiếu dinh dưỡng và thiếu vi chất dinh dưỡng ở mức độ cao. Hiện có 4 nguyên tắc chính trong ứng phó dinh dưỡng khẩn cấp đó là “đảm bảo quyền con người, không thiên vị, trung lập và độc lập”. Việc cung cấp dinh dưỡng trong ứng phó khẩn cấp phải đảm bảo quyền của người dân, sự hỗ trợ phải tập trung vào nhóm dễ bị tổn thương nhất và có nhu cầu cao nhất… Các hành động ứng phó khẩn cấp được chia làm 3 giai đoạn gồm giai đoạn sơ tán, giai đoạn từ 24-72 giờ và sau 72 giờ.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và PCTT Nguyễn Văn Tiến kiến nghị: Để công tác PCTT đạt hiệu quả cao, việc nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm thiên tai rất quan trọng. Các bộ, ngành trung ương và địa phương cần rà soát, sửa đổi quy trình vận hành liên hồ, quy trình đơn hồ; rà soát, điều chỉnh tiêu chuẩn thiết kế đê biển, nâng cao mức đảm bảo an toàn với bão, triều cường cho một số khu vực; nâng cấp các tuyến đê biển, cửa sông xung yếu. Tăng cường quản lý, bảo vệ và phát triển rừng; tiếp tục thực hiện chính sách xây dựng nhà ở an toàn cho người dân vùng lũ; đánh giá ảnh hưởng của các công trình đến vấn đề thoát lũ và đề xuất giải pháp xử lý. Nghiên cứu đánh giá nguyên nhân ngập lụt, đề xuất giải pháp phòng chống lũ cho các lưu vực sông. Bố trí nguồn lực thực hiện Đề án nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng.

ANH NGỌC