Ứng dụng hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI):Xây dựng nền nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu

Mô hình cấy lúa SRI cải tiến nâng cao mang lại hiệu quả vượt trội. Ản:h Hương Giang

Giảm phát thải từ đồng ruộng

- Hà Nội đã và đang triển khai mô hình canh tác lúa cải tiến SRI kết hợp hữu cơ tại các địa phương như thế nào, thưa bà?

- Canh tác lúa theo tập quán cũ gây lãng phí tài nguyên nước; những cánh đồng đầy nước quanh năm được bón nhiều phân hóa học còn góp phần làm tăng phát thải khí nhà kính. Việc lạm dụng phân hóa học, đặc biệt là phân đạm, thuốc bảo vệ thực vật... dẫn đến gây ô nhiễm đất, nước và làm cho cây lúa dễ bị sâu bệnh hơn. Do đó, việc ứng dụng hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI) giúp nông dân tăng năng suất, hiệu quả kinh tế và chất lượng nông sản.

Hiện nay, diện tích sản xuất lúa toàn thành phố đạt 150.000ha, diện tích ứng dụng SRI chiếm 80% (trong đó, diện tích ứng dụng toàn phần - áp dụng đầy đủ 5 nguyên tắc kỹ thuật của SRI: Cấy thưa, ít dảnh/khóm; cấy mạ non; rút nước ở một số giai đoạn; làm cỏ sục bùn; bón bổ sung phân hữu cơ, bón theo nhu cầu của cây khoảng 12% diện tích và ứng dụng từng phần khoảng 68% diện tích. Đặc biệt, năm 2025 cũng là năm đầu tiên Chi cục phối hợp với các địa phương đưa máy cấy kết hợp áp dụng kỹ thuật SRI vào sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, phát thải thấp. Vụ xuân thực hiện tại huyện: Mê Linh, Mỹ Đức (cũ). Các nông hộ được hỗ trợ phân bón hữu cơ, tập huấn kỹ thuật vào từng giai đoạn sinh trưởng để chăm sóc lúa theo nhu cầu sinh lý của cây…

Khác với tập quán canh tác lúa truyền thống, người dân tham gia mô hình được hướng dẫn kỹ thuật cấy thưa, dùng ít giống (0,8kg/sào thay vì 1,2kg), bón phân hữu cơ sinh học, kiểm soát nước chặt chẽ và hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Ngoài việc áp dụng cơ giới hóa với máy cấy, mô hình cũng tuân thủ các nguyên tắc kỹ thuật của hệ thống SRI, tích hợp yếu tố hữu cơ, thân thiện môi trường và giảm phát thải khí nhà kính.

- Vậy, hiệu quả mô hình SRI đối với cây lúa trên các cánh đồng như thế nào, thưa bà?

- Qua đánh giá các mô hình ứng dụng SRI trên địa bàn thành phố, sâu bệnh hại lúa giảm so với canh tác truyền thống; đồng thời, giảm 40-50% chi phí về giống, lượng nước tưới giảm 2-3 lần/vụ (tương đương giảm trung bình 500-1.000m3/ha/vụ). Khi áp dụng SRI, cây lúa sẽ tăng khả năng chống đổ ngã, chống chịu tốt với điều kiện bất thuận và sâu bệnh hại, làm giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình canh tác. Trong khi đó, mô hình SRI cho năng suất tăng 10-12% (tương đương 6,4-7,8 tạ/ha) so với sản xuất truyền thống; chất lượng lúa gạo bảo đảm an toàn thực phẩm; hiệu quả kinh tế tăng 19,8-25,6 triệu đồng/ha. Đặc biệt, khi canh tác theo hướng SRI giúp giảm phát thải khí CH4, NO2 và CO2, đóng góp vào thực hiện cam kết của Chính phủ “giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”.

Bên cạnh đó, thực hiện canh tác lúa ứng dụng SRI không chỉ giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, mà còn giúp chúng ta bước đầu tham gia vào thị trường carbon thế giới. Nông dân sẽ có thêm thu nhập, thêm kinh phí để đầu tư trở lại cho sản xuất; đồng thời nâng cao vị thế, giá trị và thương hiệu lúa gạo của Việt Nam trên thế giới.

Nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn

- Hiệu quả đã rõ, nhưng trong quá trình triển khai mô hình sản xuất lúa SRI theo hướng hữu cơ, phát thải thấp còn khó khăn gì không?

- Hiện nay, khó khăn nhất của áp dụng mô hình SRI vào canh tác lúa là thay đổi tập quán của nông dân bởi đây là phương thức mới, nông dân chưa làm, nên sẽ không tránh khỏi sự băn khoăn, nghi ngại về hiệu quả. Mặt khác, việc áp dụng mô hình SRI đòi hỏi điều tiết nước ở một số giai đoạn, chân ruộng không được quá trũng và việc áp dụng phải linh hoạt, tùy điều kiện mỗi địa phương. Do đó, nếu như chân ruộng quá trũng mà áp dụng mô hình SRI thì khó có thể cho hiệu quả như mong muốn…

- Theo bà, để đẩy nhanh ứng dụng mô hình SRI trong sản xuất lúa và cơ giới hóa, đặc biệt là trong khâu gieo cấy, cần có những giải pháp gì?

- Thực hiện Nghị quyết số 08/2023/NQ-HĐND ngày 4-7-2023 của HĐND thành phố Hà Nội quy định một số chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp thành phố Hà Nội, cùng với việc đưa nhanh các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030 có 90% diện tích lúa ứng dụng mô hình SRI (trong đó khoảng 15-20% diện tích sản xuất lúa ứng dụng SRI toàn phần…). Đây cũng là một trong những giải pháp của ngành Nông nghiệp và Môi trường Thủ đô hướng tới phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng hai con số của thành phố.

Để nhân rộng mô hình này, các địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng bằng các hình thức về hiệu quả của mô hình SRI nói chung; ứng dụng của mô hình SRI cải tiến nâng cao nói riêng, đẩy nhanh quy mô ứng dụng trên địa bàn thành phố. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, bảo đảm an ninh lương thực. Ngoài ra, Sở Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục phối hợp với các địa phương mở lớp tập huấn hướng dẫn kỹ thuật để nông dân áp dụng vào thực tiễn sản xuất lúa mang lại giá trị cao nhất; tiếp tục đẩy mạnh cơ giới hóa sản xuất lúa, tăng cường tập huấn cho nông dân về quy trình canh tác lúa theo hướng hữu cơ, SRI nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, hướng tới xây dựng thương hiệu gạo sạch Thủ đô trong tương lai gần.

- Trân trọng cảm ơn bà!

Quỳnh Dung thực hiện