Ứng dụng công nghệ – Nâng tầm cuộc chiến chống ma túy

Thực tiễn khắc nghiệt đòi hỏi sự đổi mới

Tình hình ma túy toàn cầu và khu vực đang diễn biến phức tạp chưa từng có, với sự lộng hành của tội phạm công nghệ cao, giao dịch ẩn danh trên không gian mạng và chuỗi cung ứng tinh vi. Tại Việt Nam, thách thức càng gay gắt hơn khi nguồn cung từ "Tam giác vàng" liên tục thẩm lậu qua biên giới, kết hợp với nguồn cầu nội địa ngày càng gia tăng. Chỉ có sự hội tụ giữa ý chí chính trị mạnh mẽ và sức mạnh của khoa học - công nghệ mới có thể tạo nên "lá chắn mềm" vững chắc, bảo vệ xã hội khỏi hiểm họa này.

Báo cáo của Thượng tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an đã phác họa bức tranh thực tiễn đầy thách thức với những con số buốt lòng. Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã phát hiện hơn 19.000 vụ việc, bắt giữ trên 37.500 đối tượng, thu giữ gần 3,4 tấn ma túy và hơn 2 triệu viên ma túy tổng hợp. Tội phạm ngày càng lợi dụng công nghệ cao, không gian mạng và dịch vụ vận tải để che giấu hành vi khiến công tác đấu tranh trở nên gian nan hơn bao giờ hết.

Nhiều chuyên án sản xuất, vận chuyển và mua bán ma túy đã bị lực lượng Công an triệt xóa thành công, thu giữ số lượng lớn ma túy.

Việt Nam đang đối diện với "hai mặt trận" song song: Nguồn cung từ biên giới và nguồn cầu nội địa với gần 300.000 người nghiện, sử dụng trái phép hoặc đang quản lý sau cai chiếm 0,3% dân số. Trong phần thảo luận, nhiều ý kiến của các đại biểu cũng nhấn mạnh: "Nếu không có công nghệ và dữ liệu làm công cụ quản lý sẽ không thể bao quát nổi thực tiễn phức tạp này". Các đại biểu cũng cảnh báo về sự chuyển dịch của tội phạm sang sử dụng AI, mã hóa thông tin và giao dịch ẩn danh, đòi hỏi lực lượng chức năng phải nâng tầm "tuyến phòng thủ chủ động" bằng công nghệ hiện đại.

Hiện nay, hệ thống 77 cơ sở cai nghiện công lập trên toàn quốc đang quá tải nghiêm trọng, với công suất 36.000 người nhưng phải tiếp nhận gần 50.000 – vượt 1,5 lần khả năng. Cơ sở vật chất xuống cấp, nhân lực mỏng khiến việc giám sát 24/7 trở thành thách thức lớn. Phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ sẽ đáp ứng nhu cầu này bằng cách đầu tư hệ thống camera thông minh, cảm biến, phần mềm quản lý AI và định danh sinh trắc học, đồng thời liên thông dữ liệu với cơ sở căn cước, hồ sơ y tế và quản lý xã hội…

Đại diện Bộ Y tế cũng đánh giá: Không dừng lại ở giám sát an ninh, công nghệ còn hỗ trợ theo dõi tiến trình điều trị, đánh giá hiệu quả và lập kế hoạch tái hòa nhập cá nhân hóa. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả mà còn mang tính nhân văn, giúp người nghiện vượt qua nghiện ngập và tái hòa nhập bền vững, góp phần xây dựng xã hội an toàn hơn.

Cũng tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định một cách quyết liệt: Khoa học, công nghệ và chuyển đổi số phải được coi là giải pháp đột phá, giúp các cơ quan chức năng "đi trước một bước" trong việc nắm bắt tình hình, truy vết tội phạm, quản lý chặt chẽ và chỉ huy hiệu quả. Đây không chỉ là công cụ hỗ trợ mà là nền tảng chiến lược để đối phó với những thủ đoạn mới mẻ của tội phạm ma túy, từ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để mã hóa thông tin đến giao dịch qua tiền ảo và vận tải xuyên biên giới.

Một trong những dự án trọng tâm của chương trình là Dự án 2 – Ứng dụng khoa học và công nghệ trong phòng, chống ma túy do Bộ Công an chủ trì triển khai trên toàn quốc. Dự án này không chỉ hiện đại hóa công tác quản lý và chỉ huy mà còn xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu xuyên suốt, kết nối thông tin giữa các bộ, ngành, địa phương. Bằng cách ứng dụng AI, dữ liệu lớn (Big Data) và các công nghệ số tiên tiến, dự án nhằm nâng cao năng lực phân tích, dự báo và điều hành, biến dữ liệu thành "vũ khí" sắc bén để dự đoán và ngăn chặn tội phạm trước khi chúng bùng phát.

Bước đi chiến lược trong cuộc chiến không khoan nhượng

Dự án 2 được thiết kế với tầm nhìn dài hạn, hướng tới việc hình thành một hệ thống quản lý thông tin tổng thể về phòng, chống ma túy đến năm 2030. Hệ thống này sẽ liên thông giữa các lực lượng chuyên trách, cơ sở cai nghiện, y tế, hải quan và tài chính, tạo nên một "bản đồ số về ma túy" – công cụ chỉ huy thống nhất từ cấp Trung ương đến địa phương. Sự liên thông này không chỉ đảm bảo tính minh bạch mà còn nâng cao hiệu quả phối hợp, giúp các cơ quan phản ứng nhanh chóng trước những biến động phức tạp.

Trong kỷ nguyên số, dữ liệu không còn là nguồn tài nguyên thụ động mà trở thành "nền tảng chỉ huy" sống động. Chính phủ đã khẳng định rõ, việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về ma túy là yếu tố then chốt, giúp chuyển đổi từ quản lý thủ công sang tự động hóa thông minh. Các phần mềm trọng tâm được triển khai bao gồm: Phần mềm chỉ huy - điều hành công tác phòng, chống ma túy: Thu thập và tổng hợp dữ liệu từ đa nguồn, sử dụng AI để phân tích tự động, đánh giá rủi ro và hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định kịp thời, chính xác. Phần mềm này sẽ giúp phát hiện sớm các điểm nóng, dự báo xu hướng tội phạm và tối ưu hóa nguồn lực.

Tiếp đó, phần mềm quản lý cơ sở cai nghiện ma túy công lập sẽ số hóa toàn bộ quy trình từ tiếp nhận, điều trị, giáo dục, học nghề đến tái hòa nhập cộng đồng. Tích hợp hệ thống giám sát an ninh thông minh với camera AI, cảm biến và cảnh báo sớm, phần mềm không chỉ đảm bảo an toàn mà còn theo dõi tiến trình cá nhân hóa cho từng người nghiện, nâng cao hiệu quả cai nghiện.

Cơ sở dữ liệu kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy: Định danh và theo dõi chặt chẽ tiền chất, thuốc hướng thần và dược chất từ nhập khẩu đến sử dụng cuối cùng. Bằng cách ngăn chặn thất thoát vào mục đích bất hợp pháp, hệ thống này sẽ đóng vai trò như "lá chắn" kỹ thuật số, bảo vệ chuỗi cung ứng hợp pháp khỏi sự xâm nhập của tội phạm.

Hệ thống đào tạo trực tuyến và bài giảng điện tử: Xây dựng trên nền tảng học tập số, nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ làm công tác cai nghiện và quản lý sau cai. Điều này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn đảm bảo kiến thức được cập nhật liên tục, phù hợp với những thách thức mới từ công nghệ tội phạm.

Theo đánh giá của Bộ Công an, đây là lần đầu tiên Việt Nam triển khai đồng bộ công nghệ vào toàn bộ chuỗi giá trị phòng, chống ma túy, từ nhận diện rủi ro, kiểm soát nguồn cung, cai nghiện đến tái hòa nhập. Mục tiêu không chỉ là chủ động hơn mà còn xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu có khả năng truy xuất tức thì, giám sát liên tục và cảnh báo sớm, biến thách thức thành cơ hội kiểm soát toàn diện.

Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: "Cuộc chiến chống ma túy là lâu dài, gian nan và không khoan nhượng. Muốn thắng, chúng ta phải biết đi trước, nắm chắc, quản chặt, xử lý nhanh. Muốn vậy, chỉ có con đường đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số". Thủ tướng yêu cầu Bộ Công an phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương để triển khai Dự án 2, đảm bảo đến năm 2030 hình thành hệ sinh thái số toàn diện, nơi mỗi cá nhân, cơ sở và vụ việc đều được quản lý bằng dữ liệu số.

Đồng thời, Thủ tướng kêu gọi nâng cao "sức đề kháng" xã hội bằng sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và các giải pháp giáo dục, pháp luật. "Gia đình nào có người nghiện ma túy thì bán nhà, bán cửa, mất cả danh dự. Chống ma túy là bảo vệ chính mình, là giữ lấy tương lai của con em, dòng tộc, giống nòi của dân tộc", Thủ tướng nhấn mạnh, khơi dậy ý thức cộng đồng trong cuộc chiến này.

Hoàng Phong