Ứng dụng công nghệ để giữ nghề truyền thống

Sử dụng máy móc để cắt lá chuối ở cơ sở “Bánh Bà Thảo”. Ảnh: An Nhiên

Số hóa và cải tiến công nghệ

Gánh hàng rong bánh nậm, lọc của bà Hà Thị Thảo ở Hương Sơ vốn quen thuộc với nhiều người dân Huế. Thế nhưng, từ khi con trai bà - Đinh Văn Tuấn - tiếp quản và đưa công nghệ vào sản xuất, quy mô và cách vận hành đã thay đổi. Nhà bà Thảo ở 39 Nguyễn Văn Linh trở thành “nhà máy”, còn “cửa hàng” nằm trên fanpage Bánh Bà Thảo. Khách đặt hàng qua mạng xã hội, đến lấy hoặc nhờ giao tận nơi.

Đến thăm “nhà máy” của cơ sở “Bánh Bà Thảo”, tôi được dẫn đi tham quan một vòng và đi từ bất ngờ này sang bất ngờ khác. Nơi nào cũng có người đứng máy, nào là máy nhồi bột, kho tôm, rửa lá chuối, sấy lá, máy cán tôm, cắt mỡ... Tính ra, có đến trên 70% công đoạn làm bánh đều được thực hiện bằng máy. Tôi hỏi, liệu có sự khác biệt giữa làm thủ công và làm bằng máy móc, bà bảo, với số lượng mỗi ngày làm trên 1,5 tạ bột, nghĩa là làm ra khoảng 12.000 cái bánh lọc và 5.000 cái bánh nậm thì không thể làm bằng tay được. Có thể xem, “Bánh Bà Thảo” là một trong những hình mẫu tiêu biểu về ứng dụng công nghệ vào sản xuất để giữ gìn và lan tỏa giá trị nghề truyền thống Huế.

Công nghệ số trong quảng bá và thương mại đã được ứng dụng khá phổ biến ở các nghề truyền thống tại Huế. Năm 2022, ông Nguyễn Đức Tùng, CEO của Công ty TNHH X10 Digital hỗ trợ cho một doanh nghiệp sản xuất trầm hương của Huế đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và hiệu quả kinh tế thấy rõ khi doanh thu của doanh nghiệp này đã tăng gấp đôi so với năm trước. Mặt khác, việc sử dụng các công cụ, như WooCommerce giúp nghệ nhân tạo gian hàng, quản lý đơn hàng và tiếp cận khách hàng trong và ngoài nước.

Hiện nay, đã xuất hiện các mô hình số hóa làng nghề đầu tiên tại Huế (langnghehue.online) tích hợp bản đồ số, mã QR và chatbot thông minh, giúp du khách và người tiêu dùng dễ dàng tra cứu thông tin, sản phẩm và quy trình mua các sản phẩm như hoa giấy Thanh Tiên hay tranh làng Sình. Các video ngắn (30 - 40 giây) giới thiệu sản phẩm và câu chuyện văn hóa phía sau, như nghề làm gốm Phước Tích, được sử dụng để thu hút khách hàng trên mạng xã hội. Điều này giúp tăng tính tương tác và tiếp cận thị trường.

Trong sản xuất, nhiều đơn vị mạnh dạn cải tiến công nghệ. Công ty TNHH Thiên Hương đầu tư thiết bị hiện đại để sản xuất kẹo mè xửng và bánh truyền thống hiệu quả hơn. Làng mây tre đan Bao La đã sáng tạo thêm các sản phẩm như giá sách, đèn treo trang trí, đáp ứng nhu cầu thị trường quốc tế. Công nghệ xử lý chất thải được áp dụng để giảm ô nhiễm từ các làng nghề, như nghề đúc đồng hay gốm Phước Tích, đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi trường du lịch.

Thực tế ứng dụng công nghệ vào sản xuất và kinh doanh nghề truyền thống ở Huế cũng đang gặp nhiều thách thức. Nhìn chung, nhiều làng nghề vẫn sản xuất nhỏ lẻ, tự phát, sử dụng phương pháp thủ công, dẫn đến năng suất thấp và khó cạnh tranh với sản phẩm công nghiệp. Bên cạnh thị trường tiêu thụ chủ yếu phụ thuộc vào du lịch nội địa, chưa mở rộng mạnh ra thị trường quốc tế, thiếu vốn đầu tư và kỹ năng công nghệ số đang là rào cản lớn, đặc biệt với các nghệ nhân lớn tuổi. Do vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để đầu tư vào công nghệ, đào tạo và xúc tiến thương mại, đảm bảo các làng nghề vừa giữ được bản sắc văn hóa, vừa phát triển bền vững trong thời đại số.

Khang Ninh