Ukraine dùng 'vũ khí quen thuộc' tấn công các nhà máy lọc dầu và cơ sở UAV Nga

Đây là một phần trong chuỗi hoạt động tác chiến chiến lược bằng máy bay không người lái (UAV) mà Ukraine triển khai nhằm làm gián đoạn chuỗi cung ứng nhiên liệu và làm suy yếu năng lực công nghiệp quân sự của Nga.

UAV Liutyi của Ukraine được phát hiện trên bầu trời Nga hồi năm 2024 - Ảnh: Militarnyi

Tác động kinh tế và quân sự của chiến dịch UAV

Trong cuộc tấn công, UAV Ukraine đã nhắm vào nhà máy lọc hóa dầu Gazprom Neftekhim Salavat, cơ sở công nghiệp năng lượng lớn thứ 10 của Nga với công suất xử lý khoảng 10 triệu tấn dầu thô mỗi năm. Đây là nơi sản xuất hơn 150 sản phẩm dầu mỏ và hóa chất, bao gồm nhiên liệu lỏng cho tên lửa, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng năng lượng và quốc phòng của Nga.

Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), đợt tấn công sử dụng UAV gây ra hỏa hoạn tại nhà máy, đặc biệt tại đơn vị chưng cất chính ELU-AVT-6. Video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy khói đen bốc cao, kèm theo nhiều tiếng nổ. Đây là lần thứ hai trong một tuần cơ sở này bị tấn công, cho thấy tính lặp lại và cường độ của chiến thuật UAV.

Lửa và khói bốc lên từ nhà máy lọc hóa dầu Neftekhim Salavat của Nga ngày 18.9 - Ảnh: Euro Maidan Press

Thống đốc vùng Bashkortostan, ông Radiy Khabirov sau đó cũng lên tiếng xác nhận cuộc tấn công. Ông cho biết chính quyền địa phương đang tiến hành đánh giá mức độ thiệt hại. Ông Khabirov không cung cấp thông tin về số lượng UAV Ukraine tham gia cũng như mức độ thiệt hại cụ thể.

Cùng thời điểm, Ukraine cũng tấn công hai trạm bơm dầu tại Volgograd Oblast gồm Kuzmichi-1 và Zenzeyvatka - một phần trong mạng lưới đường ống vận chuyển dầu từ các mỏ khai thác ở miền trung tới các khu vực phía nam Nga. Các điểm này được đánh giá là nút thắt kỹ thuật quan trọng, dễ bị tổn thương bởi hỏa hoạn hoặc sự cố cơ khí.

Ngoài ra, một nhà máy UAV tại thị trấn Valuyki, tỉnh Belgorod cũng là mục tiêu của cuộc tấn công. Việc phá hủy hoặc gây hư hại các cơ sở sản xuất UAV đối phương có thể ảnh hưởng đáng kể đến năng lực bổ sung phương tiện bay không người lái cho lực lượng Nga, vốn đang phụ thuộc vào dây chuyền lắp ráp các thành phần như động cơ, hệ điều khiển và pin năng lượng.

Cháy ở Valuyki sau cuộc tấn công bằng UAV Ukraine - Ảnh: Defense Express

Các đợt tấn công bằng UAV tầm xa của Ukraine không chỉ gây thiệt hại vật chất trực tiếp cho Nga mà còn dẫn đến hệ quả sâu rộng về kinh tế và chiến lược. Sau các vụ tấn công, một số nhà máy lọc dầu phải ngừng hoạt động tạm thời, trong đó có cả tổ hợp tại Astrakhan - nơi sản xuất tới 66% lưu huỳnh dùng trong chế tạo thuốc nổ của Nga.

Tình trạng thiếu hụt nhiên liệu trong nước và việc giá xăng dầu tăng cao đã buộc chính phủ Nga phải áp dụng các biện pháp như hạn chế xuất khẩu nhiên liệu để giữ ổn định thị trường nội địa. Ngoài ra, một số nhà máy lọc dầu như Omsk đã hoãn kế hoạch bảo trì định kỳ nhằm đảm bảo nguồn cung, cho thấy mức độ ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống năng lượng quốc gia.

UAV Liutyi - loại vũ khí chủ lực trong các cuộc tấn công tầm xa

Theo truyền thông phương Tây, loại UAV được xác định là chủ lực trong các chiến dịch tấn công hạ tầng của Nga là Liutyi (An-196). UAV tấn công tầm xa này do Ukraine phát triển nội địa, được phân loại là Đạn tuần kích (loitering munition), hay còn được biết đến là máy bay không người lái cảm tử (suicide UAV/kamikaze UAV).

Liutyi có thân dài 4,4m, sải cánh 6,7m, trọng lượng cất cánh 250 - 300kg. Loại UAV này được thiết kế với khả năng mang đầu đạn đủ lớn để gây thiệt hại nghiêm trọng cho các mục tiêu cố định như nhà máy lọc dầu, kho nhiên liệu, hay dây chuyền sản xuất công nghiệp.

Theo các nguồn mở, UAV Liutyi có tầm bay ước tính từ 1.000–1.500km, với những phiên bản nâng cấp có thể đạt xa hơn tùy cấu hình nhiên liệu và tải trọng. Loại UAV này vận hành theo cơ chế một chiều (one-way strike), kết hợp giữa dẫn đường quán tính (INS), dẫn đường vệ tinh (GPS/GLONASS) và hệ thống nhận dạng mục tiêu sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để đảm bảo khả năng đánh trúng mục tiêu trong môi trường bị gây nhiễu điện tử (EW).

Lực lượng Ukraine triển khai UAV tấn công vào ban đêm - Video: CNN

Một đặc điểm đáng chú ý của Liutyi là thiết kế đơn giản, thân thiện với chuỗi cung ứng nội địa và không phụ thuộc vào linh kiện phức tạp từ nước ngoài. Kết cấu khí động học cơ bản, vật liệu phổ thông và sử dụng chip xử lý thương mại cho phép Ukraine sản xuất hàng loạt với chi phí thấp, đáp ứng yêu cầu duy trì cường độ tấn công liên tục trong điều kiện chiến sự kéo dài.

Hệ thống dẫn đường đa tầng của Liutyi giúp tăng độ chính xác khi tiếp cận mục tiêu, đặc biệt trong điều kiện nhiễu sóng GPS. Các thuật toán nhận diện ảnh và khóa mục tiêu trong giai đoạn cuối (terminal guidance) nâng cao khả năng vượt qua hệ thống phòng không hoặc gây nhiễu của đối phương.

UAV Liutyi có thân dài 4,4m, sải cánh 6,7m, trọng lượng cất cánh 250 - 300kg - Ảnh: NetEase

Thách thức phòng thủ trước UAV tầm xa

Việc phòng thủ trước UAV như Liutyi đặt ra thách thức lớn đối với các hệ thống phòng không truyền thống. Các UAV cỡ nhỏ, tốc độ chậm, bay thấp và có khả năng dẫn đường chính xác khó bị phát hiện bởi radar thông thường. Giải pháp hiệu quả hơn là sử dụng các hệ thống tác chiến điện tử, mạng cảm biến đa tầng (gồm radar HF/VHF, camera nhiệt, âm thanh) và củng cố bảo vệ vật lý cho các thiết bị công nghiệp trọng điểm.

Tuy nhiên, với khả năng tích hợp nhận diện hình ảnh, dẫn đường đa nguồn và khả năng xuyên phá lớp phòng thủ đơn lẻ, UAV tầm xa của Ukraine tiếp tục duy trì ưu thế chiến thuật trong việc phá hoại hạ tầng quan trọng của đối phương.

Lực lượng Ukraine triển khai UAV Liutyi - Ảnh: CNN

Việc Ukraine triển khai UAV tấn công trong các cuộc tập kích vào hạ tầng trong lãnh thổ Nga ngày 24.9 cho thấy sự tiến bộ trong năng lực sản xuất và khai thác công nghệ cho mục đích chiến lược.

Với chi phí thấp, khả năng dẫn đường chính xác và phạm vi tấn công sâu, UAV đã trở thành yếu tố quan trọng trong chiến lược gây áp lực lên cơ sở hạ tầng năng lượng và quốc phòng của Nga. Về lâu dài, những công nghệ này không chỉ ảnh hưởng đến năng lực quân sự của đối phương mà còn đặt ra các yêu cầu mới trong tư duy phòng thủ công nghiệp.

Hoàng Vũ