Ukraine: 2 tháng sau cải tổ nội các

Sự điều chỉnh lần này bao gồm các vị trí như Thủ tướng, 2 Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Quốc phòng, Bộ trưởng Kinh tế, Bộ trưởng Tư pháp, Bộ trưởng Năng lượng... Người đứng đầu các bộ như Bộ Ngoại giao, Bộ Tài chính, Bộ Phát triển cộng đồng và lãnh thổ, Bộ Nội vụ, Bộ Y tế vẫn tại vị.

Bà Yulia Svyrydenko, Thủ tướng Ukraine.

Những thay đổi quan trọng nhất là cựu Phó Thủ tướng thứ nhất Yulia Svyrydenko trở thành Thủ tướng, cựu Thủ tướng Denys Shmyhal trở thành Bộ trưởng Quốc phòng và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov được chuyển sang làm Thư ký Hội đồng An ninh quốc gia và quốc phòng.

Khó ngoài khó trong

Lần cải tổ nội các này trước tiên xuất phát từ những khó khăn trong quản lý đất nước thời chiến. Xét từ góc độ quản lý trong nước, những khó khăn trong lĩnh vực kinh tế, quân sự và chính trị đã thúc đẩy Ukraine cải tổ.

Về kinh tế, tình hình chiến sự liên miên đã khiến các cơ sở hạ tầng năng lượng và công nghiệp của Ukraine bị thiệt hại nghiêm trọng và các yếu tố sản xuất bị mất đi đáng kể. Tốc độ tăng trưởng GDP của Ukraine trong năm 2024 đạt 2,9% và chỉ đạt 0,9% trong Quý I/2025. Áp lực tài chính đang gia tăng, với tỷ lệ lạm phát và tỷ lệ thất nghiệp liên tục leo thang. Tính đến ngày 30/6/2025, nợ công và nợ được chính phủ bảo lãnh ở mức 184,84 tỷ USD, gần bằng quy mô nền kinh tế của nước này.

Tình hình chiến sự ngày càng nghiêm trọng hơn cũng là một yếu tố quyết định. Quân đội Ukraine đang phải hứng chịu những tổn thất đáng kể, buộc Kiev phải gia tăng các quy định về nghĩa vụ quân sự. Từ chương trình tuyển dụng đặc biệt dành cho thanh niên từ 18-24 tuổi, Ukraine đã cho phép những người khỏe mạnh trên 60 tuổi đăng ký nhập ngũ, điều này cho thấy áp lực bổ sung binh sĩ đã chạm đến giới hạn chịu đựng của xã hội.

Chính phủ tiền nhiệm còn phải đối mặt với cuộc khủng hoảng niềm tin. Kể từ tháng 9/2024, nhiều thành viên nội các vướng vào các vụ bê bối tham nhũng: Phó Thủ tướng Aleksey Chernyshov bị nghi ngờ tham ô tài sản và nhận hối lộ; người đứng đầu Bộ Tư pháp, Bộ Quốc phòng, Bộ Nông nghiệp, Bộ Năng lượng đều bị vướng nghi án có liên quan đến tham nhũng... Do đó, việc cải tổ nội các đã trở thành lựa chọn tất yếu để Ukraine phá vỡ lợi ích của các phe phái cũng như khôi phục uy tín của chính phủ.

Bên cạnh đó, những sự thay đổi đột ngột của áp lực bên ngoài cũng góp phần thôi thúc sự cấp bách của việc cải tổ nội các. Sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, viện trợ quân sự của Mỹ dành cho Ukraine đã chuyển thành sự hỗ trợ có điều kiện. Số liệu từ Viện Kinh tế thế giới Kiel của Đức cho thấy Mỹ chỉ viện trợ 500 triệu euro cho Ukraine trong Quý I/2025 và đã ngừng hoàn toàn viện trợ vào tháng 4...

Cứu vãn tình hình

Trong bối cảnh này, bà Yulia Svyrydenko vừa có chuyên môn kinh tế lẫn kinh nghiệm đàm phán với Mỹ được bổ nhiệm làm thủ tướng. Những toan tính của Ukraine được các nhà phân tích lý giải là động thái vừa tận dụng chuyên môn của bà Yulia để giải quyết các khó khăn kinh tế, vừa tìm cách dựa vào kinh nghiệm của bà để tăng cường ngoại giao với Mỹ, qua đó đáp ứng các yêu cầu của phương Tây. Ông Zelensky tuyên bố các nhiệm vụ chính của nội các mới bao gồm nâng cao khả năng tự sản xuất vũ khí để giảm sự phụ thuộc vào các nước khác. Tuyên bố này đã trực tiếp thể hiện những lo ngại chiến lược do tính khó đoán của viện trợ nước ngoài gây ra cho Ukraine thời gian qua.

Nhìn vào thành viên nội các mới có thể thấy các vị trí cấp bộ (bao gồm thủ tướng và phó thủ tướng) đã giảm từ 21 xuống còn 17. Ngoài vị trí Bộ trưởng Văn hóa còn trống, 8 trong số 16 bộ trưởng vẫn giữ nguyên chức vụ, các vị trí còn lại đều là luân chuyển trong nội bộ hoặc thăng chức, không có gương mặt mới nào được giới thiệu.

Bà Yulia Svyrydenko là nữ thủ tướng thứ 2 của Ukraine sau 34 năm độc lập (trước đó là bà Yulia Tymoshenko). Bà Yulia là một nhà kinh tế và tốt nghiệp Đại học Tổng hợp kinh tế - thương mại Kiev, đã làm trong chính phủ từ năm 2019. Các nước khác đánh giá bà đã đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán về Thỏa thuận khoáng sản mà Ukraine và Mỹ ký kết mới đây.

Cuộc cải tổ lần này cũng được coi là sự tiếp nối của tiến trình điều chỉnh chính phủ từ năm 2024. Trong lần cải tổ trước đó, có 3 trong số 10 bộ trưởng mới đến từ Văn phòng Tổng thống; còn trong cuộc cải tổ lần này, bà Yulia từng đảm nhận vị trí Phó Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine trước đây.

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, bản chất cuộc khủng hoảng Ukraine là hình ảnh thu nhỏ của cuộc đọ sức chính trị nước lớn dù không hiểu rằng chính họ có nhận ra điều này hay không. Từ lâu nay, Chính phủ Ukraine đã bị các lực lượng bên ngoài chi phối: Các nước phương Tây chi phối xu hướng chính sách của Ukraine thông qua viện trợ kèm theo các điều kiện, trong khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga lại trực tiếp làm thay đổi tình hình lãnh thổ và an ninh của nước này. Những tình cảnh này đã đẩy Ukraine vào tình thế khó khăn trong chiến tranh, nhưng cũng lại khó rút lui, gặp nhiều khó khăn trong đàm phán và khó dựa vào viện trợ.

Ngay cả khi thực hiện những thay đổi về nhân sự, Ukraine cũng khó có thể thoát khỏi tình cảnh bị các nước lớn chi phối, cũng như khó có thể giải quyết các vấn đề mang tính căn bản như toàn vẹn lãnh thổ, tự chủ kinh tế, gắn kết xã hội... Do đó, lần cải tổ theo kiểu xoay vòng này có thể làm giảm nỗi lo lắng của người dân trong ngắn hạn, nhưng khó có thể giải quyết được gốc rễ của cuộc khủng hoảng và vẫn chỉ là sự điều chỉnh mang tính kỹ thuật do cuộc khủng hoảng gây ra mà thôi.

Ngọc Lan