Úc gặp trục trặc trong kế hoạch lập liên minh với nước láng giềng

Thủ tướng Úc Anthony Albanese và Thủ tướng PNG James Marape. (Ảnh: Reuters)

Trong thông cáo chung vừa đưa ra, hai bên cho biết hiệp ước dự định được ký vào ngày 17/9, nhân dịp kỷ niệm 50 năm PNG độc lập khỏi Úc, nhưng phải hoãn lại để đợi "quy trình của nội các hai nước”.

"Chúng tôi sẽ xem xét các quy trình của nội các và dự kiến sẽ hoàn tất việc ký kết hiệp ước trong những tuần tới, với nội dung đã được thống nhất", Thủ tướng Úc Anthony Albanese phát biểu tại cuộc họp báo ở thủ đô Port Moresby của PNG sau lễ ký thông cáo.

"Hiệp ước này sẽ nâng mối quan hệ của chúng ta lên tầm liên minh", Thủ tướng Anthony Albanese nói thêm, đồng thời lưu ý rằng đây sẽ là "liên minh mới đầu tiên của Úc sau hơn 70 năm và là liên minh thứ ba trong toàn bộ lịch sử của chúng tôi”.

Úc vốn chỉ có quan hệ đồng minh với New Zealand và Mỹ theo hiệp ước ANZUS.

Thủ tướng Albanese hạ thấp tính nghiêm trọng của việc hoãn lễ ký, nói rằng nguyên nhân là do lễ kỷ niệm quốc khánh của PNG. Ông cũng bác bỏ lo ngại rằng thỏa thuận có thể bị trì hoãn vô thời hạn.

Trong khi đó, Ngoại trưởng PNG Justin Tkatchenko nói với đài ABC News của Úc rằng ông "không biết" liệu hiệp ước quốc phòng với Úc có được ký kết hay không. Phát biểu này cho thấy thỏa thuận chưa được nội các PNG phê duyệt.

Thủ tướng PNG James Marape cho biết, hiệp ước mang tên Pukpuk (tiếng Papua New Guinea nghĩa là "cá sấu") là ý tưởng của ông, tin rằng năng lực quân sự của PNG sẽ không đủ để bảo vệ đất nước trong trường hợp bị tấn công, vì vậy việc lập liên minh an ninh với Úc là cần thiết.

Đây là lần thứ hai việc ký thỏa thuận bị hoãn, vào thời điểm cạnh tranh địa - chiến lược giữa Trung Quốc với Mỹ và các đồng minh ở Thái Bình Dương ngày càng gia tăng.

Đầu tháng này, nội các Vanuatu tạm dừng chấp thuận thỏa thuận an ninh và phát triển với Úc, vì lo ngại khuôn khổ mang tính bước ngoặt này có thể khiến họ bị hạn chế khi nhận tài trợ vốn phát triển hạ tầng từ các quốc gia khác, đặc biệt là Trung Quốc.

Mặc dù chưa có nhiều thông tin về hiệp ước được tiết lộ, tuyên bố chung mà hai nước đưa ra cho thấy ngoài nghĩa vụ phòng thủ chung, hai bên sẽ mở rộng và hiện đại hóa hợp tác quốc phòng song phương.

Hiệp ước sẽ cho phép tuyển dụng công dân PNG vào Lực lượng Quốc phòng Úc, giúp Canberra khắc phục các vấn đề tuyển dụng.

Hiệp ước cũng tạo khuôn khổ để lực lượng vũ trang hai nước tăng cường năng lực, tương tác và hội nhập. ABC News đưa tin nội dung này sẽ cho phép quân đội Úc tiếp cận không bị cản trở một số địa điểm của PNG.

Dù PNG không đối mặt với mối đe dọa tấn công hay xâm lược trực tiếp nào, nhưng quốc gia này nằm ở "chuỗi đảo thứ hai" - trải dài từ Đông Bắc Á xuống Nam Thái Bình Dương, vì thế PNG được coi là một điểm chiến lược quan trọng đối với cả Mỹ và Úc.

Điều này giải thích tại sao PNG trở thành trọng tâm của các nỗ lực nhằm đưa họ tham gia cấu trúc an ninh khu vực do phương Tây dẫn dắt, nhất là sau khi Trung Quốc ký hiệp ước an ninh với Quần đảo Solomon năm 2022.

Bình Giang