Tỷ giá leo thang và hành động của nhà điều hành

Tỷ giá leo thang và hành động của nhà điều hành. Ảnh: TL

Sức nóng tỷ giá chưa hạ nhiệt

Tính đến ngày 22-8-2025, tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng đã lên tới 26.350 đồng/đô la, tăng khoảng 3,3% so với đầu năm 2025. Điều đáng chú ý là tiền đồng mất giá ngay trong bối cảnh chỉ số đô la Mỹ quốc tế suy giảm gần 10%, và tiền đồng cũng giảm so với nhiều đồng tiền trong khu vực. Điều này cho thấy áp lực tỷ giá không chỉ xuất phát từ yếu tố khách quan bên ngoài, mà còn phản ánh rõ những điểm yếu nội tại của nền kinh tế.

Theo giới phân tích, căng thẳng tỷ giá hiện nay là kết quả của cả nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan, chịu chi phối từ cả yếu tố trong nước và quốc tế. Ở bên ngoài, hai tác động lớn nhất đến từ chính sách thuế quan mới của Mỹ và lộ trình thay đổi chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Việc Mỹ thay đổi chính sách thuế quan khiến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu vào Việt Nam giải ngân chậm lại, trong khi thặng dư thương mại có xu hướng bị thu hẹp, làm giảm khả năng bổ sung dự trữ ngoại hối. Cùng lúc, Fed duy trì lãi suất đô la Mỹ ở mức cao khiến đô la Mỹ trở nên hấp dẫn hơn so với tiền đồng.

Ở trong nước, việc chủ động giữ mặt bằng lãi suất thấp và mở rộng tín dụng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế đã làm suy giảm sức hấp dẫn của tiền đồng. Bên cạnh đó, dự trữ ngoại hối của Việt Nam hiện chỉ quanh 80 tỉ đô la Mỹ, thấp hơn so với giai đoạn trước, trong khi các nguồn ngoại tệ bổ sung từ thương mại và vốn đầu tư lại chậm hơn. Sự hạn chế này khiến tỷ giá dễ biến động hơn, nhất là trong một số giai đoạn nhu cầu ngoại tệ tăng mạnh phục vụ hoạt động thương mại.

Cam kết của cơ quan điều hành

Trước sức ép tỷ giá leo thang, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa thông báo sẽ can thiệp trực tiếp thông qua bán ngoại tệ kỳ hạn 180 ngày có hủy ngang vào ngày 25 và 26-8-2025 cho các tổ chức tín dụng đang có trạng thái ngoại tệ âm. Mức tỷ giá bán được ấn định ở 26.550 đồng/đô la, gần sát mức trần (+5%) so với tỷ giá trung tâm ngày 23-8-2025 là 25.298 đồng/đô la.

Đây là biện pháp quen thuộc, từng được NHNN áp dụng trong năm 2022 khi dòng vốn ngoại rút ròng tới 22,7 tỉ đô la Mỹ. Cơ chế bán kỳ hạn cho phép nhà điều hành phát đi tín hiệu mạnh mẽ rằng tỷ giá sẽ được kiểm soát ở biên độ nhất định, đồng thời không phải ngay lập tức sử dụng dự trữ ngoại hối để can thiệp. Cách làm này giúp kiềm chế tâm lý đầu cơ và được xem như một giải pháp “mua thời gian” để chờ đợi các điều kiện thuận lợi hơn trong tương lai.

Về bản chất, NHNN muốn khẳng định quyết tâm giữ biến động tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng trong năm 2025 quanh mục tiêu 4%. Khi thực hiện giải pháp này, các ngân hàng có trạng thái ngoại tệ âm có thể mua từ NHNN để cân đối nhu cầu, đồng thời hưởng lợi nếu tỷ giá tiếp tục tăng cao hơn mức đã mua từ NHNN (26.550 đồng/đô la). Ngược lại, họ cũng có quyền hủy ngang nếu điều kiện thị trường thay đổi khiến tỷ giá giảm mạnh (được quyền hủy 2-3 lần tùy giá trị mua trên hay dưới 100 triệu đô la). Chính sự linh hoạt này khiến hoạt động đầu cơ đô la Mỹ giảm đáng kể, qua đó hạ nhiệt áp lực lên tỷ giá. Tuy nhiên, nếu nhu cầu ngoại tệ trong thời gian tới vượt xa quy mô hiện tại (quy mô hiện tại dựa trên trạng thái âm ngoại tệ của các tổ chức tín dụng), thì nhu cầu mua đô la Mỹ lại gia tăng, NHNN có thể phải mở thêm các đợt bán mới hoặc thậm chí can thiệp trực tiếp, như từng xảy ra trong năm 2022.

Quyết định bán ngoại tệ lần này cũng nối tiếp chuỗi động thái điều tiết lãi suất trên thị trường liên ngân hàng, khi lãi suất trên thị trường liên ngân hàng được cố gắng duy trì mức quanh 4% bất chấp thanh khoản dồi dào. Mục tiêu là thu hẹp chênh lệch lãi suất tiền đồng và đô la Mỹ, hạn chế dòng vốn chuyển sang nắm giữ đô la Mỹ. Việc kết hợp giữa điều hành lãi suất và bán kỳ hạn đô la Mỹ cho thấy nhà điều hành đang sử dụng đồng bộ nhiều công cụ để kiềm chế đà tăng của tỷ giá.

Kỳ vọng điều kiện bên ngoài tích cực hơn

Diễn biến tỷ giá trong những tháng tới sẽ phụ thuộc nhiều vào kỳ vọng nới lỏng chính sách tiền tệ của Fed. Thị trường hiện nghiêng về khả năng Fed sẽ có một đợt giảm lãi suất vào tháng 9-2025 và thêm một lần nữa vào tháng 12-2025. Nếu kịch bản này xảy ra, chênh lệch lãi suất giữa tiền đồng và đô la Mỹ sẽ phần nào được thu hẹp, qua đó giảm bớt áp lực lên tỷ giá. Tuy nhiên, mức độ tác động còn phụ thuộc vào quy mô cắt giảm lãi suất như thế nào, nếu chỉ khoảng 0,25 điểm phần trăm thì khó đủ để thay đổi cục diện, áp lực lên tiền đồng vẫn còn nếu cán cân thương mại và dòng vốn đầu tư tiếp tục bất lợi.

Thực tế cho thấy trong bối cảnh tỷ giá đang chịu sức ép kép từ cả trong và ngoài nước, chỉ riêng một động thái giảm lãi suất nhẹ của Fed khó có thể đảo chiều xu hướng. Để tiền đồng ổn định trở lại, cần thêm nhiều điều kiện thuận lợi hơn, bao gồm sự cải thiện trong thặng dư thương mại, gia tăng thu hút dòng vốn đầu tư từ nước ngoài (trực tiếp và gián tiếp), cũng như chính sách lãi suất trong nước hợp lý để vừa khuyến khích dòng vốn vào, vừa hạn chế tình trạng rút vốn ra.

Với những giả định hiện nay, kịch bản khả thi nhất là tỷ giá tiếp tục neo ở vùng cao trong các tháng cuối năm nhưng vẫn trong biên độ điều hành khoảng 4%, biến động theo lộ trình giảm lãi suất của Fed và sự cân đối dòng ngoại tệ từ hoạt động thương mại, đầu tư. Trong trường hợp Fed chậm trễ việc giảm lãi suất, hoặc xuất hiện cú sốc bất ngờ khiến dòng ngoại tệ rút mạnh hơn, NHNN nhiều khả năng sẽ phải đồng thời can thiệp trực tiếp bằng bán ngoại tệ, kết hợp hút tiền qua tín phiếu, thậm chí cân nhắc tăng lãi suất hoặc chấp nhận để tiền đồng mất giá thêm.

Trịnh Duy Viết