Tương trợ tư pháp trên nền tảng số cần rõ ràng hơn

Chiều 25/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự. Sau hơn 15 năm áp dụng, luật hiện hành không còn bắt kịp đòi hỏi thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ và yêu cầu hội nhập ngày càng cao. Nhiều ý kiến nhấn mạnh sự cấp thiết phải hoàn thiện cơ chế tương trợ tư pháp trên môi trường điện tử – điều kiện then chốt để tăng hiệu quả hợp tác quốc tế và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, tổ chức trong kỷ nguyên số.

Theo các đại biểu Quốc hội, dự thảo luật lần này đã khắc phục được nhiều bất cập, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức trong và ngoài nước, đồng thời phù hợp với tiến trình hội nhập. Tuy nhiên, nhiều ý kiến đề nghị bổ sung quy định chi tiết hơn liên quan đến hồ sơ điện tử, cụ thể như dung lượng, định dạng tệp, phương thức ký số để tránh vướng mắc trong quá trình triển khai. Bên cạnh đó, Điều 33 về thực hiện tương trợ trên môi trường điện tử cũng được đặc biệt quan tâm.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho hay: “Mặc dù luật đề cập đến khả năng thực hiện tương trợ trên môi trường điện tử nhưng chưa quy định rõ về khả năng xác định, phương thức xác thực trên môi trường điện tử, cơ chế triển khai, chia sẻ dữ liệu liên ngành. Do đó, tôi đề nghị Ban soạn thảo quy định rõ lộ trình áp dụng tương trợ trên môi trường điện tử, nền tảng số. Xác định rõ tính pháp lý của tài liệu điện tử, được xác thực bằng chữ ký số chuyên dụng.”

Ông Nguyễn Hải Ninh – Bộ trưởng Bộ Tư pháp phát biểu: “Về thực hiện tương trợ tư pháp trên môi trường điện tử, ngoài Điều 33, Điều 12 của dự thảo luật quy định về hệ thống thông tin tương trợ tư pháp dân sự. Hệ thống này sẽ được xây dựng, hoàn thiện và vận hành nhằm xử lý, lưu trữ thông tin tương trợ tư pháp dân sự trên môi trường điện tử. Chính phủ sẽ hướng dẫn sau khi luật có hiệu lực để bảo đảm khả thi.”

Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng làm rõ thêm các quy định liên quan đến áp dụng pháp luật nước ngoài. Theo đó, thực tiễn quốc tế chỉ áp dụng pháp luật nước ngoài trong phạm vi thực hiện yêu cầu tương trợ theo phương thức cụ thể mà nước ngoài yêu cầu. Về Điều 6 – nguyên tắc tương trợ tư pháp dân sự “có đi có lại”, theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, dự thảo luật không quy định trực tiếp mà tiếp cận theo hướng linh hoạt hơn. Cụ thể, điểm a khoản 2 Điều 25 quy định cơ sở pháp lý để Việt Nam có thể từ chối thực hiện tương trợ nếu nước ngoài không hợp tác với Việt Nam.

Quy định này nhằm đảm bảo tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp trong các vụ việc dân sự, đồng thời tạo nền tảng pháp lý cho mở rộng hợp tác quốc tế. Đây được đánh giá là một điểm mới nổi bật của Luật Tương trợ tư pháp về dân sự so với luật hiện hành.

Trần Nam