Tương lai nào cho dải Gaza sau đề xuất hòa bình 20 điểm của Tổng thống Trump?

Ngày 18/3, Israel tái khởi động cuộc tấn công quân sự vào dải Gaza, phá vỡ lệnh ngừng bắn kéo dài 42 ngày trong chiến dịch bắt đầu sau cuộc tấn công của Hamas vào ngày 7/10/2023 nhắm đến thị trấn phía nam Israel. Các cuộc không kích và lệnh sơ tán buộc 2,2 triệu cư dân Gaza phải di chuyển vào khu vực bờ biển chật hẹp, biến phần lớn dải đất này thành "khu vực cấm".

Trong động thái mới nhất, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố kế hoạch 20 điểm nhằm chấm dứt cuộc xung đột ở Gaza.

Dải Gaza hoang tàn, đổ nát vì chiến tranh. (Ảnh: Reuters)

"Viên thuốc độc"

Theo kế hoạch của Tổng thống Donald Trump, nếu cả Israel và Hamas đồng ý, cuộc xung đột ở Gaza sẽ chấm dứt ngay lập tức.

72 tiếng sau khi Israel đồng ý với bản kế hoạch, mọi con tin đã chết hay còn sống sẽ được phóng thích và đổi lại Israel sẽ trả tự do cho 250 tù nhân có bản án chung thân cùng với 1.700 người dân Gaza bị tạm giam sau cuộc tấn công của Hamas vào tháng 10/2023.

Nhà phân tích chính trị người Mỹ gốc Palestine Omar Baddar cho biết vào thời điểm này rất khó để đánh giá phản ứng của Hamas đối với kế hoạch mà ông Trump đề xuất cho Gaza.

Kế hoạch này có một số điểm tốt, chẳng hạn như loại trừ khả năng sáp nhập Gaza và thanh trừng sắc tộc. Tuy nhiên, vẫn còn một “viên thuốc độc” trong thỏa thuận được đề xuất.

Ông Baddar nhấn mạnh: "Về cơ bản, điều này có nghĩa là Israel được chiếm đóng vô thời hạn đối với an ninh bên trong Gaza mà không có mốc thời gian rút quân và Israel được tự quyết định khi nào họ muốn rời đi, nhưng trên thực tế, điều này có thể sẽ không bao giờ xảy ra".

“Người Palestine một lần nữa bị yêu cầu phải sống như một dân tộc bị giam cầm dưới sự kiểm soát và thống trị hoàn toàn của Israel mà không có triển vọng trở thành dân tộc tự do trên chính đất nước mình. Và đó là công thức cho sự thất bại lâu dài. Thật khó tưởng tượng Hamas có động lực gì để chấp nhận điều đó trong ngắn hạn, bất chấp những gì tôi chắc chắn là áp lực ngoại giao rất lớn đối với họ”, ông Baddar tiếp tục nói.

Tương tự, chuyên gia hàng đầu của Liên hợp quốc về quyền nhà ở Balakrishnan Rajagopal nêu lên mối lo ngại về chi tiết trong kế hoạch của ông Trump, bao gồm cả đề xuất về "vùng đệm vĩnh viễn".

Bản đồ dải Gaza được tài khoản mạng xã hội của Nhà Trắng chia sẻ cho thấy kế hoạch rút quân của quân đội Israel theo từng giai đoạn, nhưng vẫn duy trì "vùng đệm an ninh" bên trong lãnh thổ Palestine sau lần rút quân thứ ba.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp đón Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng, ngày 29/9/2025. (Ảnh: Reuters)

Trong khi đó, Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof cho biết "tin tức quan trọng từ Washington" mang lại "hy vọng" về việc chấm dứt xung đột ở Gaza. Ông Schoof cho rằng đề xuất này là "bước tiến nghiêm túc hướng tới giải pháp hai nhà nước", đồng thời nói thêm Hamas sẽ không có vai trò gì trong tương lai.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa cũng hoan nghênh kế hoạch của Tổng thống Trump và cho biết ông "cảm thấy phấn khởi" trước "phản ứng tích cực" của Thủ tướng Netanyahu.

“Tất cả các bên phải nắm bắt thời điểm này để tạo cơ hội thực sự cho hòa bình. Tình hình ở Gaza thật không thể chấp nhận được”, ông Costa viết trong bài đăng trên X.

Tương tự, Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul mô tả kế hoạch của ông Trump là "cơ hội duy nhất" để chấm dứt "cuộc chiến khủng khiếp" ở Gaza. Ông Wadephul cho rằng kế hoạch này "mang lại hy vọng cho hàng trăm nghìn người đang phải chịu đựng ở Gaza, vì giao tranh ác liệt, vì bị giam giữ con tin một cách tàn bạo và vì tình trạng khốn khổ nhân đạo không thể tưởng tượng nổi".

Ngoại trưởng Wadephul cũng kêu gọi Hamas chấp nhận đề xuất: "Không được bỏ lỡ cơ hội này. Hamas phải nắm bắt lấy. Tất cả những ai có thể gây ảnh hưởng đến Hamas, tôi kêu gọi các bạn hãy làm ngay bây giờ."

Tương lai nào cho dải Gaza?

Kể từ khi xung đột bắt đầu, nhiều nhà phân tích và hoạch định chính sách tranh luận về phương án thay thế việc quản lý an ninh của Israel và Hamas đối với dải Gaza, nhưng không có câu trả lời đồng thuận nào được đưa ra.

Israel bác bỏ đề xuất liên quan đến chính quyền Palestine hoặc lực lượng đa quốc gia mà họ không kiểm soát. Dù họ đề xuất kế hoạch tái thiết cho Gaza, nhưng nhiều chính phủ Ả Rập vẫn cảnh giác với việc đưa quân đội của mình vào thực địa mà không có cam kết từ Mỹ và Israel cũng như lời mời từ người Palestine.

Xung đột giữa Israel và Hamas đã biến dải Gaza thành vùng đất chết. (Ảnh: Reuters)

Việc Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) kiểm soát Gaza lâu dài dường như không bền vững, dù đây có thể là kết quả có khả năng xảy ra nhất. Một số người đề xuất nhà thầu an ninh tư nhân như một lựa chọn, mà gần như chắc chắn là cách tiếp cận không hiệu quả cũng như không khả thi.

Cuối cùng, khoảng trống quyền lực ở Gaza không phục vụ lợi ích của bất kỳ ai, cũng như việc thiếu định nghĩa về quá trình chuyển giao an ninh của Gaza về mặt quy trình và "ngày hôm sau". Tuy nhiên, vấn đề này hiện đang ở trong tình trạng không chắc chắn.

Nhiều nhà phân tích cho rằng chính quyền Palestine đã trở thành ứng cử viên ít phổ biến nhất để lãnh đạo Gaza, do Palestine vẫn chưa sẵn sàng đảm nhận vai trò này ngay lập tức. Thay vào đó, sự ủng hộ tập hợp cơ quan lâm thời được cộng đồng quốc tế hỗ trợ có thể ổn định Gaza ngay sau xung đột và chuyển giao quyền kiểm soát cho chính quyền Palestine mới theo thời gian.

Tính hợp pháp của cơ quan lâm thời này và quá trình chuyển giao - đặc biệt là khi nó phục vụ theo yêu cầu của người dân Palestine và không phải là cơ quan giám sát của Israel được nhiều chuyên gia đánh giá là cân nhắc quan trọng.

Nhìn chung, việc tái thiết Gaza, Syria, Lebanon và nhiều nơi khác có thể phụ thuộc vào sự phát triển của trật tự chính trị Trung Đông, hướng tới hệ thống mà trong đó các tranh chấp và bất bình được giải quyết cũng như hợp tác được đặt nền móng trên sự cạnh tranh tổng bằng không để giành lợi thế chiến lược.

Việc thiết lập và duy trì con đường hướng tới đàm phán, công lý chuyển tiếp, ổn định và quản trị toàn diện là điều cần thiết. Chính quyền ông Trump có đủ ảnh hưởng để khuyến khích khu vực hướng tới những mục tiêu như vậy.

Kông Anh (Nguồn: Tổng hợp)