Tuổi già bắt đầu khi nào và điều gì quyết định mốc này?

Không còn một mốc tuổi cố định

Trước đây, nhiều quốc gia mặc định 60 hoặc 65 tuổi là cột mốc của tuổi già, dựa trên tuổi nghỉ hưu hoặc khả năng lao động giảm dần. Tuy nhiên, theo các chuyên gia lão khoa, tuổi tác theo giấy tờ ngày càng trở nên không liên quan đến sức khỏe thực tế.

Nghiên cứu của các tổ chức nhân khẩu học tại châu Âu ghi nhận, những người 65 tuổi ngày nay có thể trạng, mức độ hoạt động và tuổi thọ tương đương người 55 tuổi cách đây vài thập kỷ. Điều này cho thấy tuổi già “truyền thống” đang bị lùi xa.

Tuổi sinh học quan trọng hơn tuổi theo năm sinh

Các nhà khoa học hiện xác định tuổi già chủ yếu dựa trên tuổi sinh học, sự lão hóa của tế bào, cơ quan và chức năng cơ thể, thay vì số tuổi.

Khi cơ thể bắt đầu lão hóa rõ rệt, một loạt thay đổi sinh lý sẽ xuất hiện, chẳng hạn như giảm sức bền và khả năng phục hồi, tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính, suy giảm nhẹ trí nhớ và khả năng tập trung, cùng với hiện tượng mất dần khối lượng cơ và mật độ xương.

Tuy nhiên, tốc độ lão hóa ở mỗi người không giống nhau. Lối sống không lành mạnh, ít vận động, hút thuốc hay căng thẳng kéo dài có thể khiến một người 50 tuổi mang các dấu hiệu lão hóa sớm hơn.

Ngược lại, người 65 tuổi duy trì dinh dưỡng hợp lý, thường xuyên luyện tập và giữ tinh thần tích cực có thể sở hữu tuổi sinh học trẻ hơn đáng kể so với tuổi thật của họ. Điều này cho thấy tuổi tác chỉ là con số, còn tuổi già thực sự phụ thuộc vào cách mỗi người chăm sóc cơ thể qua thời gian.

Góc nhìn xã hội: Tuổi già đến từ cảm nhận

Bên cạnh các yếu tố sinh học, cảm nhận chủ quan cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc một người cho rằng mình đã bước vào tuổi già hay chưa.

Nhiều khảo sát quốc tế cho thấy người trung niên chỉ bắt đầu xem mình “già” khi họ không còn thực hiện được những hoạt động từng quen thuộc, hoặc khi sự thay đổi về ngoại hình và sức khỏe trở nên rõ rệt.

Ngược lại, những người làm việc trong môi trường năng động, thường xuyên giao tiếp và duy trì nhịp sống tích cực có xu hướng cảm thấy mình trẻ trung hơn so với tuổi thật.

Những dữ liệu này cho thấy tuổi già không chỉ là quá trình lão hóa của cơ thể mà còn là trải nghiệm tâm lý – xã hội, chịu tác động bởi môi trường sống, công việc và cách mỗi người cảm nhận chính mình.

Sự khác biệt giữa các nền văn hóa

Ở nhiều quốc gia châu Á, người trên 60 tuổi thường được xem là “người cao tuổi” và được kỳ vọng bước vào giai đoạn nghỉ ngơi.

Ngược lại, tại nhiều nước châu Âu, hình ảnh những người 70 tuổi vẫn làm việc, đi du lịch hoặc tiếp tục theo đuổi các chương trình học tập mới lại diễn ra khá phổ biến, cho thấy quan niệm cởi mở hơn về khả năng và vai trò của người lớn tuổi trong đời sống hiện đại.

Sự đối lập này bắt nguồn từ bối cảnh của từng xã hội, bao gồm điều kiện kinh tế, chính sách hưu trí, quan điểm văn hóa về vị thế của người lớn tuổi và tuổi thọ trung bình của mỗi quốc gia.

Những yếu tố đó không chỉ định hình cách cộng đồng nhìn nhận tuổi già, mà còn ảnh hưởng đến việc người cao tuổi được kỳ vọng sống, làm việc và đóng góp như thế nào trong giai đoạn này của cuộc đời.

Vậy tuổi già thực sự bắt đầu khi nào?

Các chuyên gia thống nhất rằng không thể xác định một mốc tuổi chung cho toàn nhân loại. Thay vào đó, họ đưa ra khái niệm “già chức năng” – khi cơ thể, tâm trí và xã hội bắt đầu hạn chế khả năng sống như trước.

Ngày nay, với tuổi thọ trung bình tăng và ý thức chăm sóc sức khỏe tốt hơn, nhiều người chỉ thực sự bước vào “tuổi già” khi qua 70 tuổi, thậm chí muộn hơn.

Quan trọng hơn việc tìm câu trả lời “tuổi già bắt đầu khi nào” là cách mỗi người chủ động chuẩn bị cho giai đoạn này. Các chuyên gia cho rằng lão hóa khỏe mạnh hoàn toàn có thể đạt được nếu chúng ta duy trì những thói quen tích cực.

Tập luyện đều đặn, đặc biệt là các bài tăng cơ và thăng bằng, giúp cơ thể dẻo dai và hạn chế nguy cơ té ngã. Một chế độ ăn lành mạnh, giàu rau xanh và ít đường, chất béo bão hòa hỗ trợ kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ bệnh mạn tính.

Bên cạnh đó, việc duy trì các mối quan hệ xã hội và giữ cho não bộ hoạt động thông qua đọc sách, chơi cờ hay học kỹ năng mới giúp tinh thần minh mẫn, giảm cảm giác cô đơn.

Giữ thái độ lạc quan và giảm căng thẳng cũng góp phần quan trọng trong việc làm chậm quá trình lão hóa, giúp tuổi già trở thành giai đoạn sống chất lượng thay vì gánh nặng.

NHI KHANH