Tuân thủ pháp luật, kiến tạo môi trường thương mại điện tử công bằng

“Cơn sóng ngầm” của thị trường

Sự phát triển của thương mại điện tử không chỉ thể hiện ở quy mô, mà còn ở mức độ thâm nhập vào tổng thể nền kinh tế. Theo đánh giá của Bộ Công Thương, hiện quy mô thị trường thương mại điện tử chiếm 2/3 giá trị kinh tế số của cả nước, giúp Việt Nam lọt top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới; trung bình 1 người tiêu dùng Việt Nam mua hàng trực tuyến tới 4 lần/tháng. Với thị trường gần 100 triệu dân, chiếm 1,23% dân số thế giới, lại nằm cạnh các thị trường lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, trong khu vực ASEAN... Việt Nam được đánh giá tiềm năng phát triển thương mại điện tử còn rất lớn.

Tuy nhiên, lợi dụng tiềm năng cũng như sự hỗ trợ của cơ chế, chính sách đối với thị trường này, các đối tượng xấu thường lợi dụng để tiêu thụ hàng nhập lậu, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc. Tính chung 9 tháng năm 2025, lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra 17.746 vụ, xử lý 15.544 vụ vi phạm, tổng số tiền xử phạt hành chính 402 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm gần 211 tỷ đồng; đã chuyển cơ quan điều tra 133 vụ việc có dấu hiệu tội phạm. Các loại hình kinh doanh thương mại điện tử ngày càng đa dạng khiến các hành vi vi phạm pháp luật về thuế ngày càng tinh vi như: sử dụng nhiều tài khoản khác nhau chia nhỏ doanh thu, sử dụng nhiều hệ thống sổ sách kế toán, ẩn núp dưới các mô hình kinh doanh khác nhau giữa công ty và hộ, cá nhân kinh doanh nhằm mục đích che giấu doanh thu, trốn thuế, gây thất thoát ngân sách nhà nước.

Hậu quả tất yếu của “cơn sóng ngầm” ấy là số lượng nhà bán hàng lặng lẽ rời sàn thương mại điện tử cũng tăng cao chưa từng thấy. Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến nửa đầu năm 2025 của Metric (nền tảng dữ liệu thông minh Metric.vn) cho thấy, có đến hơn 55.000 shop không phát sinh đơn hàng trong nửa đầu năm nay. Nếu so với cùng kỳ 2024, đã có hơn 80.000 shop rời các sàn thương mại điện tử. Bà Nho Đinh, Giám đốc điều hành tại Metric đánh giá, nhiều doanh nghiệp, những nhà bán hàng không đủ năng lực vận hành, thiếu chiến lược về sản phẩm và giá sẽ khó trụ lại. Trong khi đó, các nhà bán hàng có quy mô lớn, vốn mạnh, tuân thủ pháp luật tận dụng tốt hơn giai đoạn này để tăng trưởng.

Tăng cường tuân thủ pháp luật trên thương mại điện tử tạo môi trường kinh doanh số minh bạch và lành mạnh

Tạo uy tín để phát triển dài hạn

Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương) cho biết, sáng tạo là chìa khóa nhưng bền vững nằm ở đạo đức và tuân thủ pháp luật. Việc hiểu đúng và đầy đủ về luật, nghĩa vụ thuế và quảng cáo trung thực là những yếu tố quyết định uy tín và phát triển lâu bền.

Thực tế cho thấy, không ít người kinh doanh trên sàn thương mại điện tử vi phạm quy định về thuế do thiếu hiểu biết và lúng túng trong cách thực hiện. Nhiều chủ shop cảm thấy bối rối trước các thủ tục hành chính, không biết phải bắt đầu từ đâu, kê khai như thế nào, dẫn đến tâm lý “mặc kệ” hoặc trì hoãn. Họ thường chỉ bắt đầu hành động khi nhận được thông báo từ cơ quan thuế. Khi đó, một số người mới vội vàng hoàn tất nghĩa vụ thuế còn tồn đọng, trong khi số khác lại chọn cách ngừng kinh doanh hoặc rời khỏi sàn thương mại điện tử để né tránh trách nhiệm. Điều này không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước, mà còn cho thấy một lỗ hổng lớn trong việc phổ biến kiến thức và hỗ trợ người kinh doanh tiếp cận các quy định pháp luật.

Do đó, ông Trần Trọng Ninh, đại diện Phòng Quản lý Thuế số 2, Chi cục Thuế thương mại điện tử gợi mở, người kinh doanh trước khi bán hàng online, cần tìm hiểu sàn/nền tảng mình đang kinh doanh có chức năng thanh toán hay không. Với các sàn có chức năng thanh toán thì người bán hàng sẽ được sàn khấu trừ, thu và nộp thuế thay cho nhà bán hàng. Nhiệm vụ của người bán là cung cấp chính xác, đầy đủ kịp thời thông tin liên quan đến thông tin nhà bán hàng, thông tin sản phẩm để sàn khấu trừ cho đúng, tránh bị truy thu khi bị kiểm tra. Trong trường hợp, sàn/nền tảng mà người kinh doanh đang bán hàng online không có chức năng thanh toán thì người bán hàng phải tự thực hiện nghĩa vụ thuế của mình. Để tránh bị truy thu thuế thì người làm tiếp thị liên kết cần đăng ký kinh doanh để được áp dụng mức thuế suất theo luật hiện hành khoảng 7%.

Theo các chuyên gia, giải pháp hiệu quả nhất để tăng cường sự tuân thủ trên sàn thương mại điện tử chính là sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên. Các cơ quan quản lý cần xây dựng một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, phân định trách nhiệm của sàn, người bán và người mua. Đồng thời, việc phối hợp dữ liệu giữa các cơ quan chức năng với các sàn thương mại điện tử sẽ giúp việc quản lý thuế và kiểm soát vi phạm hiệu quả hơn. Về phía doanh nghiệp và người bán hàng, các sàn thương mại điện tử nên chủ động tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo trực tuyến để phổ biến kiến thức về pháp luật, nghĩa vụ thuế và các quy định liên quan đến kinh doanh trực tuyến. Việc sử dụng công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng, như việc yêu cầu người bán hàng hoàn thiện hồ sơ pháp lý ngay từ đầu trên nền tảng, hoặc sử dụng các hệ thống tự động để kiểm tra và cảnh báo các hành vi vi phạm. Cuối cùng, bản thân người tiêu dùng cũng cần được giáo dục về quyền lợi của mình, từ việc yêu cầu hóa đơn cho đến tích cực đánh giá, phản hồi về sản phẩm và người bán để góp phần tạo nên một môi trường kinh doanh số minh bạch và lành mạnh.

Ái Nhiên