Từ vùng đất nghèo đến miền no ấm: Câu chuyện đổi thay từ KTTT ở Tuyên Quang

Nằm ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc, Tuyên Quang sở hữu tiềm năng lớn về nông nghiệp, lâm nghiệp và du lịch, song cũng đối diện với thực trạng tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo còn cao, đặc biệt tại các xã vùng sâu, vùng xa, nơi đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống.

Thành quả từ sự đổi mới tư duy

Trước bối cảnh đó, tỉnh Tuyên Quang đã đưa ra một chiến lược phát triển kinh tế có tính đột phá, đó là coi trọng và thúc đẩy phát triển KTTT theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới. Mục tiêu đặt ra là hình thành chuỗi giá trị, tạo việc làm ổn định, tăng thu nhập và quan trọng hơn cả là xây dựng một nền sản xuất có tính tổ chức, bền vững, thoát khỏi tư duy sản xuất tự cung tự cấp truyền thống.

Chiến lược này đã nhanh chóng được cụ thể hóa bằng các chương trình hành động, đề án hỗ trợ thiết thực, nhưng để các chính sách ấy chạm đến được từng hộ nông dân, từng xã nghèo, vai trò của Liên minh HTX các cấp là vô cùng quan trọng. Họ không chỉ là cơ quan tư vấn, mà còn là "bà đỡ" giúp các HTX non trẻ cất cánh và các HTX đã có kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh.

Bằng những nỗ lực tái cơ cấu nông nghiệp, hỗ trợ phát triển sản xuất, Tuyên Quang đã đạt được những kết quả tích cực trong giảm nghèo bền vững.

Sản xuất quy mô lớn thúc đẩy giảm nghèo.

Trong đó, tỉnh Tuyên Quang cũ, giai đoạn 2021 - 2024 tính theo chuẩn nghèo, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 23,45% xuống còn 10,19%, giảm 13,26% so với đầu giai đoạn, bình quân giảm 4,42%/năm, vượt kế hoạch đề ra.

Tại tỉnh Hà Giang cũ, số hộ nghèo đa chiều cuối năm 2024 là 69.740 hộ (36,35%), giảm 11.711 hộ, tương đương mức giảm 6,26% so với năm trước, cũng vượt mục tiêu đề ra.

Thành quả này là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa đầu tư hạ tầng, chính sách an sinh xã hội và đặc biệt là các chương trình tạo sinh kế bền vững thông qua mô hình kinh tế tập thể.

Chìa khóa giảm nghèo từ “cầm tay chỉ việc”

Trong hành trình xây dựng KTTT tại Tuyên Quang, Liên minh HTX Việt Nam (VCA) đóng vai trò là "đầu tàu", kết nối các nguồn lực quốc gia và quốc tế, tham mưu các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển HTX gắn với Chương trình Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững. Nguồn vốn, kiến thức và kinh nghiệm quản lý từ Trung ương đã được chuyển giao một cách bài bản, giúp Tuyên Quang tiếp cận những mô hình HTX tiên tiến, hoạt động hiệu quả, hướng tới thị trường.

Song hành với sự hỗ trợ vĩ mô từ Trung ương, Liên minh HTX tỉnh là lực lượng tiên phong, trực tiếp bám sát cơ sở, triển khai các hoạt động hỗ trợ "tận tay, tận gốc". Xác định rõ những khó khăn, hạn chế về chất lượng nguồn nhân lực và khả năng tiếp cận vốn, những năm gần đây, Liên minh HTX tỉnh đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan đẩy mạnh công tác đào tạo, tập huấn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho HTX.

Từ năm 2021 đến nay, Liên minh HTX tỉnh đã tư vấn, hỗ trợ thành lập mới các HTX, đưa các tổ chức kinh tế hợp tác non trẻ này đi vào hoạt động ổn định. Liên minh HTX tỉnh cũng làm tốt vai trò cầu nối, hướng dẫn các HTX thụ hưởng chính sách hỗ trợ phát triển KTTT. Hằng năm, Liên minh HTX tỉnh đã hỗ trợ các HTX vay vốn từ nguồn Quỹ Quốc gia về việc làm của kênh Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cho từ 3 đến 5 HTX/năm. Nguồn vốn này được dùng để tạo điều kiện cho người lao động và thành viên trong HTX mua máy móc, công cụ, xây dựng nhà kho, mua giống cây con phát triển sản xuất kinh doanh, góp phần nâng cao thu nhập.

HTX được tiếp cận với các dự án, hỗ trợ để nâng cao hiệu quả.

Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh còn hướng dẫn các HTX tiếp cận với nguồn vốn Quỹ hỗ trợ phát triển Việt Nam. Phối hợp với Viện Phát triển Kinh tế hợp tác, Trung tâm Khuyến công, Liên minh HTX tỉnh đã hỗ trợ về máy móc, thiết bị sản xuất cho các HTX. Đặc biệt, mới đây, Liên minh HTX tỉnh đã hỗ trợ 43 laptop cho 43 HTX thành viên, giúp các HTX thành viên đưa sản phẩm lên chợ điện tử, thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh.

Trong công tác xúc tiến thương mại, Liên minh HTX tỉnh Tuyên Quang đã tổ chức hội nghị kết nối cung - cầu tiêu thụ sản phẩm và lễ ký kết hợp đồng đại lý bao tiêu sản phẩm cho các HTX, Tổ hợp tác; đồng thời kết nối, xây dựng chương trình giới thiệu, quảng bá các sản phẩm của HTX, Tổ hợp tác qua các kênh mạng xã hội, giúp HTX tự tin đưa sản phẩm ra khỏi địa bàn, tiếp cận các kênh phân phối hiện đại.

Những mô hình điểm và sự thay đổi từ cơ sở

Sự hỗ trợ toàn diện, "cầm tay chỉ việc" từ Liên minh HTX các cấp đã nhanh chóng tạo ra những chuyển biến tích cực từ cơ sở, thể hiện rõ nhất qua những câu chuyện thoát nghèo và các mô hình HTX phát triển hiệu quả.

Sự thay đổi bắt đầu từ ý chí tự lực của người dân. Điển hình như câu chuyện của Anh Sân Ngọc Huy (dân tộc Bố Y) tại xã Quản Bạ. Trước năm 2023, gia đình anh thuộc diện nghèo, đặc biệt khó khăn. Không cam chịu, anh Huy đã nhận thấy lợi thế khí hậu mát mẻ, nguồn nước tưới ổn định của địa phương để chuyển đổi từ trồng ngô sang trồng dưa chuột và cà chua. Anh cũng vận động các hộ dân trong thôn cùng tham gia tạo thành tổ hợp tác với vùng trồng tập trung, mang lại tổng doanh thu mỗi năm hơn 1 tỉ đồng, thu nhập hàng tháng của bà con cũng ổn định hơn.

Chuyển đổi sản xuất hộ gia đình khi gắn với mô hình kinh tế tập thể càng phát huy hiệu quả mạnh mẽ. Mô hình HTX Cộng đồng Nặm Đăm, nơi trồng và chế biến dược liệu, đã tạo ra thu nhập ổn định gần 5 triệu đồng/người/tháng.

Đáng chú ý là mô hình HTX Chè Tân Thái (Hàm Yên) với 30 thành viên và liên kết với trên 50 hộ dân, tổng vùng nguyên liệu hơn 30 ha. Điểm sáng trong hoạt động của HTX là mô hình sáng tạo "trả chậm bằng sản phẩm" không lãi suất khi cung ứng trên 40 tấn phân bón, chế phẩm sinh học mỗi năm cho các thành viên.

Hiện HTX đang cung cấp 8 sản phẩm chè xanh đạt OCOP 3 sao. Năm 2024, HTX đã hỗ trợ trên 490 triệu đồng từ nguồn hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể vùng đồng bào dân tộc thiểu số để đầu tư vào máy móc chế biến hiện đại và trồng mới trên 2,5 ha chè chất lượng cao, đồng thời hỗ trợ các hộ dân trồng chè theo chuỗi của HTX phân bón trị giá trên 1 tỷ đồng.

Ông Bàn Văn Dương, Giám đốc HTX Chè Tân Thái 168, khẳng định: “Sự hỗ trợ của Nhà nước đã giúp HTX đưa công nghệ mới vào sản xuất, đưa sản phẩm chè xanh Tân Thái 168 ra thị trường lớn và nâng cao thu nhập cho người làm chè.

Tương tự, HTX Dịch vụ nông nghiệp Sử Anh, nổi tiếng với sản phẩm chè xanh cấp đông hảo hạng, đang nâng cao chất lượng sản phẩm bằng cách ứng dụng phân hữu cơ công nghệ Hàn Quốc để chăm sóc 5 ha chè. Việc áp dụng phân vi sinh công nghệ cao giúp cây chè khỏe mạnh, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, từ đó bảo đảm an toàn thực phẩm và giữ được hương vị tự nhiên vốn có của chè.

Chính nhờ những mô hình điểm và sự hỗ trợ toàn diện đó, số lượng HTX tham gia vào các chuỗi liên kết sản xuất ngày càng tăng và phát huy hiệu quả trong nâng cao thu nhập và giảm nghèo.

Thời gian tới tỉnh Tuyên Quang tiếp tục triển khai hiệu quả Chương trình Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững, trong đó tăng cường hỗ trợ phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp với mục tiêu hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, giúp thay đổi tư duy sản xuất cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo.

Minh Nhương