Từ vụ việc Trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên, các trường cần làm gì khi thiên tai ập đến?

Sinh viên tại KTX Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên bị bao vây bởi nước lũ.

Thưa chuyên gia, ngay khi nhận được thông tin về một cơn bão lớn hoặc lũ lụt sắp xảy ra tại khu vực sinh viên của trường đang sinh sống và học tập, theo cô, đâu là những hành động mà nhà trường cần triển khai ngay lập tức?

TS. Nguyễn Nga Huyền: Trong tình huống khẩn cấp, yếu tố quan trọng nhất là ra quyết định nhanh và chính xác. Các trường cần kích hoạt ngay cơ chế ứng phó thiên tai, trong đó mọi bộ phận đều có vai trò rõ ràng: ban giám hiệu chỉ đạo chung, phòng công tác sinh viên cập nhật tình hình, bộ phận truyền thông phát đi thông tin chính thống và đội tình nguyện hỗ trợ tại chỗ.

Bước đầu tiên là xác định khu vực có sinh viên đang ở trong vùng nguy hiểm, sau đó phát đi cảnh báo khẩn qua nhiều kênh cùng lúc – mạng xã hội chính thức của trường, hệ thống email, tin nhắn di động, tin nhắn trên các nền tảng. Thông tin cần ngắn gọn, chính xác, thống nhất và thể hiện tinh thần bảo vệ sinh viên chứ không gây hoảng loạn.

Đồng thời, nhà trường cần thiết lập đường dây nóng 24/7 để tiếp nhận phản hồi, liên hệ với chính quyền địa phương và phụ huynh, sẵn sàng phương án di chuyển, hỗ trợ nơi ở an toàn, nhu yếu phẩm và hỗ trợ y tế.

Nói cách khác, phản ứng đầu tiên phải vừa nhanh, vừa nhân văn – bởi trong khủng hoảng, sự chậm trễ có thể phải trả giá rất đắt.

Theo cô, về lâu dài, các trường cần làm gì để tránh bị động trước thiên tai?

TS. Nguyễn Nga Huyền: Nếu muốn phản ứng tốt trong thiên tai, các trường phải chuẩn bị trước khi thiên tai xảy ra. Điều đó có nghĩa là phải xây dựng một kế hoạch quản trị rủi ro tổng thể, chứ không chỉ dừng ở việc “ra thông báo” khi có bão, lụt.

Trước hết, cần lập bản đồ rủi ro sinh viên, nắm rõ nơi cư trú, đặc biệt là những bạn ở vùng dễ bị ngập, lũ quét hoặc sạt lở. Tiếp đó, trường phải có bộ quy trình phản ứng khẩn gồm: người phát ngôn, quy trình truyền thông, mẫu thông báo, phương án sơ tán, kịch bản phối hợp với địa phương.

Các hoạt động tập huấn, diễn tập định kỳ về kỹ năng thoát hiểm, sơ cứu và tự bảo vệ an toàn cũng rất quan trọng. Ngoài ra, nhà trường nên thiết lập kênh thông tin dự phòng (như hệ thống tin nhắn hoặc ứng dụng nội bộ) để không bị tê liệt khi mất điện, mất mạng.

Theo tôi, đây không chỉ là việc quản lý, mà còn là một nội dung giáo dục công dân hiện đại – dạy sinh viên kỹ năng sống, ý thức cộng đồng và trách nhiệm xã hội ngay trong chính môi trường học đường.

Sinh viên nhận đồ cứu trợ từ người dân địa phương.

Dưới góc độ xây dựng thương hiệu, liệu những hành động ứng phó kịp thời và nhân văn trong thiên tai có phải là cách để nhà trường chuyển hóa khủng hoảng thành cơ hội, tạo dựng niềm tin và uy tín một cách bền vững hơn bất kỳ chiến dịch quảng bá nào không, thưa cô?

TS. Nguyễn Nga Huyền: Tôi cho rằng đó đúng là một cơ hội quý giá, nhưng chỉ khi mọi hành động được xuất phát từ tấm lòng thật và sự chuẩn bị nghiêm túc.

Trong bối cảnh truyền thông số, công chúng rất nhạy cảm. Họ có thể phân biệt rõ đâu là sự quan tâm chân thành và đâu là chiêu trò truyền thông. Khi trường đại học hành động nhanh, bảo vệ sinh viên, huy động giảng viên, tình nguyện viên, hay đơn giản là mở ký túc xá làm nơi trú ẩn — tất cả những điều đó tự khắc tạo ra niềm tin và sự cảm phục.

Tôi gọi đó là “hiệu ứng đạo đức thương hiệu” – tức là hình ảnh đẹp được hình thành không phải bằng quảng cáo, mà bằng hành động thực tế trong lúc khó khăn. Khi một tổ chức giáo dục thể hiện được năng lực quản lý và lòng nhân ái, dư luận sẽ lan tỏa thông điệp ấy một cách tự nhiên. Và ngược lại, nếu như mọi hành động lại xuất phát từ sự thờ ơ, thiếu sâu sát, hoặc tệ hơn là ích kỷ, đổ lỗi... thì những hệ quả từ đó sẽ rất tiêu cực đối với hình ảnh, thương hiệu của nhà trường.

Trong trường hợp trường đại học đã phản ứng chậm trễ, khiến sinh viên hoang mang và dư luận xã hội bức xúc, theo chuyên gia, đâu là việc cần làm ngay để kiểm soát tình hình và bắt đầu quá trình xử lý khủng hoảng?

TS. Nguyễn Nga Huyền: Việc đầu tiên là thừa nhận vấn đề – thẳng thắn nói rằng phản ứng của nhà trường chưa kịp thời, và công khai các biện pháp khắc phục cụ thể.

Ngay sau đó, cần thiết lập một kênh thông tin chính thống duy nhất, cập nhật tình hình liên tục, giải thích minh bạch và phản hồi nhanh với báo chí cũng như sinh viên. Bên cạnh việc truyền thông ra ngoài, nhà trường phải chăm lo cho bên trong: trấn an sinh viên, hỗ trợ tâm lý, đảm bảo họ cảm thấy được lắng nghe và bảo vệ.

Khi sự cố lắng xuống, trường cần tổ chức đánh giá nội bộ, công khai rút kinh nghiệm, thậm chí mời bên thứ ba hỗ trợ tư vấn truyền thông để hoàn thiện quy trình. Một lời xin lỗi thành thật và kế hoạch hành động rõ ràng sẽ khôi phục niềm tin nhanh hơn mọi lời biện minh.

Công chúng ngày nay không đòi hỏi sự hoàn hảo, nhất là lại trong bối cảnh thiên tai bất thường bất ngờ như vậy, họ chỉ cần thấy trách nhiệm và sự tử tế trong cách phản ứng.

Theo cô, đâu là thông điệp quan trọng nhất mà các trường đại học cần ghi nhớ khi ứng phó với thiên tai hay khủng hoảng tương tự?

TS. Nguyễn Nga Huyền: Đó là đặt con người lên trên hình ảnh. Trong mọi hoàn cảnh, sinh viên phải là trung tâm của mọi quyết định. Khi nhà trường thật sự bảo vệ được sinh viên, thì danh tiếng và niềm tin xã hội sẽ tự khắc được củng cố.

Bão có thể tan, nhưng cách ta cư xử trong bão sẽ ở lại rất lâu trong lòng người khác.

Cách hành xử nhân văn không chỉ giúp nhà trường vượt qua khủng hoảng, mà còn làm gương, lan tỏa và nuôi dưỡng một thế hệ sinh viên biết sống có trách nhiệm, biết yêu thương và biết hành động vì cộng đồng.

Xin cảm ơn chuyên gia!