Từ vụ sữa giả HIUP, người nổi tiếng cần lưu ý gì trước khi nhận quảng cáo?

Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) đã khởi tố bị can, bắt tạm giam nhiều người về tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm.

Kết quả điều tra xác định "sản phẩm dinh dưỡng HIUP 27" được đóng thành hộp, lon sữa bột gồm 3 loại 420 gam, 650 gam, 800 gam và một số loại dạng chất lỏng khác.

Các sản phẩm này được sản xuất tại nhà máy Công ty cổ phần Thương mại và sản xuất Nature Made từ ngày 8.8.2024 đến 5.3.2025 không đảm bảo thành phần và hàm lượng các chất dinh dưỡng như "bản đăng ký công bố sản phẩm".

Bộ Công an cho biết theo quy định pháp luật thì sản phẩm trên được xác định là hàng giả.

Phóng viên Một Thế Giới đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội) về vấn đề này.

- Theo ông, hành vi sản xuất, buôn bán sữa bột giả như trong vụ việc HIUP có thể bị xử lý theo những tội danh nào theo Bộ luật Hình sự?

- Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Sữa là mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em. Việc sản xuất, kinh doanh sữa bột giả là hành vi đặc biệt nguy hiểm, cần được xử lý nghiêm khắc không chỉ để răn đe mà còn nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Cơ quan chức năng cần sớm vào cuộc, làm rõ vụ việc, khởi tố nếu có dấu hiệu tội phạm, đảm bảo việc thực thi pháp luật được nghiêm minh, đúng đắn.

Hoàng Quang Thịnh, Tổng giám đốc, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Z Holding (trái) và La Khắc Minh, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Z Holding

Hành vi sản xuất, buôn bán sữa bột giả, nếu đúng như những thông tin phản ánh trong vụ việc liên quan đến thương hiệu HIUP, không chỉ xâm phạm nghiêm trọng quyền lợi người tiêu dùng mà còn có thể bị xử lý hình sự theo nhiều tội danh được quy định tại Bộ luật Hình sự năm 2015.

Theo điều 193 Bộ luật Hình sự, người sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt tù từ 2 năm đến chung thân, tùy thuộc vào giá trị hàng giả và hậu quả gây ra. Trường hợp gây thiệt hại lớn cho sức khỏe, tính mạng người tiêu dùng hoặc thực hiện hành vi có tổ chức, tái phạm, mức hình phạt sẽ rất nghiêm khắc. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề, phạt tiền hoặc tịch thu tài sản.

Trong trường hợp nguyên liệu sử dụng để sản xuất sữa giả là chất cấm, độc hại, người thực hiện hành vi còn có thể bị truy cứu trách nhiệm theo điều 190 Bộ luật Hình sự – tội sản xuất, buôn bán hàng cấm. Mức hình phạt cho tội danh này có thể lên đến 15 năm tù giam.

Nếu việc sản xuất, buôn bán sữa giả vi phạm quy định về an toàn thực phẩm và gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng, người vi phạm có thể bị truy tố theo điều 317 Bộ luật Hình sự. Tùy theo mức độ thiệt hại, khung hình phạt có thể lên tới 20 năm tù. Đây là tội danh đặc biệt nghiêm trọng, áp dụng cho những hành vi gây nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.

Ngoài các tội danh chính nêu trên, tùy theo tính chất cụ thể của hành vi, người sản xuất, buôn bán sữa giả còn có thể bị xử lý thêm các tội như: tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp (điều 226), tội trốn thuế (điều 200), hoặc tội lừa dối khách hàng (điều 198). Việc xử lý đồng thời nhiều tội danh là hoàn toàn có thể đặt ra nếu hành vi vi phạm được thực hiện có hệ thống, chuyên nghiệp và gây thiệt hại lớn.

- Mức hình phạt mà các bị can trong vụ này có thể đối mặt là gì, thưa ông?

- Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Theo điều 193 Bộ luật Hình sự 2015, tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm có khung hình phạt cao nhất lên đến tù chung thân, nếu hành vi vi phạm gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.

Cụ thể, trường hợp người phạm tội sản xuất, buôn bán thực phẩm giả gây chết người, gây thiệt hại nghiêm trọng đến sức khỏe của nhiều người, hoặc thu lợi bất chính từ 1 tỉ đồng trở lên, sẽ bị truy cứu ở khoản 4 điều 193, với hình phạt từ 20 năm tù đến tù chung thân.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội)

Ngoài mức hình phạt nghiêm khắc, cơ quan điều tra và viện kiểm sát có thể xem xét nhiều tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại điều 52 Bộ luật Hình sự, nếu các yếu tố như: Có tổ chức (việc sản xuất - buôn bán sữa giả có sự phân công vai trò giữa nhiều người, hoạt động có tính chất chuyên nghiệp, có dây chuyền); phạm tội có tính chất chuyên nghiệp (người phạm tội coi việc sản xuất, tiêu thụ hàng giả là nghề nghiệp thường xuyên để kiếm sống, tình tiết này sẽ được áp dụng); lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc danh nghĩa tổ chức (nếu một số cá nhân thuộc doanh nghiệp cố tình dùng tư cách pháp nhân để hợp pháp hóa hành vi sai phạm); phạm tội đối với người dưới 16 tuổi (nếu đối tượng tiêu dùng chính là trẻ em)…

- Theo ông, người nổi tiếng quảng cáo sản phẩm sữa HIUP giả có thể bị xử lý như thế nào?

- Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Theo quy định tại Luật Quảng cáo 2012, Luật An toàn thực phẩm 2010 và Bộ luật Hình sự 2015, các cá nhân thực hiện hành vi quảng cáo sai sự thật, tiếp tay cho việc quảng bá sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc hoặc giả mạo, dù là nghệ sĩ, KOL hay MC, đều có thể bị xử lý về hành chính hoặc hình sự tùy theo mức độ, hậu quả gây ra và mức độ lỗi.

Nếu có đủ căn cứ cho thấy người quảng cáo biết rõ sản phẩm là giả, là hàng kém chất lượng hoặc có vi phạm về an toàn thực phẩm nhưng vẫn cố tình tiếp tay để quảng bá, thì có thể bị xử lý về tội "Lừa dối khách hàng" (điều 198), hoặc tội "Quảng cáo gian dối" theo điều 197 Bộ luật Hình sự.

Hình phạt cho tội quảng cáo gian dối có thể lên đến 5 năm tù, kèm theo phạt tiền, cấm hành nghề hoặc buộc công khai xin lỗi, cải chính nếu gây hậu quả nghiêm trọng cho người tiêu dùng.

Nếu người quảng cáo không biết hoặc không thể biết sản phẩm là giả, nhưng vẫn thực hiện quảng cáo mà không kiểm tra thông tin, không có tài liệu chứng minh sản phẩm hợp pháp, thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nhưng vẫn có thể bị xử phạt hành chính theo điều 51 Nghị định 38/2021/NĐ-CP.

Mức phạt hành chính có thể lên tới 100 triệu đồng, kèm theo buộc cải chính thông tin, thu hồi nội dung quảng cáo, đặc biệt nếu quảng cáo ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng (như sữa cho trẻ nhỏ).

Ngoài ra, theo điều 584 và 592 Bộ luật Dân sự 2015, nếu hành vi quảng cáo dẫn đến việc người tiêu dùng mua và sử dụng sản phẩm gây hại, người quảng cáo có thể bị yêu cầu liên đới bồi thường thiệt hại.

Người bị thiệt hại hoặc người thân của họ có quyền khởi kiện ra tòa án dân sự yêu cầu bồi thường. Việc bồi thường có thể xảy ra ngay cả khi người quảng cáo không cố ý, nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kiểm tra tính hợp pháp của sản phẩm.

Nếu cơ quan điều tra chứng minh được rằng người quảng cáo biết rõ sản phẩm là giả hoặc gây hại, nhưng vẫn quảng bá với mục đích trục lợi, thì họ có thể bị truy cứu hình sự với vai trò đồng phạm. Hình phạt có thể lên đến 5 - 20 năm tù, tùy tính chất, hậu quả và hành vi cụ thể.

Người nổi tiếng cần cẩn trọng trước khi nhận quảng cáo sản phẩm

Với các sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng như sữa, thuốc, mỹ phẩm… người nổi tiếng, KOL... phải có trách nhiệm kiểm tra kỹ hồ sơ pháp lý, giấy công bố sản phẩm, giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm trước khi đồng ý hợp tác quảng cáo. Thiếu cẩn trọng có thể khiến họ trở thành "nạn nhân pháp lý" hoặc đồng phạm ngoài ý muốn.

- Từ vụ việc này, luật sư có đề xuất gì để nghệ sĩ, KOL thận trọng hơn trong hoạt động quảng bá, nhất là với các sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng ?

- Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Từ vụ việc sản xuất - quảng cáo sữa bột giả thương hiệu HIUP, người nổi tiếng không nên nhận quảng cáo khi chưa có đầy đủ hồ sơ pháp lý sản phẩm.

Trước khi ký kết hợp tác quảng bá, nghệ sĩ và KOL cần yêu cầu đơn vị mời quảng cáo cung cấp hồ sơ pháp lý đầy đủ của sản phẩm, bao gồm: Giấy chứng nhận đăng ký sản phẩm hoặc công bố chất lượng; giấy phép quảng cáo (nếu là thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, sữa dinh dưỡng…); các tài liệu về thành phần, xuất xứ, đơn vị sản xuất và phân phối.

Việc xác minh nguồn gốc sản phẩm là trách nhiệm tối thiểu để tránh tiếp tay cho hành vi gian dối.

Người nổi tiếng nên ưu tiên hợp tác với những thương hiệu có tên tuổi, minh bạch về pháp lý, tránh các đơn vị mới, không rõ địa chỉ sản xuất - kinh doanh hoặc chưa từng được kiểm chứng trên thị trường. Việc chọn lọc đối tác là cách tự bảo vệ hình ảnh và pháp lý cho bản thân.

Ngoài ra, nên có điều khoản ràng buộc pháp lý rõ ràng trong hợp đồng quảng cáo

Trong hợp đồng hợp tác quảng cáo, cần có điều khoản ràng buộc về trách nhiệm pháp lý của bên cung cấp sản phẩm trong trường hợp xảy ra sai phạm.

Ví dụ, bên mời quảng cáo phải cam kết sản phẩm hợp pháp, được phép lưu hành; nếu sản phẩm vi phạm, gây hậu quả cho người tiêu dùng, người quảng cáo không chịu trách nhiệm liên đới, trừ khi có chứng cứ chứng minh biết trước hoặc tiếp tay. Đây là một bước chuyên nghiệp giúp nghệ sĩ, KOL chủ động phòng ngừa rủi ro pháp lý.

Đặc biệt, tuyệt đối không tự ý “phóng đại công dụng”, đặc biệt với sản phẩm cho trẻ em. KOL, MC, nghệ sĩ không nên tự ý thêm thắt, “nói quá” về công dụng của sản phẩm, như “chữa bệnh”, “giúp tăng chiều cao vượt trội”, “trí não thiên tài”… nếu nội dung đó không được phép quảng cáo theo giấy phép. Đặc biệt, các sản phẩm sữa bột trẻ em là nhóm hàng cần tuân thủ nghiêm ngặt quy định quảng cáo tại Luật An toàn thực phẩm và Luật Quảng cáo.

Trong bối cảnh pháp luật ngày càng siết chặt việc quản lý quảng cáo trên mạng xã hội và truyền thông, các cá nhân có sức ảnh hưởng nên chủ động tham vấn luật sư hoặc đơn vị pháp lý uy tín trước khi nhận lời quảng cáo, đặc biệt với các sản phẩm có tính chất nhạy cảm như thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm, tài chính…

- Xin cảm ơn ông!

Lam Thanh (thực hiện)