Từ nếp sống văn minh đến mục tiêu phát triển bền vững

CLB Văn nghệ dân gian khu 7 Chiềng Nhỏ, xã Lai Đồng giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Sợi dây kết nối cộng đồng

Một buổi chiều cuối năm, chúng tôi có dịp về các khu dân cư trên địa bàn xã Mường Thàng. Từ hệ thống loa truyền thanh, những thông điệp quen thuộc như: Nhắc nhở giữ gìn vệ sinh môi trường, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, vận động người dân tham gia sinh hoạt văn hóa - thể thao cộng đồng... vang lên đều đặn. Chính những điều nhỏ bé, gần gũi ấy đang từng ngày tạo nên thay đổi bền vững trong đời sống tinh thần của người dân.

Sáp nhập từ 4 xã: Dũng Phong, Nam Phong, Tây Phong và Thạch Yên, xã Mường Thàng có gần 20 nghìn dân sinh sống tại 37 xóm. Sự khác biệt về điều kiện kinh tế xã hội, phong tục, tập quán giữa các khu dân cư đặt ra nhiều thách thức trong xây dựng quy ước, hương ước và tổ chức đời sống văn hóa chung. Trong bối cảnh đó, phong trào “TDĐKXDĐSVH” được xác định là “chất keo” gắn kết cộng đồng. Với cách làm bài bản, dân chủ và linh hoạt, Ban Chỉ đạo phong trào của xã luôn bám sát cơ sở, hướng dẫn từng xóm tổ chức bình xét các danh hiệu văn hóa công khai, minh bạch. Năm 2025, toàn xã có 4.021/4.499 hộ đạt danh hiệu Gia đình văn hóa, chiếm 89%; 16/37 thôn đạt danh hiệu Thôn văn hóa, đạt 42,3%. Những con số ấy cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức, ý thức tự giác của người dân.

Đánh giá về phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, đồng chí Bùi Văn Chung -Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Mường Thàng nhấn mạnh: “Điểm quan trọng nhất của phong trào không nằm ở số lượng danh hiệu, mà ở sự thay đổi từ nhận thức đến hành động của người dân. Khi văn hóa trở thành nhu cầu tự thân thì phát triển kinh tế xã hội mới có nền tảng vững chắc”.

Đội văn nghệ xã Mường Thàng biểu diễn tại các sự kiện lớn trên địa bàn.

Cùng với Mường Thàng, xã Lạc Lương - địa phương được thành lập trên cơ sở sáp nhập bốn xã đặc biệt khó khăn trước đây cũng ghi dấu ấn bằng những cách làm sáng tạo, phù hợp với đặc thù vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Với hơn 92% dân số là người Mường, Lạc Lương lựa chọn hướng đi bền vững: Xây dựng đời sống văn hóa gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc. Hiện toàn xã duy trì 16 câu lạc bộ (CLB) hát tiếng Mường và Thường rang - Bộ mẹng, 18 CLB gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; có 2 nghệ nhân Mo Mường được công nhận. Các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao được tổ chức thường xuyên, tạo không gian để người dân gặp gỡ, sẻ chia, gắn bó. Kết quả, xã có 97% xóm đạt danh hiệu văn hóa, 88,9% hộ đạt gia đình văn hóa, vượt chỉ tiêu nghị quyết đề ra.

Thực tiễn ở Mường Thàng, Lạc Lương cho thấy, xây dựng đời sống văn hóa không tách rời phát triển kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội. Thông qua cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, người dân tích cực tham gia chỉnh trang đường làng, ngõ xóm, trồng hoa, cây xanh, giữ gìn cảnh quan sáng - xanh - sạch - đẹp. Các mô hình tự quản về an ninh trật tự, bảo vệ môi trường, hòa giải ở cơ sở phát huy hiệu quả, góp phần giữ vững ổn định xã hội.

Nội sinh của phát triển

Sau 25 năm (2001 - 2025) triển khai thực hiện, phong trào “TDĐKXDĐSVH” đã phát triển cả về bề rộng lẫn chiều sâu, tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống xã hội. Hằng năm, các danh hiệu văn hóa đều đạt và vượt mục tiêu đề ra; nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội có nhiều chuyển biến tích cực; nhiều hủ tục lạc hậu từng bước được xóa bỏ. Phong trào đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Phong trào ủng hộ xây dựng nhà đại đoàn kết cho người nghèo trên địa bàn xã Mường Thàng được đẩy mạnh, giúp tình làng nghĩa xóm ngày càng bền chặt.

Theo đánh giá của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc bình xét danh hiệu văn hóa hằng năm tại 100% xã, phường, thị trấn được thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục, bảo đảm dân chủ, công khai. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa ngày càng đi vào chiều sâu, coi trọng chất lượng, đề cao các giá trị cốt lõi như chấp hành pháp luật, đoàn kết cộng đồng, lao động sản xuất hiệu quả, xây dựng gia đình hạnh phúc. Song song với đó, phong trào xây dựng thôn, tổ dân phố văn hóa được gắn chặt với chương trình xây dựng nông thôn mới, tạo chuyển biến rõ nét về diện mạo nông thôn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Cùng với khu dân cư, việc xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa được triển khai đồng bộ, gắn với cải cách hành chính, xây dựng văn hóa công sở và chăm lo đời sống tinh thần cho người lao động. Văn hóa không chỉ hiện diện trong cộng đồng dân cư, mà còn thấm sâu vào môi trường làm việc, sản xuất, kinh doanh.

So sánh số liệu của năm 2001 với năm 2024 cho thấy, tỷ lệ hộ gia đình văn hóa đã tăng từ 56,6% lên 92,3%; tỷ lệ tổ dân phố văn hóa tăng từ 49,1% lên 81,8%. Đến nay, 100% cơ sở giáo dục ban hành quy tắc ứng xử văn hóa; các cơ quan, đơn vị đẩy mạnh văn hóa công sở gắn với cải cách hành chính, tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, trách nhiệm. Đáng chú ý, trong 25 năm qua, toàn tỉnh xuất hiện hàng chục nghìn mô hình, sáng kiến, điển hình tiên tiến gắn với phong trào. Trên 90.000 sáng kiến, đề tài cải tiến kỹ thuật được công nhận và đưa vào ứng dụng, làm lợi cho Nhà nước và xã hội trên 1.000 tỷ đồng, cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng ĐSVH với phát triển kinh tế, nâng cao năng suất lao động...

Bước vào giai đoạn phát triển mới, phong trào “TDĐKXDĐSVH” của tỉnh tiếp tục đổi mới mạnh mẽ cả về nội dung và phương thức triển khai. Tỉnh xác định các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm: Tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự quản lý điều hành của chính quyền; coi xây dựng đời sống văn hóa là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài; nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa, khắc phục tư tưởng chạy theo số lượng; lấy sự hài lòng, đồng thuận của cộng đồng làm thước đo. Đồng thời, chú trọng xây dựng và nhân rộng các mô hình điểm, phát huy vai trò chủ thể của người dân; tăng cường đầu tư thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở; đẩy mạnh xã hội hóa và lồng ghép phong trào với các chương trình lớn như xây dựng nông thôn mới nâng cao, đô thị văn minh, bảo vệ môi trường, chuyển đổi số và xây dựng văn hóa trên không gian mạng... Khi văn hóa được đặt đúng vị trí, trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, thì phát triển bền vững không còn là mục tiêu xa vời, mà là kết quả tất yếu của một quá trình bền bỉ, đồng lòng và giàu tính nhân văn.

Hương Lan