Từ 'chợ quê' tới thương mại điện tử: Tiểu thương bắt nhịp chuyển đổi số để bứt phá

Người dân mua hàng

Chuyển đổi số không còn là thứ gì đó xa xôi, là sân chơi riêng của doanh nghiệp lớn. Hiện nay, các tiểu thương tại chợ truyền thống cũng có thể “lên sàn” chốt đơn bằng livestream, nhận thanh toán qua mã QR và chăm sóc khách hàng bằng chatbot (trợ lý ảo dựa trên AI). Đây cũng là một giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh, thích ứng với xu thế bán hàng hiện đại.

Bắt nhịp 4.0

Chợ Quỳnh Mai, quận Hai Bà Trưng vào các buổi sáng thường rất đông khách hàng đến mua sắm hàng hóa. Hầu hết những người dân đến đây đều chọn các cửa hàng quen thuộc để mua các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu trong ngày.

Thay vì cảnh phải chờ đợi, xếp hàng thanh toán như trước kia, việc áp dụng các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đã giúp cho việc phục vụ khách hàng được nhanh chóng, chuyên nghiệp hơn.

Chị Hoa, chủ một cửa hàng trái cây ở đây cho biết nhiều khách hàng bận rộn, chỉ cần điện thoại trước và chuyển khoản sau đó đến là lấy hàng, nếu cần thiết cửa hàng sẽ ship đến tận nơi mà không cần phải tốn thời gian đi lại.

Tương tự, tại một cửa hàng thực phẩm gần đó, dù lúc cao điểm, người dân đến mua hàng chật kín nhưng cũng không phải mất nhiều thời gian đợi chờ đến lượt thanh toán.

“Mua bán bây giờ phải biết chăm sóc khách hàng, chỉ với chiếc điện thoại thông minh, quét mã QR là thanh toán rất tiện lợi. Khách hàng không cần mang theo ví tiền, lúc nhớ lúc quên, đôi khi còn lo rơi mất. Còn người bán cũng không phải lo lắng về nguy cơ tiền giả, sai sót khi thu tiền hàng hoặc trả lại tiền thừa cho khách,” chị Vân, chủ cửa hàng thực phẩm tại chợ Quỳnh Mai cho hay.

Còn tại thị trấn Quang Minh, thực hiện chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân huyện Mê Linh (Hà Nội) về triển khai mô hình "Chợ thanh toán không dùng tiền mặt," từ năm 2024, thị trấn đã phối hợp với Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị huyện đẩy mạnh tuyên truyền về ý nghĩa, tầm quan trọng của hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, từ đó vận động người dân tích cực tham gia.

Song song đó, Thị trấn cũng huy động lực lượng công an, đoàn viên, thanh niên, tổ chuyển đổi số cộng đồng phối hợp với ngân hàng mở tài khoản cho 100% tiểu thương. Đến nay, sau một năm triển khai, việc thanh toán không dùng tiền mặt tại chợ Quang Minh đã trở thành thói quen đối với cả người mua và người bán, tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt đạt hơn 70%.

Chuyên gia hỗ trợ học viên tạo tài khoản, thiết lập gian hàng và đăng sản phẩm lên sàn thương mại điện tử. (Ảnh: idea.gov.vn)

Theo Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, chợ truyền thống vừa là một địa điểm mang đậm nét văn hóa địa phương, vừa là nơi mua sắm, phục vụ cộng đồng dân cư và tồn tại lâu dài với sự phát triển của đô thị.

Hiện nay, lượng cung ứng ở chợ đầu mối và chợ truyền thống vẫn chiếm 60% lượng hàng tiêu dùng của người dân. Để khôi phục sức hút, các chợ truyền thống, bên cạnh sự thay đổi từ chính các tiểu thương, được Nhà nước hỗ trợ đầu tư nâng cấp hạ tầng, thì các chợ truyền thống cũng đang thay đổi mạnh mẽ để tăng tính cạnh tranh, thu hút người tiêu dùng.

Đặc biệt, với việc bán hàng trực tiếp, chợ truyền thống đã tạo ra nhiều sức hút đối với các khách hàng kể cả khách du lịch nhờ lợi thế nhất định như thuận tiện, khách được trải nghiệm, "chọn tận tay, nhìn tận mắt."

Vì vậy, việc tham gia thanh toán số không chỉ cung cấp cho tiểu thương sự tiện lợi, giảm chi phí mà còn là bước đệm quan trọng giúp tiểu thương tham gia thương mại điện tử.

Xây dựng thương hiệu cá nhân trên môi trường số

Cùng với sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, hiện nay, Chương trình chuyển đổi số tiểu thương đang được Cục Thương mại điện tử và Kinh tế Số (Bộ Công Thương) triển khai mạnh mẽ nhằm nâng cao năng lực kinh doanh cho hàng triệu hộ kinh doanh cá thể, đưa họ hòa nhập vào hệ sinh thái số của quốc gia, góp phần phát triển thương mại điện tử và thúc đẩy nền kinh tế hiện đại, công bằng và bền vững.

Mới đây nhất, vào giữa tháng 6, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã biên soạn và chính thức công bố cuốn “Sổ tay hướng dẫn chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống” với mục tiêu trang bị kiến thức chuyển đổi số cho tiểu thương chợ truyền thống; chia sẻ kinh nghiệm các mẹo hay bán hàng trực tuyến từ các “nhà bán hàng thành công” và các kỹ năng bán hàng hiện đại tăng doanh số.

Cuốn Sổ tay hướng dẫn chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống được thiết kế với nội dung đơn giản, dễ tiếp cận, bám sát thực tiễn hoạt động kinh doanh của tiểu thương, đồng thời cung cấp các bước hướng dẫn cụ thể trong hành trình chuyển đổi số. Đây được kỳ vọng là công cụ hỗ trợ đắc lực giúp các hộ kinh doanh nhỏ lẻ tại chợ truyền thống không bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển của nền kinh tế số.

Đặc biệt, Sổ tay hướng dẫn chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống không chỉ hướng dẫn sử dụng TikTok Shop, Shopee, Zalo OA, chatbot tự động hay quét mã QR, mà còn mở rộng kiến thức cho bà con về cách quản lý chi tiêu, theo dõi lãi-lỗ và xây dựng thương hiệu cá nhân trên môi trường số. Những nội dung tưởng chừng xa lạ như "ứng dụng AI" hay "sử dụng phần mềm bán hàng miễn phí" giờ đây được giải thích một cách gần gũi, dễ tiếp cận, thậm chí có thể làm được ngay trong ngày đầu tiên, chỉ với một chiếc điện thoại thông minh.

Các doanh nghiệp thương mại điện tử hỗ trợ tiểu thương chợ truyền thống cách livestream bán hàng. (Ảnh: idea.gov.vn)

Đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế Số cho biết sự ra đời của cuốn sổ tay là một phần quan trọng trong Chương trình chuyển đổi số cho tiểu thương chợ truyền thống, nơi các mô hình thực tế như livestream bán hàng, phần mềm quản lý đơn giản, thanh toán không tiền mặt và quảng bá trên sàn thương mại điện tử được triển khai đồng bộ. Những giải pháp này không chỉ giúp bà con tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn góp phần nâng cao chất lượng phục vụ, mở rộng tệp khách hàng và tăng lợi nhuận.

Bên cạnh đó, chương trình còn góp phần nâng cao nhận thức số, xóa bỏ rào cản tâm lý “mình không biết công nghệ,” giúp từng người bán ở chợ nhỏ có thể vươn ra thị trường rộng lớn hơn, sánh bước cùng các hình thức kinh doanh hiện đại. Với sự hỗ trợ đúng lúc và đúng cách, chính những sạp hàng truyền thống lại đang trở thành điểm sáng trong bản đồ số của thương mại Việt

“Việc tích hợp các hình thức thanh toán số như QR, ví điện tử, phi tiếp xúc… sẽ không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình giao dịch mà còn hỗ trợ tiểu thương tiếp cận tài chính số, mở rộng tệp khách hàng và phát triển bền vững trong nền kinh tế số,” bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết.

Còn theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng, trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng các công nghệ hiện đại vào các chợ truyền thống không chỉ giúp tiểu thương cải thiện hiệu quả kinh doanh mà còn mở rộng cơ hội kết nối với khách hàng. Chính vì vậy, các chương trình hỗ trợ này tập trung vào hai yếu tố quan trọng: nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển các giải pháp, hạ tầng số tại các chợ truyền thống và đào tạo kỹ năng số tại chỗ cho bà con tiểu thương,” Thứ trưởng nhấn mạnh.

Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, các tiểu thương không chỉ cần được đào tạo về ứng dụng công nghệ mà còn phải nhận thức rõ về tác động của chuyển đổi số đối với các hoạt động kinh doanh truyền thống. Công nghệ không chỉ giúp tiểu thương nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn giúp họ bắt kịp xu thế tiêu dùng và mở rộng mạng lưới tiêu thụ sản phẩm ra toàn quốc, đặc biệt là các sản phẩm đặc sản địa phương.

Do vậy, lãnh đạo Bộ Công Thương lưu ý cần đẩy mạnh việc xây dựng các nền tảng thương mại điện tử quốc gia để kết nối tiểu thương với thị trường nội địa và quốc tế, đồng thời phát triển các hệ thống hỗ trợ thanh toán không tiền mặt, giảm thiểu rủi ro và chi phí cho các tiểu thương khi thực hiện giao dịch, đồng thời, tăng cường kết nối với các nhà cung cấp dịch vụ công nghệ, các ngân hàng và tổ chức tài chính để hỗ trợ tài chính cho tiểu thương, đặc biệt là việc triển khai các giải pháp thanh toán di động, ví điện tử và QR Code, nhằm giúp giảm gánh nặng chi phí và đơn giản hóa quy trình giao dịch./.

(Vietnam+)