Từ Ấn Độ, Iran tới Ukraine: Thế giới bước vào giai đoạn rủi ro leo thang kiểu mới

Khi Tổng Tham mưu trưởng quốc phòng Ấn Độ Anil Chauhan tham dự Đối thoại Shangri-La tại Singapore hồi tháng 5, chỉ ít ngày sau cuộc xung đột mà nhiều người ở Nam Á gọi là "cuộc chiến bốn ngày" giữa Ấn Độ và Pakistan, ông đưa ra một thông điệp thẳng thắn rằng hai bên hoàn toàn có thể sẽ tái diễn đối đầu.

Thông điệp này có phần trái ngược với suy nghĩ thông thường, bởi cuộc đụng độ kéo dài bốn ngày, với các đợt tấn công tên lửa và máy bay không người lái vừa qua được đánh giá là một trong những lần xung đột quân sự nghiêm trọng nhất trong lịch sử giữa hai cường quốc hạt nhân. Theo các nguồn tin, phải có sự can thiệp trực tiếp từ Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, hai bên mới chịu ngừng leo thang.

Xung đột giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5 năm 2025. Ảnh minh họa: Mehr

Tuy vậy, phát biểu với Reuters tại Singapore, Tướng Anil Chauhan khẳng định cả hai chưa tiến gần tới “ngưỡng hạt nhân” đồng thời mô tả đây là “một hình thái đối đầu mới” giữa hai nước.

“Một không gian mới cho các chiến dịch quân sự thông thường đã được thiết lập, và tôi cho rằng điều đó sẽ trở một thành chuẩn mực mới”, ông Chauhan nói, khẳng định New Delhi sẽ tiếp tục đáp trả bằng quân sự đối với bất kỳ cuộc tấn công khủng bố nào mà nước này cho rằng có nguồn gốc từ Pakistan.

Kỷ nguyên "bình thường hóa xung đột" giữa các cường quốc

Độ ổn định của không gian đối đầu quân sự mới này, cũng như nguy cơ leo thang, hiện vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, những tháng gần đây thế giới đã chứng kiến nhiều ví dụ đáng lo ngại về khả năng leo thang trong các điểm nóng toàn cầu.

Ngoài “cuộc chiến bốn ngày” giữa Ấn Độ - Pakistan hồi tháng trước, thế giới lại trải qua “cuộc chiến 12 ngày” giữa Israel và Iran vừa kết thúc trong tuần qua nhờ lệnh ngừng bắn do Mỹ làm trung gian, sau khi Washington tiến hành các cuộc không kích quy mô lớn vào các cơ sở hạt nhân quan trọng của Tehran.

Suốt nhiều năm, dù căng thẳng luôn âm ỉ, nhưng Israel và Iran chưa từng trực tiếp tấn công lãnh thổ của nhau, trong khi các chính quyền Mỹ cũng né tránh can dự trực diện. Thế nhưng giờ đây, tình hình đã thay đổi.

Cuộc xung đột ở Ukraine cho thấy xung đột giữa các cường quốc có thể “bình thường hóa” rất nhanh, từ các đòn tập kích bằng máy bay không người lái, tên lửa, cho tới những cuộc chiến mang tính sinh tử.

Đáng lo ngại hơn, các cuộc đối đầu kiểu này không chỉ nghiêm trọng hơn mà còn có nguy cơ lan rộng. Đơn cử như loạt vụ tấn công drone táo bạo do Ukraine tổ chức, phá hủy nhiều máy bay ném bom chiến lược sâu trong lãnh thổ Nga – những máy bay từng đóng vai trò trong lực lượng răn đe hạt nhân của Moscow.

Khác với thời Chiến tranh Lạnh, khi mọi xung đột quân sự nghiêm trọng đều bị cho là có nguy cơ vượt ngưỡng hạt nhân, hiện nay thế giới đã bước vào giai đoạn rủi ro leo thang kiểu mới.

“Khả năng răn đe của Mỹ đã trở lại”, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tuyên bố tại Lầu Năm Góc ngay sau chiến dịch không kích Iran.

Ngay sau đó Iran đã phóng một loạt tên lửa và máy bay không người lái vào căn cứ của Mỹ ở Qatar. Một động thái đáp trả nhưng đã được báo trước nhằm tránh leo thang căng thẳng giữa các quốc gia.

Trong các phiên điều trần trước Thượng viện Mỹ, các tướng lĩnh được đề cử chỉ huy quân đội tại châu Âu và Trung Đông đều nhận định rằng đòn tấn công Iran sẽ giúp củng cố vị thế của Washington trong các cuộc đối đầu với Moscow và Bắc Kinh.

Với việc dòng máy bay B-2 đang dần được thay thế bằng B-21 tiên tiến hơn, Mỹ vẫn giữ vị thế của mình trong khả năng tấn công các mục tiêu kiên cố nằm sâu dưới lòng đất trên toàn cầu.

Cả Trung Quốc lẫn Nga đều chưa có khả năng tiến hành các đòn tập kích sâu và chính xác như vậy. Dù sở hữu tiêm kích thế hệ 5, nhưng các loại máy bay này vẫn thiếu tầm bay và tải trọng cần thiết để đánh sâu vào các trung tâm chỉ huy hoặc hầm ngầm kiên cố của phương Tây.

Ukraine sử dụng drone tấn công các căn cứ của Nga. Ảnh: Reuters

Drone thay đổi bản chất chiến tranh

Việc Mỹ - Israel không kích Iran nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân Tehran được coi là bước đi răn đe cần thiết. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, Iran đã không đáp trả bằng các cuộc tấn công quy mô lớn như nhiều dự đoán trước đó.

Thay vào đó, việc Mỹ phát tín hiệu có thể nhắm vào các lãnh đạo tối cao của Iran hoặc tiến hành thay đổi chính quyền khiến Tehran phải kiềm chế. Các nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn như Hezbollah hay Houthi cũng tạm thời “án binh bất động” sau các thất bại trước quân đội Israel và Mỹ.

Tuy nhiên, bức tranh dài hạn vẫn nhiều bất ổn. Trong chuyến bay tới Hà Lan dự thượng đỉnh NATO, Tổng thống Trump tuyên bố sẵn sàng biến Iran thành “cường quốc thương mại” nếu nước này từ bỏ tham vọng hạt nhân.

Mỹ cũng ca ngợi chiến dịch ROUGH RIDER chống lực lượng Houthi tại Yemen. Sau 50 ngày không kích liên tục, nhóm này đã chấp nhận thỏa thuận ngừng tấn công tàu quốc tế ở Biển Đỏ.

Tuy vậy, các nhóm vũ trang như Houthi ngày càng tinh vi hơn khi phát triển các căn cứ ngầm và vũ khí không người lái lái để khắc chế ưu thế của phương Tây.

Những vụ tấn công drone táo bạo mà Ukraine và Israel tiến hành vào sâu trong lãnh thổ Nga và Iran là minh chứng rõ ràng đây cho thấy xu hướng mới trong chiến tranh hiện đại. Ukraine đã ngụy trang drone giấu trong các container vận chuyển, lén đưa vào Nga, trong khi Israel thậm chí lắp ráp drone ngay trong lãnh thổ Iran để tấn công các quan chức cấp cao ngay tại nhà riêng.

Điều này buộc NATO và các đồng minh phải đánh giá lại hệ thống phòng thủ, trong khi truyền thông Trung Quốc tiết lộ Bắc Kinh cũng đang nghiên cứu mô hình tương tự.

Như Phó Đô đốc Mỹ Bradley Cooper cảnh báo: “Bản chất và đặc điểm của chiến tranh đang thay đổi ngay trước mắt chúng ta”.

Những cuộc xung đột chiến sự trong thập kỷ tới có thể không giống bất kỳ tiền lệ nào, khi những đòn tấn công bất ngờ bằng công nghệ cao sẽ là yếu tố quyết định và thế giới dường như đã bước vào kỷ nguyên xung đột ngắn hạn nhưng đầy nguy cơ leo thang khó lường.

Giang Bùi/VOV.VN (biên dịch) Theo: Reuters