TS Mai Ngọc Xuân Đạt: Chinh phục giải thưởng 'Quả cầu vàng' để cống hiến cộng đồng

Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng do Trung ương Đoàn chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức hằng năm, nhằm phát hiện, tôn vinh các tài năng trẻ xuất sắc trong lĩnh vực khoa học công nghệ không quá 35 tuổi, đang học tập, nghiên cứu khoa học, làm việc ở trong và ngoài nước thuộc 5 lĩnh vực: Công nghệ thông tin, chuyển đổi số và tự động hóa; công nghệ y - dược; công nghệ sinh học; công nghệ môi trường; công nghệ vật liệu mới.

TS Mai Ngọc Xuân Đạt (phải) nhận Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng năm 2025.

TS Mai Ngọc Xuân Đạt chinh phục hội đồng khoa học Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng năm 2025 với công trình nghiên cứu phát triển vật liệu nano silica hữu cơ có khả năng phân hủy sinh học, giúp giải phóng thuốc hóa trị có kiểm soát, chính xác hơn, giảm tác dụng phụ và tối ưu hiệu quả điều trị cho bệnh nhân ung thư. Kết quả này không chỉ mang ý nghĩa học thuật mà còn mở ra ứng dụng thực tế trong điều trị lâm sàng, góp phần giảm chi phí, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh – minh chứng rõ nhất cho quan điểm làm khoa học: “Khoa học chỉ thực sự có giá trị khi chạm đến cuộc sống”.

Trước khi có thành công hôm nay, TS Mai Ngọc Xuân Đạt đã ba năm liên tiếp gửi hồ sơ tham dự giải thưởng. Mỗi lần chưa đạt, anh lại nỗ lực nghiên cứu, hoàn thiện hơn. Chính vì vậy, mở đầu câu chuyện với chúng tôi, anh trao đổi về vấn đề thất bại trong nghiên cứu. Anh chia sẻ: “Khi nghiên cứu khoa học thì thất bại, thậm chí nhiều lần thất bại là điều không thể tránh khỏi. Chính sự kiên trì, kiên nhẫn và kiên định với đam mê và mục tiêu ban đầu đặt ra chính là yếu tố giúp tôi vượt qua thất bại”.

Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng năm 2025 với bảng tóm tắt công trình nghiên cứu.

Theo quan điểm của anh, trong nghiên cứu, cân bằng giữa tính ứng dụng và tính sáng tạo: Sáng tạo là phát triển nghiên cứu dựa với tính mới, khai thác những khía cạnh mà người khác chưa phát triển; ứng dụng là phải tiệm cận hoặc khả năng ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, giúp tăng hiệu quả và ý nghĩa của nghiên cứu.

Công trình đạt giải thưởng của TS Mai Ngọc Xuân Đạt thuộc lĩnh vực công nghệ y – dược, có tính cạnh tranh cao nhất của giải thưởng, đã khẳng định dấu ấn của một nhà khoa học trẻ kiên định theo đuổi nghiên cứu có giá trị thực tiễn, gắn kết giữa học thuật và đời sống. “Giải thưởng giúp bản thân có nhiều cơ hội hơn để kết nối với các nhà khoa học. Đây là một dấu mốc trên con đường nghiên cứu khoa học của tôi và là một “bắt đầu của chặng mới”, anh Đạt chia sẻ thêm.

Công trình của TS Mai Ngọc Xuân Đạt được đánh giá rất cao bởi việc phát triển thành công vật liệu mở ra tiềm năng ứng dụng trong điều trị lâm sàng: Giúp đảm bảo hoạt tính của dược chất, đồng thời giảm tác dụng phụ của thuốc hóa trị, giảm thiểu chi phí điều trị. Công trình được công bố từ năm 2021 và ứng dụng làm nguồn tài nguyên giảng dạy và đào tạo kiến thức về khoa học và công nghệ vật liệu, y sinh học, y dược học. Đồng thời, làm hướng dẫn sinh viên thực hiện khóa luận tốt nghiệp tại Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh như: Ngành Dược học, Trường Đại học Khoa học Sức khỏe; khoa Khoa học và Công nghệ vật liệu, Trường Đại học Khoa học tự nhiên và Viện Phát triển ứng dụng, Trường Đại học Thủ Dầu Một.

Công trình cũng được ứng dụng làm cơ sở cho các công trình nghiên cứu vật liệu dẫn truyền thuốc, đặc biệt là vật liệu nano silica. Hơn nữa, làm cơ sở để phát triển các vật liệu mở rộng trong các ứng dụng khác của công nghệ y dược như: Hình ảnh sinh học (bioimaging), chẩn đoán bệnh (diagnosis), trị liệu và y học tái tạo…. Qua đó, góp phần lan tỏa tinh thần sáng tạo và khơi dậy niềm yêu thích nghiên cứu trong giới trẻ.

Nhắc đến người thầy có ảnh hưởng việc nghiên cứu khoa học, TS Mai Ngọc Xuân Đạt nói về cuộc gặp hữu duyên với GS, TS Phan Bách Thắng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Vật liệu cấu trúc nano và phân tử (INOMAR) tại Hàn Quốc: Lúc này, anh đang học chương trình thạc sĩ tại Hàn Quốc. Sau khi tốt nghiệp, đứng trước nhiều cơ hội làm việc ở nước ngoài, nhưng anh đã lựa chọn trở về Việt Nam. Lựa chọn đó chính từ sự khích lệ và định hướng đúng đắn của GS, TS Phan Bách Thắng, thôi thúc anh tiếp tục vững bước con đường nghiên cứu trong lĩnh vực vật liệu y sinh cho sự phát triển của khoa học nước nhà.

TS Mai Ngọc Xuân Đạt luôn phát huy tinh thần làm việc theo nhóm.

Tại INOMAR, anh Đạt cùng đồng nghiệp kiên trì nghiên cứu, hợp tác quốc tế, thử nghiệm trên các mô hình “in vivo” (mô hình trứng gà, chuột) để đưa vật liệu nano phân hủy sinh học tiến gần hơn đến ứng dụng điều trị lâm sàng, đồng thời mở rộng sang các ứng dụng cảm biến y sinh và chẩn đoán bệnh. Để đưa kết quả nghiên cứu của bản thân đến gần hơn với cộng đồng, anh cho biết đang và sẽ tiếp tục tối ưu hóa quy trình để phát triển các vật liệu hiện có nhằm tối ưu hóa khả năng tải dược chất và tăng hiệu quả loại bỏ tế bào ung thư. Cùng với đó, tiếp tục thử nghiệm hoạt tính của vật liệu trên mô hình “in vivo” đưa các kết quả nghiên cứu đến gần hơn với điều trị lâm sàng. Anh cũng mở rộng thử nghiệm khả năng sử dụng của các vật liệu hiện có trong một số ứng dụng khác như cảm biến y sinh trong phát hiện và chẩn đoán nhanh bệnh.

Đề cập về việc nghiên cứu khoa học của người trẻ, cho rằng, nhà khoa học trẻ Việt Nam hiện nay cần luôn giữ sự đam mê và tự tin. Đam mê để luôn kiên trì với các mục tiêu đặt ra trong nghiên cứu để có thể phục vụ cộng đồng. Tự tin nhưng không tự cao: Tin vào khả năng của bản thân để luôn vững tin thực hiện các nghiên cứu, từ đó đạt được các mục tiêu. Cùng với đó, hãy tự tin, nuôi dưỡng đam mê, không ngừng cải thiện kiến thức và kỹ năng làm việc, kỹ năng mềm, trình độ ngoại ngữ…

Chinh phục Giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng là một minh chứng cho thế hệ các nhà khoa học trẻ Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh đang ngày ngày nỗ lực khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ nghiên cứu quốc tế. Với TS Mai Ngọc Xuân Đạt, giải thưởng lần này không chỉ là niềm tự hào cá nhân mà là kết tinh của nỗ lực tập thể, thầy cô, đồng nghiệp và sinh viên cùng đồng hành trong suốt chặng đường. Anh nhấn mạnh rằng, khoa học không phải là cuộc đua của cá nhân, mà là sức mạnh của hợp tác và sẻ chia.