Trường nghề hoang tàn, nợ lương triền miên (*): Cú hích để hồi sinh, bứt phá

Trong lễ khai giảng ngày 30-10, ThS Lương Thế Phúc, Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường Trung cấp Kỹ thuật Nông nghiệp TP HCM, cho biết lần đầu tiên lễ khai giảng năm học được tổ chức tại hội trường của Ban Quản lý Khu Nông nghiệp Công nghệ cao TP HCM (AHTP).

Kỳ vọng vực dậy khi "đổi chủ"

ThS Lương Thế Phúc cho biết trong lúc chờ văn bản của cấp có thẩm quyền về tổ chức, sắp xếp bộ máy, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP HCM đã ngừng vai trò chủ quản, việc bàn giao chính thức cho AHTP vẫn chưa hoàn tất nhưng trường vẫn cố gắng đào tạo đầy đủ cho 5 lớp học, tương ứng với 151 học viên. Khóa học mới khai giảng tăng từ 34 lên 41 học viên trúng tuyển vào 2 ngành chăn nuôi thú y và ngành trồng trọt - bảo vệ thực vật, con số khá khiêm tốn. Dù vậy, đây chính là những học viên đầu tiên được đào tạo trong giai đoạn mới "chuyển giao" với cơ sở vật chất, chương trình đào tạo và hệ thống phòng thí nghiệm hiện đại.

Trường Trung cấp Kỹ thuật Nông nghiệp TP HCM vừa tổ chức lễ khai giảng dù chỉ có 41 học viên khóa mới

Ông Nguyễn Thanh Hiền, Phó Trưởng Ban Quản lý AHTP, cho biết khi tiếp nhận Trường Trung cấp Kỹ thuật Nông nghiệp TP HCM, nhà trường đang trong giai đoạn rất khó khăn. Tuy nhiên, lãnh đạo ban quản lý xem đây là động thái chiến lược về lâu dài.

Trước sáp nhập, tỉ lệ đất nông nghiệp của TP HCM không cao (chủ yếu tập trung ở huyện Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh, Cần Giờ). Sau khi sáp nhập, với việc tiếp nhận thêm đất nông nghiệp và đất chưa đô thị hóa của khu vực Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, tỉ lệ đất nông nghiệp trong cơ cấu tổng diện tích của TP HCM mới hơn 60%. "Dư địa về đất nông nghiệp rất lớn, điều này kéo theo nhu cầu nguồn nhân lực có tay nghề cao trong lĩnh vực này rất cao. Nếu tận dụng và phát triển tốt, nhà trường sẽ là cánh tay nối dài của AHTP, thực hiện nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực, nghiên cứu, ứng dụng và lan tỏa công nghệ cho TP HCM" - ông Hiền khẳng định.

Một trong những ưu tiên hàng đầu của trường trong giai đoạn hiện nay là triển khai đổi mới và chấn chỉnh công tác tuyển sinh, truyền thông của trường. AHTP đã chỉ đạo khẩn trương chỉnh trang khuôn viên trường; phục hồi và nâng cấp trang web, fanpage của trường, đồng thời thiết lập cơ chế liên kết dữ liệu trực tiếp với trang thông tin chính thức của AHTP. Đặt mục tiêu hoàn thành trong tháng 11, để kịp tiến độ tuyển sinh các chương trình đào tạo năm 2026.

Bên cạnh đó, AHTP cũng đã chỉ đạo trường xây dựng kế hoạch đào tạo trong giai đoạn 2026-2030 nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực cho các vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Ngoài ra, lãnh đạo AHTP đang xúc tiến việc xin chủ trương một số dự án đầu tư nhằm chỉnh trang, sửa chữa và cải tạo toàn bộ cơ sở vật chất của trường.

"Toàn bộ cán bộ, giáo viên nhà trường đều rất vui khi nhận được thông tin này. Có thể nói, việc sáp nhập và thay đổi cơ quan quản lý đang giúp nhà trường "hồi sinh" trở lại. Lợi ích hiện hữu cụ thể nhất chính là việc học viên có thể thoải mái sử dụng các phòng thí nghiệm, thiết bị hiện đại của AHTP để ứng dụng vào việc học" - ThS Phúc vui mừng cho biết.

Trong khi đó, đứng trước gánh nặng nợ lương dai dẳng, Ban Giám hiệu Trường Trung cấp nghề Bình Thạnh bày tỏ sự vui mừng và kỳ vọng lớn vào công cuộc sáp nhập sắp tới, xem đây là lối thoát duy nhất để tái cấu trúc đơn vị. Lãnh đạo nhà trường tin rằng việc sáp nhập sẽ mang lại những thay đổi căn bản, giải quyết tận gốc rễ những khó khăn chồng chất hiện tại.

Mặt khác, việc sáp nhập sẽ giúp trường nâng tầm về vị thế, chuyển từ trung cấp lên cao đẳng, mở rộng đối tượng và địa bàn tuyển sinh. Điều này được coi là sự giải phóng, tạo không gian phát triển mới, thoát khỏi hệ trung cấp vốn đã suy thoái về nhiều mặt.

Lãnh đạo nhà trường tin rằng nếu tăng cường các mô hình đào tạo theo đơn đặt hàng từ các khu công nghiệp, hiệp hội, bảo đảm được nguồn thu ổn định từ việc chuẩn hóa tay nghề cho hàng ngàn công nhân mỗi năm, nhà trường sẽ có kinh phí chi trả lương, giúp đội ngũ an tâm và phát triển thêm các nghề mới.

Bước ngoặt lớn cho trường nghề

NGƯT-ThS Lâm Văn Quản, Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TP HCM, cho rằng Nghị quyết 71 chủ trương sắp xếp, sáp nhập cơ sở giáo dục không chỉ là một quyết định hành chính, mà là một bước ngoặt lớn trong tiến trình cải cách giáo dục. Đây là sự khẳng định mạnh mẽ về tầm nhìn quốc gia trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ.

Nếu trước đây Nghị quyết 29 được xem như "đề cương đổi mới" thì Nghị quyết 71 chính là "cuộc cách mạng thể chế", nhằm đổi mới quản trị, tăng cường quyền tự chủ và nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục.

Chuyên gia nhận định khó khăn lớn nhất không nằm ở câu chuyện sáp nhập mô hình mà nằm ở sự thay đổi về tư duy quản trị và năng lực thích ứng của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Về mặt quản trị, nhiều trường nghề vẫn quen thuộc với cơ chế quản lý hành chính, chưa thực sự sẵn sàng chuyển sang mô hình tự chủ, đòi hỏi năng lực hoạch định chiến lược, chịu áp lực hiệu quả và trách nhiệm giải trình cao.

Về mặt thị trường, sự khác biệt rõ trong năng lực thích ứng đã tạo ra thực trạng đối lập. Có trường bứt phá, đẩy mạnh tuyển sinh, nhưng cũng có trường bị "thất thế" và phải "đắp chiếu".

Về mặt tâm lý, việc sáp nhập sẽ dẫn đến lo sợ "mất tên trường, mất bản sắc". Chúng ta cần thay đổi góc nhìn: sáp nhập không phải là mất đi, mà là nâng cấp để phát triển mạnh hơn - tạo ra sức mạnh tổng hợp, nơi giá trị nghề nghiệp cốt lõi của mỗi trường được nhân lên gấp bội.

"Với giáo dục nghề nghiệp, Nghị quyết 71 tạo ra một hành lang pháp lý thông thoáng để các trường nghề thực sự trở thành trụ cột trong hệ thống giáo dục quốc dân. Mục tiêu chính là để giáo dục nghề nghiệp chuyển mình một cách thực chất, từ việc "đào tạo để làm việc" sang "đào tạo để làm việc và đổi mới, sáng tạo, dẫn dắt", đáp ứng tốt nhu cầu thị trường lao động trong nước và quốc tế" - NGƯT-ThS Lâm Văn Quản nói.

Nghị quyết 71 đã định vị lại giáo dục nghề nghiệp trong hệ sinh thái giáo dục quốc dân: Không chỉ là "đào tạo nghề" theo nghĩa hẹp, mà là hệ thống phát triển con người toàn diện, nơi người học được trang bị cả năng lực nghề, kỹ năng số, phẩm chất sáng tạo để thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và củng cố vị thế của giáo dục nghề nghiệp, ThS Trần Thanh Hải, Hiệu trưởng Trường CĐ Viễn Đông (TP HCM), đề xuất việc đầu tiên là cần áp dụng bắt buộc chứng chỉ hành nghề cho các lĩnh vực như xây dựng, kế toán, an ninh mạng, kèm theo chứng chỉ đào tạo liên tục để nâng cao trách nhiệm cộng đồng, làm cơ sở xếp hạng doanh nghiệp và trả lương.

Thứ hai, nhà nước nên chuyển sang cơ chế đấu thầu để khuyến khích mọi cơ sở đào tạo (công và tư) tham gia cung ứng dịch vụ, đẩy mạnh xã hội hóa đào tạo nghề. Thứ ba, cần có lộ trình tăng mức trợ cấp cho học sinh sau THCS/THPT theo học các ngành đặc thù, khó tuyển như: cơ khí, tự động hóa, an ninh mạng, điều dưỡng... Thứ tư, nhằm bảo đảm chất lượng, cần tách lộ trình liên thông lên đại học từ cao đẳng, thay vì cho cả hệ trung cấp như hiện nay.

Cuối cùng, cần tạo điều kiện hợp tác quốc tế giữa các trường nghề Việt Nam với các doanh nghiệp FDI, giúp đào tạo sát với nhu cầu thị trường toàn cầu.

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 7-11

Bài và ảnh: Huế Xuân