Trường học hạnh phúc: Cần chuyển từ phong trào sang mô hình khoa học

Cô, trò Trường THPT Võ Văn Kiệt (Vĩnh Long). Ảnh: NTCC

Yêu cầu từ thực tiễn cho thấy, cần một nghiên cứu thực chứng để từ đó các nhà hoạch định chính sách xây dựng mô hình trường học hạnh phúc thống nhất, đáp ứng quy định hiện hành.

Từ thực tiễn triển khai đến bài học cho hệ thống

Dự án “Trường học hạnh phúc” tại TP Huế là một trong những mô hình tiên phong, được triển khai với sự hợp tác chiến lược giữa Sở GD&ĐT, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Huế) và Viện học tập Eurasia.

Theo ông Nguyễn Tân - Giám đốc Sở GD&ĐT TP Huế, lấy cảm hứng từ khung tham khảo của UNESCO, mục tiêu của dự án là kiến tạo một môi trường học đường an toàn, yêu thương và tôn trọng, nơi cả giáo viên và học sinh đều được phát triển toàn diện về trí tuệ, cảm xúc và tinh thần.

Điểm đột phá của mô hình này là cách tiếp cận bắt đầu từ gốc rễ: hạnh phúc của giáo viên. Chỉ khi người thầy hạnh phúc và được trang bị các công cụ cần thiết, họ mới có thể lan tỏa năng lượng tích cực đến học sinh.

Dự án thí điểm trong giai đoạn 2018 - 2022 và đã triển khai thành công tại 9 trường phổ thông công lập ở Huế, tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong văn hóa nhà trường. Sau đó, dự án tiếp tục được mở rộng tại 6 trường phổ thông ở Quận Ba Đình (cũ), TP Hà Nội từ 2022 - 2025. Thành công này đã tạo tiền đề cho việc ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác cho giai đoạn tiếp theo, dự kiến kéo dài từ tháng 8/2025 đến tháng 6/2028.

“Không chỉ các trường tham gia thí điểm, trong quá trình triển khai, giáo viên các cấp học tại TP Huế còn được tham gia nhiều chương trình tập huấn từ Dự án; qua đó tạo sức lan tỏa, thúc đẩy việc xây dựng môi trường giáo dục hạnh phúc trong các nhà trường trên địa bàn”, ông Nguyễn Tân chia sẻ.

Một số địa phương như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Thái Nguyên, Hà Tĩnh… đã xây dựng và ban hành bộ tiêu chí trường học hạnh phúc áp dụng trên địa bàn. Đơn cử, tại Hà Nội, theo Quyết định số 1468/QĐ-SGDĐT ngày 11/6/2024, Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội ban hành Bộ tiêu chí “Trường học hạnh phúc” cho các trường mầm non, phổ thông trên địa bàn.

Theo đó, dành cho cơ sở giáo dục phổ thông là bộ 15 tiêu chí, với 3 nhóm tiêu chuẩn về môi trường, dạy học và hoạt động giáo dục, con người. Dành cho cơ sở giáo dục mầm non là bộ 12 tiêu chí, với 3 nhóm tiêu chuẩn về môi trường; hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ; mối quan hệ ngoài nhà trường.

Theo ông Đặng Tự Ân - Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục Việt Nam, xây dựng mô hình “Trường học hạnh phúc” là công việc khó. Chính vì vậy, hiện nay đây vẫn là phong trào, mỗi nơi triển khai theo một cách hiểu và làm theo cách riêng. Nhà trường đổi mới nói chung, trường học hạnh phúc nói riêng cần xây dựng và đồng bộ đổi mới về tư duy, con người, cách quản lý, hoạt động dạy học, cuối cùng là hình thành văn hóa trường học hạnh phúc.

Ảnh minh họa INT.

Cần một nghiên cứu thực chứng, bài bản, toàn diện

Ông Nguyễn Tuấn Vĩnh - Trưởng khoa Giáo dục Mầm non, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế nhận định: Xây dựng trường học hạnh phúc nói chung và trường mầm non hạnh phúc nói riêng đang là xu thế tất yếu và nhận được sự quan tâm sâu sắc tại Việt Nam, thể hiện qua cả chủ trương chính sách lẫn các hoạt động thực tiễn sôi nổi trên cả nước.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, phong trào này đang phát triển mạnh mẽ nhưng lại thiếu một mô hình khoa học, phổ quát được kiểm chứng bằng các nghiên cứu thực chứng, đặc biệt là ở cấp học mầm non.

Dù các văn bản pháp quy đã tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi và một số địa phương đã nỗ lực xây dựng bộ tiêu chí riêng, chúng vẫn chủ yếu dựa trên các văn bản chỉ đạo mà chưa có cơ sở từ nghiên cứu khoa học, khiến tính hiệu quả và phù hợp còn là một dấu hỏi.

Các mô hình thực hành tiên phong, như dự án tại TP Huế, đã mang lại những kết quả đáng khích lệ và truyền cảm hứng mạnh mẽ. Dù vậy, các mô hình này vẫn tập trung chủ yếu vào khối phổ thông và chưa được đánh giá một cách hệ thống để có thể nhân rộng trên toàn quốc.

“Vì vậy, việc triển khai một nghiên cứu thực chứng, bài bản và toàn diện theo phương pháp hỗn hợp là một yêu cầu cấp thiết. Một nghiên cứu như vậy sẽ không chỉ khắc phục những khoảng trống hiện có mà còn cung cấp bằng chứng khoa học vững chắc để xây dựng một mô hình trường mầm non hạnh phúc thống nhất, phù hợp với bối cảnh Việt Nam.

Đây là bước đi chiến lược để chuyển đổi “phong trào” trở thành một chiến lược giáo dục bền vững, đảm bảo mọi trẻ em đều được phát triển toàn diện trong một môi trường thực sự an toàn, yêu thương và tôn trọng”, ông Nguyễn Tuấn Vĩnh đề xuất.

Khẳng định trường học hạnh phúc là một giải pháp khoa học, bảo đảm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, ông Đặng Tự Ân thông tin: Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục Việt Nam phối hợp Viện Khảo thí và đánh giá chất lượng thí điểm đánh giá và xếp hạng trường học hạnh phúc. Dự án thí điểm với hai mục tiêu: Đưa ra khái niệm về trường học hạnh phúc và xây dựng khung tiêu chí của trường học hạnh phúc.

“Trường học hạnh phúc được hiểu như là một không gian giáo dục, hội tụ các điều kiện để tạo cho học sinh được phát triển toàn diện, chuyên sâu, nâng cao sức khỏe về thể chất, tinh thần và xã hội. Trong đó, nền tảng các điều kiện được định hướng bởi khung tiêu chí gồm 4 tiêu chuẩn, 13 tiêu chí, 77 chỉ báo luôn đo lường được.

Từ đó, thông qua hỗ trợ bằng phần mềm chuyên dụng để nhận, xử lý dữ liệu do các trường tự đo lường và nhập vào máy tính. Cuối cùng, dưới dạng điểm số và tùy theo mức độ cụ thể mà xếp hạng trường học hạnh phúc theo 5 sao (xuất sắc), 4 sao (khá), 3 sao (trung bình), 2 sao (đạt) và mức cần cải thiện”, ông Đặng Tự Ân thông tin thêm.

Hiếu Nguyễn