Trường cao đẳng mong điều chỉnh cơ cấu ngành nghề khi sắp xếp mạng lưới GDNN

Số cơ sở giáo dục nghề nghiệp có xu hướng giảm

Theo thông tin từ đại diện Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tính đến ngày 30/12/2024, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã thực hiện việc sáp nhập cơ sở giáo dục nghề nghiệp của 01 Bộ và 03 địa phương (giảm 08 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó có 06 trường cao đẳng, 02 trường trung cấp). Bên cạnh đó, Bộ đã ban hành quyết định thành lập/chấm dứt Hội đồng quản trị của 20 trường cao đẳng tư thục; trình Bộ trưởng quyết định công nhận/thôi công nhận chức danh hiệu trưởng đối với 15 trường cao đẳng tư thục; đổi tên trường cao đẳng của 07 trường.

Như vậy, tính đến ngày 30/12/2024, mạng lưới giáo dục nghề nghiệp có 1.874 cơ sở cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Trong đó, có 390 trường cao đẳng (289 trường công lập); 427 trường trung cấp (198 trường công lập) và 1.057 trung tâm giáo dục nghề nghiệp (697 trung tâm công lập).

So với năm 2023, số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã có xu hướng giảm. Năm 2023, mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp có 1.886 cơ sở với 399 trường cao đẳng, 429 trường trung cấp và 1.058 trung tâm giáo dục nghề nghiệp.

Sinh viên Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ, Bắc Ninh. Ảnh: Website Nhà trường.

Được biết, ngày 06/02/2025, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã ký Quyết định số 247/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai theo Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 4/5/2023 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đến năm 2023, tầm nhìn đến năm 2045.

Đặc biệt, kế hoạch có nêu rõ về nhiệm vụ “Rà soát, sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp”. Cụ thể, yêu cầu sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, bảo đảm về quy mô, cơ cấu và hợp lý về ngành, nghề, trình độ đào tạo, chuẩn hóa, hiện đại hóa, có phân tầng chất lượng, đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động, phù hợp với quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Trước đó, Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành Quyết định số 73/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Quy hoạch này cũng nhằm sắp xếp, tổ chức lại cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập theo hướng tinh gọn, hiệu quả; thống nhất đầu mối quản lý một số trường chất lượng cao, trường thực hiện chức năng trung tâm vùng, trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao.

Phương án phát triển của Quy hoạch này là đến năm 2025, nước ta có 1.800 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bao gồm 400 trường cao đẳng, 400 trường trung cấp, 1.000 trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Trong đó, có 03 trường thực hiện chức năng trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao, 06 trường thực hiện chức năng trung tâm vùng đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao. Và đến năm 2030, nước ta có 1.700 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bao gồm 380 trường cao đẳng, 390 trường trung cấp, 930 trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Trong đó, có 06 trường thực hiện chức năng trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao, 12 trường thực hiện chức năng trung tâm vùng đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao.

Chia sẻ từ một số lãnh đạo cơ sở giáo dục nghề nghiệp cho hay, việc số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp quá nhiều trên cả nước đang gây ra sự chồng chéo, trùng lắp trong công tác đào tạo, dẫn đến việc đầu tư không đi vào trọng tâm, trọng điểm và thực chất.

Như vậy, có thể thấy rằng, mục tiêu và nhiệm vụ sắp xếp lại, tinh gọn cơ sở giáo dục nghề nghiệp đang là một nhiệm vụ rất quan trọng, cần triển khai một cách nhanh chóng và mạnh mẽ nhằm phục vụ nhu cầu về nguồn nhân lực cho đất nước.

Giúp hệ thống giáo dục nghề nghiệp chuyên môn hóa rõ ràng, xác định vai trò và vị trí quan trọng

Bày tỏ quan điểm về vấn đề trên, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Đông – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ (Bắc Ninh) cho hay, hiện nay, mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên cả nước và tại các địa phương vẫn chưa thực sự đáp ứng đầy đủ và đồng bộ với nhu cầu về nguồn nhân lực trong các lĩnh vực nghề nghiệp khác nhau.

Trên thực tế, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chủ yếu tập trung tại các thành phố lớn và những khu vực kinh tế trọng điểm như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Trong khi đó, tại các tỉnh phát triển về công nghiệp như Bắc Ninh và Bình Dương, số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là lượng học sinh, sinh viên theo học vẫn còn hạn chế.

Đối với các địa phương khác, nơi có những đặc thù phát triển kinh tế riêng biệt, tình trạng thiếu hụt không chỉ dừng lại ở số lượng cơ sở đào tạo mà còn bao gồm cả cơ sở hạ tầng, đội ngũ giảng viên chất lượng, và nguồn học viên tiềm năng. Điều này dẫn đến sự mất cân đối trong việc phân bổ nguồn nhân lực giữa các khu vực, làm giảm hiệu quả trong việc phát triển kinh tế địa phương.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Đông – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ. Ảnh: Website Nhà trường.

Chính vì vậy, việc sắp xếp và tổ chức lại mạng lưới giáo dục nghề nghiệp là một yêu cầu cấp thiết. Việc làm này không chỉ để mở rộng quy mô đào tạo mà còn nhằm điều chỉnh cơ cấu ngành nghề sao cho phù hợp với nhu cầu nhân lực và đặc thù kinh tế của từng địa phương. Các cơ sở đào tạo cần được bố trí hợp lý, phục vụ nhu cầu nhân lực dựa trên thế mạnh và tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội của khu vực đó.

Bên cạnh đó, việc tổ chức lại hệ thống sẽ giúp giảm thiểu lãng phí nguồn lực xã hội trong quá trình triển khai và vận hành các chương trình đào tạo.

Đặc biệt, với đặc thù của giáo dục nghề nghiệp là gắn liền với học tập tại doanh nghiệp (work-based learning), việc tổ chức đào tạo sao cho thuận tiện cho việc thực tập, thực hành và tối ưu chi phí sẽ giúp tăng cường mối liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để học viên tiếp cận môi trường làm việc thực tế ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, đồng thời nâng cao chất lượng đầu ra và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động.

Theo thầy Đông, việc sắp xếp lại hệ thống giáo dục nghề nghiệp sẽ mang lại nhiều cơ hội và thuận lợi cho các bên liên quan.

Thứ nhất, đối với xã hội, việc tinh gọn hệ thống sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực, từ cơ sở vật chất đến đội ngũ giảng viên, giảm thiểu sự chồng chéo và lãng phí nguồn lực xã hội. Điều này sẽ dẫn đến chất lượng đào tạo được nâng cao, góp phần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu ngày càng đa dạng và hiện đại của thị trường lao động.

Thứ hai, đối với người học, các em sẽ được tiếp cận môi trường đào tạo hiện đại, đầy đủ điều kiện để rèn luyện kỹ năng và phát triển tay nghề chuyên sâu hơn. Từ đó, giúp hệ thống đào tạo nhanh chóng định hình và phát triển năng lực thực hành theo đúng yêu cầu của từng vị trí việc làm, bám sát nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Đồng thời, mở ra nhiều cơ hội việc làm ngay sau khi tốt nghiệp và thúc đẩy con đường phát triển nghề nghiệp bền vững.

Thứ ba, đối với nhà trường, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp khi được tổ chức lại sẽ tập trung hơn vào thế mạnh đặc thù của mình, gắn với nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp và định hướng phát triển kinh tế địa phương. Việc làm này sẽ giúp hình thành các trung tâm đào tạo chất lượng cao theo vùng, với chuyên môn sâu và khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi của thị trường. Việc tập trung nguồn lực cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc tiếp cận các dự án hợp tác quốc tế, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.

Thứ tư, đối với ngành giáo dục nói chung, việc tái cấu trúc sẽ giúp hệ thống giáo dục nghề nghiệp được chuyên môn hóa rõ ràng, xác định vai trò và vị trí quan trọng của nó trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Quá trình này cũng sẽ giúp tăng cường hiệu quả công tác truyền thông và tuyên truyền, giúp doanh nghiệp, phụ huynh và học sinh nhận thức đúng về vai trò của giáo dục nghề nghiệp, từ đó thúc đẩy quá trình phân luồng học sinh hợp lý và hướng nghiệp từ sớm.

Để việc sắp xếp và tinh gọn hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt hiệu quả cao, phù hợp với quan điểm của Chính phủ về xây dựng bộ máy "tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả", Phó Giáo sư Nguyễn Tiến Đông đề xuất một số giải pháp cụ thể.

Trước hết, cần sắp xếp lại hệ thống theo hướng tinh gọn, hợp lý. Theo đó, cần thực hiện sáp nhập hoặc giải thể các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoạt động kém hiệu quả, không đáp ứng được nhu cầu thực tiễn của địa phương hoặc có quy mô đào tạo nhỏ, dẫn đến lãng phí nguồn lực. Đồng thời, sắp xếp lại theo mô hình “một cơ sở, đa ngành, đa trình độ”, tránh tình trạng manh mún và chồng chéo về chức năng đào tạo giữa các trường trong cùng một khu vực. Xây dựng các trung tâm đào tạo nghề trọng điểm tại các khu vực kinh tế phát triển, đồng thời hình thành các mô hình liên kết đào tạo giữa các trường nhỏ để phát huy thế mạnh của từng đơn vị.

Hơn nữa, cần tinh giản bộ máy quản lý và tăng cường phân cấp, phân quyền. Đơn cử như cắt giảm các đầu mối quản lý trung gian, tinh giản các vị trí hành chính không cần thiết, tăng cường áp dụng công nghệ trong quản lý nhằm giảm chi phí vận hành; Phân cấp quản lý cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tăng tính tự chủ về tài chính, chương trình đào tạo và nhân sự, đồng thời chịu trách nhiệm trước cơ quan quản lý cấp trên về chất lượng đào tạo và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Không những vậy, cần tái cơ cấu đội ngũ nhân sự theo hướng tinh gọn và chuyên môn hóa. Để làm được việc này, cần sắp xếp lại đội ngũ cán bộ quản lý theo hướng giảm thiểu số lượng nhưng nâng cao năng lực, tập trung vào hiệu quả công việc. Xây dựng tiêu chuẩn và quy chế đánh giá năng lực định kỳ đối với giảng viên và cán bộ quản lý, đảm bảo đội ngũ này luôn được cập nhật kiến thức và kỹ năng phù hợp với yêu cầu mới của thị trường lao động.

Bên cạnh đó, phải tập trung vào đặc thù của giáo dục nghề nghiệp là đào tạo gắn kết với doanh nghiệp, vì vậy cần tăng cường liên kết giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp theo hướng: Sắp xếp lại mô hình đào tạo theo hướng “học gắn với hành, nhà trường gắn với doanh nghiệp” nhằm tối ưu hóa nguồn lực đầu tư từ các đối tác xã hội; Hợp tác với doanh nghiệp trong việc xây dựng chương trình đào tạo, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào cơ sở vật chất và hỗ trợ chi phí đào tạo.

Ngoài ra, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng đào tạo trong giáo dục nghề nghiệp. Chính vì vậy, để thực hiện chuyển đổi số thành công, cần tập trung vào các giải pháp như số hóa quản lý điều hành và vận hành cơ sở đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy trên nền tảng số, và tăng cường năng lực chuyển đổi số cho đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý.

Việc chuyển đổi số toàn diện trong quản lý và giảng dạy sẽ giúp hệ thống giáo dục nghề nghiệp không chỉ tinh gọn và hiệu quả hơn mà còn đáp ứng nhanh chóng các yêu cầu mới của thị trường lao động trong thời kỳ công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế.

Tường San