Trung tâm dự báo quốc gia: Đợt mưa lũ ở Nam Trung Bộ vừa qua là cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử

Chiều 23-11, Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia có thông tin nhanh về diễn biến mưa lớn, lũ lịch sử ở các tỉnh Trung và Nam Trung Bộ.

Mưa ở Đắk Lắk có nơi lên gần 1.900mm

Trung tâm cho biết tổng lượng mưa từ 19 giờ ngày 15-11 đến 19 giờ ngày 21-11 ở Đắk Lắk có nơi lên gần 1.900mm.

Cụ thể, tổng lượng mưa ở phía đông tỉnh phổ biến 500-1200mm, riêng Sông Hinh 1861.8mm, Sông Hinh 4: 1759.4mm, Hòa Mỹ Tây 1575.0mm, Sơn Long 1363.8mm; phía Tây tỉnh phổ biến 150-400mm, có nơi cao hơn như M’Đrăk 805.5mm, Hòa Phong 434.6mm.

Còn tại Gia Lai, lượng mưa phía Đông tỉnh phổ biến 300-600mm, có nơi cao hơn như Canh Liên 1000.1mm, An Quang 988.2mm, Vân Canh 927.6mm, Bồng Sơn 742.1mm; phía Tây tỉnh phổ biến 100-300mm, có nơi cao hơn như Nghĩa An 498.2mm, Hồ An Khê 438.8mm, Sơ Pai 437.2mm, Krong 423.2mm.

Gia Lai, Đắk Lắk và phía Bắc tỉnh Khánh Hòa đã ngập nặng trong đợt mưa lũ lần này. Ảnh: XUÂN HOÁT

Tại tỉnh Khánh Hòa, phía Bắc phổ biến 500-700mm, có nơi cao hơn như Đại Lãnh 1071.1mm, Khánh Hiệp 1002.1mm, Sơn Thái 877.1mm, Suối Cát 877.3mm; phía Nam 300-500mm, có nơi cao hơn như Ninh Hải 600.8mm.

Các tỉnh, TP: Hà Tĩnh, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi cũng xuất hiện mưa lớn, trong đợt này.

Hiện tượng lũ đồng thời phá kỷ lục trên 3–5 lưu vực là cực kỳ hiếm

Với mưa lớn như trên, từ ngày 16-11 đến ngày 22-11, trên các sông từ Quảng Trị đến Lâm Đồng đã xuất hiện một đợt lũ lớn, lũ đặc biệt lớn. Đơn cử, đỉnh lũ trên sông Ba tại trạm Củng Sơn vượt mức lũ lịch sử năm 1993 là 1,09m; tại trạm Phú Lâm vượt lũ lịch sử năm 1993 là 0,19m.

Đỉnh lũ trên sông Kỳ Lộ (Đắk Lắk) tại trạm Hà Bằng vượt lũ lịch sử năm 1993 là 0,43m. Đỉnh lũ trên sông Dinh Ninh Hòa tại trạm Ninh Hòa vượt mức lũ lịch sử năm 1986 là 0,19m. Cùng đó, lũ trên nhiều sông dao động ở mức trên báo động 3.

“Đợt mưa lũ Nam Trung Bộ từ 16 đến 22-11 là một hiện tượng cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử”, Trung tâm này đánh giá, đồng thời dẫn chứng lượng mưa tại nhiều trạm như Sơn Hòa (Đắk Lắk) 601,2 mm hay Quy Nhơn (Gia Lai) 380,6 mm đều vượt các kỷ lục lịch sử từng ghi nhận. Trong khi một số trạm khác như Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh ghi nhận tới 1.000 - 1.200 mm chỉ trong vài ngày.

Theo phân loại của Tổ chức Khí tượng thế giới, đây là các sự kiện hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác định lượng.

Ngoài ra, cơ quan dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cũng cho hay, lượng mưa tích lũy từ tháng 10 đến giữa tháng 11-2025 đã đạt mức rất cao, cao hơn trung bình nhiều năm 120–200%, khiến đất đai bão hòa. Khi bước vào đợt mưa chính, chỉ cần thêm 300–500 mm mưa bổ sung là đã hình thành lũ lớn.

Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia tiếp tục cho biết theo thống kê trong 30 năm qua, các đợt lũ lớn ở Nam Trung Bộ thường xảy ra trước ngày 15-11. Tuy nhiên, đợt lũ lớn năm 2025 lại xuất hiện muộn hơn so với quy luật này.

Nước lũ đổ về như thác ở tổ dân phố Phú Trung, phường Tây Nha Trang. Ảnh: XUÂN HOÁT

Cũng theo cơ quan dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, đặc điểm đặc biệt của đợt lũ này là nhiều sông lớn cùng vượt lũ lịch sử, như sông Kỳ Lộ tại Đắk Lắk vượt kỷ lục 2009, sông Ba tại Đắk Lắk vượt 1993, sông Dinh Ninh Hòa tại Khánh Hòa vượt 1986.

Hiện tượng lũ đồng thời phá kỷ lục trên 3–5 lưu vực là cực kỳ hiếm, gần như chưa từng xuất hiện trong hơn 50 năm quan trắc, và không thuộc mức lũ tính toán thông thường.

"Điều này cho thấy chỉ dự báo chính xác hơn vẫn không đủ để ngăn chặn thiên tai vượt lịch sử”, Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia khẳng định.

Nguyên nhân do tổ hợp nhiều hình thái thời tiết cực đoan

Vẫn theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia, nguyên nhân của đợt mưa lũ từ 15 đến 21-11 là kết quả của tổ hợp nhiều hình thái thời tiết cực đoan.

Trên cao, nhiễu động trong đới gió Đông trên độ cao từ 1500-5000m hoạt động mạnh, kết hợp với không khí lạnh cường độ rất mạnh, đặc biệt từ đêm 17-11, tạo nên vùng hội tụ ẩm từ tầng thấp đến tầng cao.

Hơi nước từ Biển Đông liên tục được vận chuyển vào đất liền Trung Bộ và Tây Nguyên, trong khi địa hình Trường Sơn đóng vai trò “chắn gió”, kích thích đối lưu phát triển mạnh và duy trì mưa kéo dài. Lượng mưa phổ biến từ 800–1700 mm ở nhiều nơi, vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.

Ngoài yếu tố thời tiết, đặc điểm địa hình và thủy văn của Trung Bộ cũng làm tăng nguy cơ lũ lớn. Các lưu vực sông ngắn, độ dốc lớn khiến nước mưa tập trung nhanh về hạ lưu, dẫn đến lũ quét, lũ ống và lũ lên nhanh chỉ trong vài giờ, cộng với triều cường dâng cao, khiến việc tiêu thoát nước diễn ra chậm.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu khiến các hình thái mưa cực đoan trở nên mạnh hơn và khó dự báo hơn, đồng thời gia tăng tần suất lũ lớn trong 10–15 năm gần đây, với nhiều trạm ghi nhận lượng mưa vượt mức lịch sử 1000–1700 mm/đợt.

AN HIỀN