Trung tâm đổi mới sáng tạo - chìa khóa phát triển mới của địa phương

Trung tâm đổi mới sáng tạo - chìa khóa phát triển mới của địa phươngLê Minh Hoan

Ở mỗi địa phương, cần một nơi giống như “ngã ba tri thức”, nơi con nước khoa học, con nước thị trường và con nước đời sống gặp nhau. Nơi ấy chính là Trung tâm đổi mới sáng tạo của tỉnh, một “cánh đồng thử nghiệm” trong thời đại mới.

Khi cánh đồng cần thêm “ánh sáng" khác

Có lần, trên chuyến xe xuyên qua một vựa lúa miền Tây, bất chợt người nông dân ngồi cạnh kể rằng: “Ruộng tôi nhiều mùa bội thu, nhiều mùa thất bát. Nhưng điều khiến tôi lo nhất không phải là thời tiết… mà là mình không biết phải thay đổi từ đâu”.

Lời nói ấy như tiếng gà gáy đánh thức bình minh. Đất vẫn đó. Người vẫn đó. Nhưng tri thức để dẫn dắt bước đi lại mỏng manh như sợi lúa khi gặp gió mạnh.

Chúng ta ban hành những đạo luật tiên phong cho khoa học và công nghệ, như Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Công nghệ cao; Luật Chuyển giao công nghệ; Luật Trí tuệ nhân tạo; Luật Chuyển đổi số; Luật Sở hữu trí tuệ… Nhưng nếu tri thức chỉ nằm trên giấy, không chạm đến từng mảnh ruộng, từng khu rừng, từng ao nuôi, từng nhà máy… thì cũng như ánh sáng bị che bởi những tầng mây dày, không đủ soi đường để nông dân, doanh nghiệp, cán bộ tìm lối đi mới.

Giờ đã đến lúc đưa luật vào đời sống, tạo nên những “vùng đất thử nghiệm tư duy mới”, nơi tri thức không chỉ được đọc, mà được làm, được trải nghiệm, được kiểm chứng.

Kiến tạo không gian phát triển mới: Trung tâm đổi mới sáng tạ

o c

ủa tỉnh

Ở mỗi địa phương, cần một nơi giống như “ngã ba tri thức”, nơi con nước khoa học, con nước thị trường và con nước đời sống gặp nhau. Nơi ấy chính là Trung tâm đổi mới sáng tạo của tỉnh, một “cánh đồng thử nghiệm” trong thời đại mới.

Trung tâm là nơi hội tụ như một thung lũng đổi mới sáng tạo. Các nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước, startup công nghệ, đến làm việc bán thời gian. Không cần những tòa nhà đồ sộ, mà cần môi trường nuôi dưỡng tự do sáng tạo. Các doanh nghiệp địa phương mang theo những “bài toán thật” để cùng đưa ra lời giải trong thực tiễn chứ không dừng lại ở những diễn đàn. Chính quyền, với tư duy kiến tạo và khởi tạo, tạo điều kiện cho thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), để những ý tưởng táo bạo có cơ hội đi từ phác thảo thành sản phẩm.

Trung tâm đổi mới sáng tạo là nơi tri thức từ các viện, trường được gieo xuống đất, giống như hạt mầm tìm được môi trường phù hợp để bật lên mầm xanh. Trung tâm là nơi từ các ý tưởng sáng tạo phát triển thành các giải pháp hữu ích, thiết thực, giải quyết đúng những vấn đề của cuộc sống.

Ảnh minh họa. Nguồn: ITN

Lợi thế địa phương là “đất mẹ” của đổi mới sáng tạo

Đổi mới sáng tạo không phải tìm cái gì đó đôi khi quá xa xôi. Nó bắt đầu từ chính lợi thế của từng địa phương. Tỉnh mạnh về nông nghiệp sẽ là nơi thử nghiệm giống mới, tưới nhỏ giọt, nhà kính, nông nghiệp số, AI dự báo sâu bệnh. Tỉnh mạnh về lâm nghiệp thì thử nghiệm sinh kế dưới tán rừng đa dụng, công nghệ định vị, truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp, kinh tế dựa trên dịch vụ hệ sinh thái. Tỉnh mạnh về thủy sản thì sandbox cho công nghệ cảm biến nước, thức ăn thông minh, mô hình tuần hoàn.

Trung tâm đổi mới sáng tạo là nơi mở cánh cổng để địa phương, người dân, thế hệ trẻ bước vào con đường kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế sáng tạo. Đổi mới sáng tạo không phải là “đi tìm cái chưa ai làm”, mà là “làm cái mình đang có theo cách chưa ai nghĩ”. Trong Trung tâm có không gian dành cho học sinh, sinh viên, thế hệ tương lai của địa phương, thực hiện những ý tưởng sáng tạo.

Ảnh minh họa. Nguồn: ITN

Trung tâm đổi mới sáng tạo là nơi “đào tạo trong khi hành động”. Một điểm quan trọng là Trung tâm còn là nơi đào tạo cán bộ khoa học của địa phương theo từng dự án thực tiễn. Học không chỉ ở lớp. Học khi đang giải quyết vấn đề xã hội. Học từ nhà khoa học, học từ nông dân, học từ thất bại nhỏ trong sandbox để tránh thất bại lớn ngoài đời. Khi cán bộ hiểu người dân, hiểu doanh nghiệp, hiểu công nghệ, thì mọi chính sách mới “có hơi thở của cuộc sống”.

Trung tâm đổi mới sáng tạo là nơi tri thức và nông dân gặp nhau. Nhiều nông dân nói: “Tri thức cao quá, tôi với không tới”. Trung tâm có thể thay đổi điều ấy. Nơi đây nông dân cùng chuyên gia thử nghiệm, cùng quan sát cảm biến, cùng đánh giá dữ liệu, cùng nhìn thấy kết quả trên chính ruộng, ao, vườn của mình.

Đó là lúc tri thức không còn ở trên tầng cao, mà chạm vào tầng thấp nhưng rộng, mở ra cơ hội cho mọi người, từ khoa học hàn lâm trở thành khoa học đại chúng. Nó trở thành công cụ trong tay người nông dân, như chiếc cuốc, chiếc liềm, chiếc smartphone, nhưng mạnh mẽ hơn vì nó định hướng cho tương lai.

Nghiên cứu phải gắn với nhu cầu xã hội

Trung tâm đổi mới sáng tạo không phải để tô đẹp báo cáo. Nó tồn tại để trả lời các câu hỏi: Nông dân cần gì và làm thế để tăng năng suất, giảm rủi ro? Doanh nghiệp cần gì và làm thế nào để tham gia sâu vào chuỗi giá trị? Địa phương cần gì và làm gì để đưa các luật về đổi mới sáng tạo thật sự là vườn ươm sáng tạo để phát triển vượt trội, bền vững, xanh hơn, hạnh phúc hơn?

Mỗi đề tài nghiên cứu phải chạm vào đời sống, giải một nút thắt thật, có thể đo đếm được bằng chỉ số cải thiện năng suất lao động, giá trị gia tăng của một ngành hàng, sự cải thiện đời sống của người dân.

Ảnh minh họa. Nguồn: ITN

Khi địa phương mở

ra c

ánh cửa mới

Khi các đạo luật về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, công nghệ cao, chuyển giao công nghệ, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số… đã được ban hành, thì Trung tâm đổi mới sáng tạo cấp tỉnh chính là bến đỗ để những đạo luật ấy cập bến đời sống.

Nếu mỗi tỉnh có một Trung tâm hoạt động kết nối trở thành hệ sinh thái, thì đất nước sẽ có vài mươi “ngọn hải đăng tri thức” nối nhau thắp sáng, soi đường cho hành trình phát triển mới. Không ai bị bỏ lại phía sau. Không tri thức nào bị bỏ quên trên giấy, mà biến thành yếu tố sản xuất bên cạnh nguồn vốn và lực lượng lao động.

Mỗi địa phương sẽ trở thành mảnh đất biết nuôi dưỡng ước mơ, biết đón nhận cái mới và tạo ra giá trị mới. Bởi đổi mới sáng tạo không chỉ là công nghệ, mà là thái độ với tương lai.

Lê Minh Hoan