Trung Quốc thu hẹp khoảng cách năng lực không gian với Mỹ

Chuẩn tướng Brian Sidari, Phó tham mưu trưởng Không gian phụ trách tình báo của Không quân Mỹ, cho biết Trung Quốc đang thu hẹp nhanh khoảng cách về năng lực không gian. Theo ông, tốc độ là yếu tố đáng chú ý nhất: phóng vệ tinh năm 2025 tăng hơn 30% so với 2024; tổng tải trọng phóng lên quỹ đạo đã tăng gấp đôi so với năm trước; đồng thời Bắc Kinh đang xây dựng hai chòm vệ tinh lớn ở quỹ đạo Trái đất tầm thấp (LEO) theo mô hình tương tự Starlink. Báo cáo thường niên của Bộ Quốc phòng Mỹ (DoD) ghi nhận Trung Quốc ưu tiên phát triển các hệ thống có thể làm gián đoạn hoặc phá hủy vệ tinh đối phương, gồm vệ tinh đồng quỹ đạo, tên lửa chống vệ tinh, tác chiến điện tử, tàu vũ trụ tái sử dụng và vũ khí năng lượng định hướng. Dù vậy, phía Mỹ khẳng định Trung Quốc chưa đạt ngang bằng về tổng thể, song đà tăng trưởng và mục tiêu tái sử dụng bệ phóng là mối lo chính.

Tốc độ phát triển của Trung Quốc trong lĩnh vực không gian khiến các lãnh đạo quân sự Mỹ lo ngại - Ảnh: Getty Images

Tổng quan sự kiện và bối cảnh

Phát biểu tại hội nghị của Hiệp hội Không quân và Không gian, Chuẩn tướng Brian Sidari nhấn mạnh Trung Quốc hiểu rõ vai trò của không gian trong tác chiến hiện đại, vì đã quan sát cách Lực lượng Liên quân Mỹ tích hợp năng lực không gian vào chỉ huy, trinh sát và tác chiến.

DoD 2024 đánh giá ngành công nghiệp không gian của Trung Quốc tiếp tục phát triển nhanh, đầu tư trải rộng từ quân sự đến dân sự và thương mại. Tái cơ cấu lực lượng phụ trách không gian, không gian mạng và chiến tranh thông tin cho thấy nỗ lực thống nhất chỉ huy và hợp lý hóa các nhiệm vụ liên quan.

Năng lực kỹ thuật: hệ sinh thái không gian đang mở rộng

Vệ tinh và bệ phóng

Trung Quốc phóng khoảng 200 vệ tinh trong năm 2023. Sang 2025, số vụ phóng tăng hơn 30% so với 2024 và tổng tải trọng phóng lên quỹ đạo đã tăng gấp đôi so với năm trước. Bên cạnh tăng năng lực bệ phóng, Trung Quốc nâng cấp liên tục nền tảng vệ tinh và mở rộng hạ tầng để thực hiện nhiều nhiệm vụ với nhịp độ nhanh hơn.

Chòm vệ tinh LEO quy mô lớn

Hai chòm vệ tinh LEO đang được xây dựng theo mô hình siêu chòm, nhằm tạo mạng lưới truyền thông và trinh sát dày đặc, tăng khả năng duy trì dịch vụ ngay cả khi chịu tác động gây nhiễu hoặc tấn công. Theo Chuẩn tướng Brian Sidari, việc “bắt chước” mô hình đã chứng minh hiệu quả ở phương Tây là một phần đáng lưu ý.

Khả năng chống vệ tinh và tác chiến điện tử

Vệ tinh đồng quỹ đạo: có thể tiếp cận gần, quan sát, gây nhiễu hoặc tác động lên vệ tinh mục tiêu (đẩy lệch quỹ đạo, vô hiệu hóa cảm biến).
Tên lửa chống vệ tinh: đe dọa trực tiếp nền tảng trên quỹ đạo.
Tác chiến điện tử: làm gián đoạn liên lạc, định vị, truyền dữ liệu.
Tàu vũ trụ tái sử dụng và vũ khí năng lượng định hướng: mở rộng lựa chọn kỹ thuật, tăng nhịp độ triển khai và chi phí-hiệu quả.

Hoạt động quỹ đạo và tiếp nhiên liệu

Thượng sĩ Ron Lerch nêu ví dụ các hoạt động tiếp nhiên liệu trên quỹ đạo với SJ-25 và SJ-21 trong năm nay là bước tiến quan trọng, “làm thay đổi cục diện” với phía Trung Quốc. Khả năng bảo dưỡng, kéo dài tuổi thọ hoặc điều động vệ tinh trên quỹ đạo giúp tăng tính linh hoạt và độ bền của mạng lưới không gian.

Viễn thám ở MEO và lớp cảm biến phân tầng

Vệ tinh Dao Cảm-45 (Yaogan-45) phóng tháng 9 được đặt ở quỹ đạo Trái đất tầm trung (MEO), một lựa chọn được đánh giá là “bất thường” đối với một số nhiệm vụ viễn thám. Theo Trung Quốc, vệ tinh phục vụ khoa học, khảo sát tài nguyên, nông nghiệp và phòng chống thiên tai. Một số chuyên gia dự đoán vệ tinh có thể dùng cho trinh sát; Thượng sĩ Ron Lerch cho rằng vị trí quỹ đạo này cho thấy ưu tiên về tính bền vững và phân tầng cảm biến.

Trung Quốc đã đạt được nhiều tiến bộ công nghệ trong các lĩnh vực như vệ tinh, bệ phóng, vũ khí được thiết kế để tấn công vệ tinh hoặc hệ thống không gian của đối phương - Ảnh: Getty Images

Chiến thuật sử dụng và mục tiêu tác chiến

DoD ghi nhận Trung Quốc ưu tiên “ngăn chặn hoặc phá vỡ” việc sử dụng không gian của đối thủ nếu bị coi là đe dọa lợi ích an ninh quốc gia. Trên thực tế, các lớp năng lực gồm vệ tinh đồng quỹ đạo, tên lửa chống vệ tinh và tác chiến điện tử cho phép tấn công từ gây nhiễu mềm đến phá hủy cứng, nhằm vào các chuỗi ISR, liên lạc và dẫn đường.

Trong một kịch bản do Andrew Hanna và Kathleen Curlee (CFR) nêu, tia laser mặt đất có thể nhắm vào vệ tinh Mỹ nếu xảy ra xung đột liên quan Đài Loan, gây suy giảm khả năng quan sát, lập kế hoạch và liên lạc, buộc các lực lượng phải tác chiến với nhận thức tình huống hạn chế. Đây là đánh giá của các tác giả, không phải kết luận chính thức của DoD.

So sánh với Mỹ: chưa ngang bằng nhưng thu hẹp nhanh

Các quan chức Mỹ đánh giá Trung Quốc “chưa ngang hàng” về năng lực tổng thể và tần suất tiếp cận không gian. Tuy nhiên, tốc độ phát triển, đặc biệt là mục tiêu tái sử dụng bệ phóng, được coi là biến số có thể rút ngắn đáng kể khoảng cách chi phí và nhịp độ triển khai nếu hoàn thiện.

Bảng tóm tắt năng lực chính (theo nguồn)

Triển vọng và yêu cầu ứng phó

Lực lượng Không gian Mỹ đặt mục tiêu duy trì ưu thế không gian: bảo đảm sử dụng hệ thống của mình và ngăn đối thủ đạt được năng lực tương tự. Để thực hiện, phía Mỹ xác định cần chiến lược dài hạn hơn về đầu tư, lập kế hoạch, phát triển công nghệ và hợp tác. Trong bối cảnh Trung Quốc đẩy nhanh hiện đại hóa, các năng lực đảm bảo khả năng sống sót của vệ tinh, phân tán mạng lưới, phục hồi nhanh sau tấn công và tăng tần suất phóng sẽ là trọng tâm then chốt.

CTVX