Trung Quốc sẽ thống trị 'Nền kinh tế tầm thấp' trị giá hơn 400 tỷ USD

Cùng với trí tuệ nhân tạo và điện toán lượng tử thì nền kinh tế tầm thấp là động lực tăng trưởng của Trung Quốc

Tháng 3/2025, EHang đã trở thành nhà sản xuất e VTOL đầu tiên trên thế giới nhận được giấy phép vận chuyển hành khách thương mại tại Trung Quốc. Hãng đang có kế hoạch sớm bắt đầu cung cấp các chuyến bay cho công chúng tại Quảng Châu và một thành phố lớn khác là Hợp Phì. Nền kinh tế tầm thấp đang cất cánh tại Trung Quốc.

Xe bay chỉ mới bắt đầu cất cánh, nhưng dịch vụ giao hàng bằng máy bay không người lái đã bay cao ở một số vùng của Trung Quốc. Hầu hết nhân viên văn phòng đi ra khỏi các tòa nhà chọc trời ở Thâm Quyến đều đã quen với việc để xếp hàng tại một ki-ốt do Meituan điều hành, một ứng dụng giao đồ ăn để nhận những bữa trưa được giao bằng máy bay không người lái.

Các bữa ăn được phân phối qua mặt trước của ki-ốt, sau khi khách hàng xác định danh tính của mình bằng cách nhập bốn chữ số cuối của số điện thoại di động của họ, một dòng máy bay không người lái liên tục thả trà sữa, súp mì và cơm gà qua một cửa sập trên mái ki-ốt. Cô Huang, một nhân viên thương mại điện tử 24 tuổi, thừa nhận: "Tôi không nghĩ rằng đồ ăn mang về, vốn rất rẻ, sẽ được giao bằng máy bay không người lái".

Điều đáng nói là máy bay không người lái giao hàng và ô tô bay (e VTOL) hiện vẫn là một viễn tưởng khoa học đối với hầu hết thế giới với chỉ một số ít một số mang tính chất thử nghiệm. Tại Mỹ, Walmart đã tiên phong thực hiện 150.000 lần giao hàng bằng máy bay không người lái kể từ năm 2021. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, những công nghệ này đang trở thành hiện thực hàng ngày.

Quan trọng hơn, Chính phủ Trung Quốc đang tích cực thúc đẩy chúng như một phần trong tham vọng phát triển "nền kinh tế tầm thấp". Theo đó, điều đó có nghĩa là sự gia tăng của các thiết bị trên không bay ở độ cao dưới 1.000 mét (thấp hơn nhiều so với máy bay thương mại thông thường), cung cấp một loạt các dịch vụ thiết yếu. Mục đích là thúc đẩy một ngành công nghiệp tương lai để Trung Quốc thống trị bằng cách tinh chỉnh cách tiếp cận đã biến đất nước này thành một thế lực xe điện (EV).

NỀN KINH TẾ TẦM THẤP TRỊ GIÁ HƠN 400 TỶ USD

Nền kinh tế tầm thấp hiện còn ở những bước khởi đầu nhưng đang cho thấy tốc độ phát triển nhanh một cách đáng kinh ngạc. Cơ quan hàng không dân dụng Trung Quốc ước tính rằng nền kinh tế này sẽ đạt doanh thu 1,5 nghìn tỷ nhân dân tệ (208 tỷ USD) vào cuối năm nay và 3,5 nghìn tỷ nhân dân tệ (hơn 400 tỷ USD) vào năm 2035. Riêng Meituan đã giao hơn 200.000 suất ăn vào năm 2024, gần gấp đôi số lượng của năm 2023.

Giá cổ phiếu của EHang - nhà sản xuất e VTOL đã tăng 50% trong hai năm qua - và đây chỉ là một trong số nhiều nhà sản xuất ô tô bay của Trung Quốc. “Đến năm 2030, Trung Quốc sẽ có ít nhất 100 công ty e VTOL”, Luo Jun, người đứng đầu Liên minh kinh tế tầm thấp Trung Quốc, tuyên bố tại một hội nghị vào tháng 4 ở Bắc Kinh. Đến cuối năm 2024, 2,2 triệu máy bay không người lái dân dụng đang hoạt động trên khắp cả nước, tăng 455% trong năm năm.

Máy bay không người lái đang xuất hiện ở khắp mọi nơi. Năm ngoái, chúng đã giao khoảng 2,7 triệu gói hàng tại Trung Quốc (không bao gồm dịch vụ giao đồ ăn). Bưu điện Trung Quốc sử dụng chúng để giúp các công ty chuyển phát nhanh tiết kiệm được thời gian cũng như chi phí di chuyển bằng phà để giao hàng cho cư dân các đảo ở tỉnh Phúc Kiến.

Hàng chục thành phố trên khắp đất nước Trung Quốc cũng vận chuyển máu đến các cơ sở y tế bằng máy bay không người lái. 250.000 máy bay không người lái phun phân bón và thuốc trừ sâu trên đất nông nghiệp. Các đội máy bay không người lái khác dập tắt đám cháy ở các tòa nhà cao tầng, giám sát tình trạng buôn lậu ma túy dọc biên giới và vận chuyển các xét nghiệm y tế đến các phòng xét nghiệm.

Sự gia tăng chóng mặt này là thành quả từ sự hậu thuẫn của chính quyền Trung Quốc. Đầu năm ngoái, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã tuyên bố rằng: Cùng với trí tuệ nhân tạo và điện toán lượng tử thì nền kinh tế tầm thấp là động lực tăng trưởng trong báo cáo chương trình nghị sự hàng năm của chính phủ. Điều đó đã gửi một tín hiệu rõ ràng tới tất cả các quan chức, nhà đầu tư và doanh nhân Trung Quốc rằng Nhà nước đã chỉ định máy bay không người lái và ô tô bay (e VTOL) là mục tiêu lớn tiếp theo và sẽ ủng hộ chúng.

Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC) đã thành lập Ban Phát triển Kinh tế vùng thấp vào tháng 12/2024 để giám sát sự tăng trưởng của ngành. Đó là một dấu hiệu mạnh mẽ khác cho thấy sự quyết tâm của chính phủ Trung Quốc: Các lĩnh vực ứng dụng của máy bay không người lái và e VTOL có phạm vi rộng hơn nhiều, chẳng hạn như "quốc phòng" hoặc "việc làm". Bộ phận tầm thấp mới này đã tập hợp các bộ lại với nhau để thảo luận về giám sát an toàn, phát triển kinh doanh và xây dựng cơ sở hạ tầng phụ trợ.

Hầu hết không phận của Trung Quốc được dành riêng cho mục đích quân sự hoặc chịu các hạn chế an ninh nghiêm ngặt. Nhưng với quyết tâm thúc đẩy nền kinh tế tầm thấp, chính phủ Trung Quốc đang thúc đẩy việc sử dụng máy bay tầm thấp và sửa đổi các quy tắc ấy cho phù hợp. Sáu thành phố, bao gồm Thâm Quyến và Hợp Phì, đang được trao một mức độ tự chủ nhất định trong việc mở không phận dưới 600 mét cho hoạt động thương mại.

Các viên chức và tổ chức cấp thấp đang nhận được thông điệp này. Chỉ riêng năm nay, sáu trường đại học đã thành lập các khóa học cấp bằng về "công nghệ và kỹ thuật tầm thấp". Các chính quyền địa phương, những nơi đã tận dụng hết dư địa đất đai để phát triển và gặp khủng hoảng vì sự suy thoái bất động sản của Trung Quốc, đã tìm được một cơ hội mới để phát triển.

Tại một hội nghị ở Bắc Kinh vào tháng 4/2025, các quan chức từ thành phố Miên Dương ở phía tây nam, một thành phố nằm ở một vùng núi và đã chịu thiệt hại nghiêm trọng năm 2008 trong trận động đất lớn nhất trong nhiều thập kỷ, đã giới thiệu đây là điểm đến tiềm năng cho đầu tư tầm thấp. Ngoài việc thúc đẩy tăng trưởng, thành phố này còn coi nền kinh tế tầm thấp là một cách để đẩy nhanh cứu trợ thiên tai và cải thiện các dịch vụ khác trên địa hình khó khăn.

Ví dụ, các quan chức nói về việc giao thuốc bằng máy bay không người lái cho cư dân sống ở các vùng xa xôi. Các nhà đầu tư sẽ được tiếp cận với các khoản trợ cấp, công nhân lành nghề và chế độ quản lý cho phép, họ đã hứa: "Tất cả những gì bạn cần làm để bay là đăng ký trước 20 phút".

“GDP từ trên trời” đã trở thành một khẩu hiệu phổ biến, nhưng chính xác thì các chính phủ sẽ lấy tiền mặt để đổ xuống như thế nào vẫn chưa rõ ràng. Pingyin, một quận ở tỉnh Sơn Đông phía đông, đã gây ra tranh cãi khi đấu giá “quyền kinh doanh kinh tế tầm thấp” với giá 924 triệu nhân dân tệ.

Một số người ca ngợi cách tiếp cận sáng tạo nhưng những người khác tỏ ra hoài nghi. “Bước tiếp theo là bán không khí”, một cư dân mạng chế giễu. Một tuyên bố sau đó đã làm rõ rằng giao dịch chỉ liên quan đến hoạt động của các nhà ga cho máy bay tầm thấp tại hai sân bay địa phương, chứ không phải “nguồn lực công cộng quốc gia” của không phận.

Thâm Quyến, thành phố tiên phong trong việc Trung Quốc mở cửa trường vào những năm 1980, là một trong những nhà vô địch lớn nhất của nền kinh tế tầm thấp. Giống như các thành phố khác của Trung Quốc, thành phố này đã thúc đẩy việc giao hàng bằng máy bay không người lái bằng cách tạo ra một mạng lưới các nhà ga để cất cánh và hạ cánh và chỉ định các tuyến đường cố định giữa các nhà ga.

Đến cuối 2024, thành phố đã phê duyệt 250 tuyến giao hàng và xây dựng gần 500 nhà ga. Thành phố cũng đã giám sát việc mở rộng đáng kể mạng di động 5G để đảm bảo kết nối mạnh mẽ cho máy bay không người lái bay dưới 120 mét. Tất cả những điều này đã giúp thực hiện hơn 776.000 lần giao hàng bằng máy bay không người lái vào năm ngoái. Thành phố cũng đã tạo ra một quỹ đặc biệt để đầu tư vào các doanh nghiệp tầm thấp.

Meituan cho biết họ đã thiết lập hoạt động bay không người lái tại Thâm Quyến vào năm 2019 để tận dụng chương trình thí điểm thử nghiệm giao hàng bằng máy bay không người lái. Lúc đầu, nhân viên phải gõ cửa vô số nhà để giải thích với người dân, lực lượng không quân, các cơ quan an ninh và các quan chức khác về những gì họ muốn làm. Bây giờ, chỉ mất vài ngày thay vì vài tháng để giành được sự chấp thuận cho một tuyến giao hàng mới.

Mao Yinian, giám đốc điều hành phụ trách giao hàng bằng máy bay không người lái tại Meituan, cho biết: "Tầm nhìn lớn là chúng tôi sẽ có một mạng lưới gồm nhiều, có thể là hàng nghìn, điểm gửi hoặc nhận tại một thành phố như Thâm Quyến".

Để tránh va chạm, máy bay không người lái của Meituan hoạt động trên các tuyến đường được chỉ định để công ty sử dụng độc quyền. Máy bay không người lái của họ cũng có các cảm biến có thể phát hiện và tránh các vật thể trên đường đi của chúng.

Ở những nơi mà các tuyến đường của Meituan có thể chồng lấn với các phương tiện giao thông tầm thấp khác, chẳng hạn như dọc theo Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc, nơi các tour du lịch bằng trực thăng rất phổ biến, Meituan và các công ty lữ hành chia sẻ kế hoạch bay với nhau trước. Thâm Quyến, giống như các thành phố khác, cũng đang có kế hoạch thành lập một trung tâm chỉ huy riêng để đảm bảo sử dụng không phận tầm thấp một cách an toàn và hiệu quả.

Không chỉ đơn thuần là giao đồ ăn, nền kinh tế tầm thấp có rất nhiều dư địa để phát triển

Meituan đã giao hơn 520.000 đơn hàng bằng máy bay không người lái kể từ khi ra mắt dịch vụ vào năm 2021. Mao Yinian tiết lộ rằng công ty muốn máy bay không người lái chiếm 10% tổng số đơn hàng giao trong năm đến mười năm tới. Vào ngày bận rộn nhất năm ngoái, công ty đã giao 98 triệu đơn hàng trên khắp Trung Quốc, vì vậy 10% trong số đó có nghĩa là có tới 10 triệu đơn hàng giao bằng máy bay không người lái mỗi ngày.

Tại một trung tâm mua sắm ở Thâm Quyến, nhân viên Meituan chạy từ cửa hàng này sang cửa hàng khác, thu thập thực phẩm để giao trước khi đến nhà ga máy bay không người lái trên mái nhà. Mỗi đơn hàng phải được đặt vào hộp giao hàng, cân để đảm bảo rằng đơn hàng không vượt quá 2,3kg rồi cố định chặt vào máy bay không người lái. Ông Mao cho rằng có thể tự động hóa phần lớn quy trình này.

Ông nói, "phi công", nghĩa là những công nhân giám sát máy bay không người lái tự bay, hiệu quả hơn nhiều so với những người lái xe giao hàng thông thường: "Một phi công trung bình hiện nay trong hệ thống của chúng tôi có thể giám sát hàng trăm bữa ăn được giao mỗi ngày. Bạn sẽ không bao giờ có được điều này với những người lái xe truyền thống."

Xe bay, mặc dù không phổ biến bằng máy bay không người lái, cũng đã được thúc đẩy bởi chính quyền. Nhiều nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang cố gắng sản xuất chúng. Một trong số họ, Xpeng, đã thiết kế một chiếc xe điện sáu bánh có thể chứa một máy bay e VTOL trong cốp xe. Công ty cho biết chiếc xe hai trong một tương lai này sẽ đi vào sản xuất hàng loạt vào năm tới và có giá dưới 2 triệu nhân dân tệ (280.000 USD).

Nó đã nhận được hơn 4.000 đơn đặt hàng. Wang Tan của công ty con sản xuất xe bay của Xpeng, Aero HT, cho biết ý tưởng là tạo ra một mạng lưới các địa điểm phóng được chỉ định - mặc dù công ty vẫn chưa nhận được tất cả các phê duyệt cần thiết.

Giá trị định giá của các công ty e VTOL tư nhân đã tăng vọt trong năm qua hoặc từ trước đó. Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang đua nhau tiết lộ các mẫu e VTOL nguyên mẫu. Ngay cả Hongqi, công ty sản xuất xe limousine cho những VIP, cũng đang cố gắng chạy đua theo xu hướng này. Chiếc xe ý tưởng Tiannian 1 của công ty có cabin sang trọng có thể ngồi trên khung gầm xe chạy trên mặt đất để lái hoặc treo trên một loạt cánh quạt để bay.

MỘT LẦN NỮA NGƯỜI TRUNG QUỐC LẠI ĐI TRƯỚC THẾ GIỚI

Hu Huazhi, Tổng giám đốc điều hành của EHang, không ngớt lời chê phương tiện giao thông mặt đất là “0,5 chiều” (thậm chí không phải một chiều) và ca ngợi sự tự do ba chiều trên bầu trời. Hãy xem xét ví dụ về Bắc Kinh, ông chỉ dẫn, một thành phố có nhiều đường vành đai đồng tâm nổi tiếng về tình trạng tắc nghẽn. Khoảng cách giữa phía đông và phía tây của đường vành đai thứ năm là khoảng 30km. Phải mất khoảng một giờ để lái xe giữa chúng, nhưng chỉ mất mười phút để bay. Ông nói: “Các chuyến bay cự ly ngắn trong thành phố sẽ là thị trường lớn nhất trong tương lai”.

Ông Hu thừa nhận rằng việc nói về việc bay quanh Bắc Kinh chỉ là giả thuyết: không phận của thành phố được bảo vệ đặc biệt chặt chẽ. Và có thể mất một năm để EHang bắt đầu cung cấp các chuyến bay điểm đến điểm ở bất kỳ đâu. Hiện tại, hãng đang tập trung vào các chuyến tham quan bắt đầu và kết thúc ở cùng một địa điểm. Tuy nhiên, chính quyền địa phương và các công ty nhà nước đang mua máy bay của hãng, hy vọng sẽ thành lập các doanh nghiệp du lịch: hãng đã bán được 216 chiếc vào năm ngoái, mặc dù vẫn còn nhiều thủ tục hành chính quan liêu phải vượt qua trước khi chúng có thể đi vào hoạt động thường xuyên.

Nền kinh tế tầm thấp (Low-Altitude Economy) đang là một trong những chiến lược phát triển mới của Trung Quốc

Chính phủ Trung Quốc thường xuyên ủng hộ các ngành công nghiệp được ưa chuộng, với hy vọng thúc đẩy tăng trưởng. Các ví dụ gần đây bao gồm “nền kinh tế băng tuyết” (thể thao mùa đông và du lịch) và “nền kinh tế bạc” (bất cứ điều gì liên quan đến lão hóa). Sự cường điệu đôi khi vượt xa kết quả. Nhưng các nhà phân tích khẳng định nền kinh tế tầm thấp cho thấy nhiều triển vọng.

Đầu tiên, ô tô bay và máy bay không người lái đều có thể tận dụng thế mạnh công nghiệp hiện có. Trung Quốc là nhà sản xuất lớn nhất thế giới về cả pin mà máy bay cần, và xe điện, bao gồm nhiều công nghệ tương tự.

Ví dụ, Thâm Quyến là nơi đặt trụ sở của cả nhà sản xuất máy bay không người lái lớn nhất thế giới, DJI và công ty xe điện lớn nhất thế giới - BYD, cùng với nhiều nhà cung cấp của họ.

Hơn nữa, với sự hậu thuẫn của chính quyền, các quy tắc kiểm soát chặt chẽ của của nhà nước Trung Quốc cũng đã được nới lỏng cho sự phát triển của nền kinh tế tầm thấp. Nhiều lãnh đạo địa phương đã tìm đến Meituan để đề xuất công ty này khởi xướng một tuyến giao hàng mới, thay vì ngược lại là Meituan phải đến gặp chính quyền địa phương để xin được bay.

Thay vì dành nhiều thời gian để soạn thảo một chính sách có hệ thống, các viên chức đã soạn thảo các quy tắc khi ngành này phát triển. Theo một cuộc khảo sát của công ty tư vấn McKinsey, có tới 86% trong số họ thích ý tưởng giao hàng bằng máy bay không người lái, so với chỉ 53% người Mỹ.

Kết quả là, các công ty Trung Quốc có thể phát triển sản phẩm nhanh hơn các đối tác của họ ở nơi khác. EHang được thành lập năm năm sau Joby, một trong những công ty e VTOL hàng đầu của Mỹ. Ông Hu cho biết: "Chúng tôi có thể lặp lại nhanh hơn bằng cách tận dụng thế mạnh của ngành sản xuất và chúng tôi cũng có thể tích lũy kinh nghiệm liên quan nhanh hơn thông qua các chuyến bay thực tế tại Trung Quốc".

Robin Riedel của McKinsey lưu ý rằng, trong khi các công ty phương Tây trong ngành coi sản phẩm của họ có chất lượng vượt trội, các công ty Trung Quốc tự coi mình là nhanh hơn để thương mại hóa: "Có một chút sẵn sàng thử nghiệm ở Trung Quốc so với ở Bắc Mỹ và ở Châu Âu".

Chính quyền Trung Quốc thậm chí còn bắt đầu lo ngại rằng họ có thể đang khuyến khích ngành công nghiệp này quá mức. Cơ quan lập kế hoạch quốc gia đã cảnh báo rằng nó phải được phát triển theo nguyên tắc “một quốc gia, một bàn cờ”, nghĩa là các khoản đầu tư phải được phối hợp ở cấp quốc gia, thay vì mỗi địa phương tự lập kế hoạch. Phương tiện truyền thông nhà nước đã cảnh báo các chính quyền địa phương không nên “chạy theo xu hướng một cách mù quáng và vội vã” và tạo ra “cơ sở hạ tầng dư thừa và cạnh tranh hỗn loạn”.

Mặc dù nền kinh tế của việc giao hàng bằng máy bay không người lái có vẻ hợp lý, ít nhất là trong một số trường hợp, nhưng vẫn chưa rõ các công ty VTOL sẽ kiếm được lợi nhuận như thế nào. Một số công ty phương Tây gần đây đã phá sản. Ở Trung Quốc, phần lớn vốn hỗ trợ sự tăng trưởng của ngành này đến từ các quỹ đầu tư nhà nước, có thể tập trung nhiều hơn vào các tín hiệu từ cấp cao hơn là từ thị trường.

Nhưng ngay cả khi các nhà đầu tư kiếm được ít tiền, bầu trời Trung Quốc dường như chắc chắn sẽ chứng kiến sự gia tăng của máy bay không người lái và ô tô bay. Như ông Hu của EHang đã nói, "Thời đại chúng ta đang sống hiện nay đã là thời đại tương lai được nhắc đến trong các bộ phim khoa học viễn tưởng."

Thái Duy