Trung Quốc có tàu thu hồi tên lửa đẩy trên biển đạt chứng nhận đầu tiên

Đây là cột mốc quan trọng của CALT trong chuỗi công nghệ tên lửa đẩy tái sử dụng, tạo điều kiện cho bước chuyển từ kiểm chứng công nghệ sang ứng dụng kỹ thuật.

Dự án bắt đầu được nghiên cứu tính khả thi vào tháng 9.2024, đến tháng 12 cùng năm hoàn thành thiết kế phương án, tháng 4.2025 khởi công. Suốt 7 tháng qua đội ngũ CALT vượt qua hàng loạt thách thức kỹ thuật lớn để hoàn thành dự án.

Hiện tại, tàu đã được cấp chứng nhận theo luật định của Trung Quốc.

Tàu thu hồi tên lửa Linghang Zhe - Ảnh: CALT

Thu hồi tên lửa đẩy

Thu hồi tên lửa đẩy là một trong số tiến bộ công nghệ quan trọng nhất của ngành hàng không vũ trụ hiện đại, nhằm mục đích tái sử dụng các bộ phận đắt tiền và giảm chi phí phóng.

Công nghệ ngày càng phát triển tạo điều kiện cho nhiều phương pháp thu hồi ra đời. Ban đầu là thu hồi bằng dù: bổ sung cánh hoặc dù để tên lửa hạ cánh ngang như máy bay. Sau này còn có ý tưởng thu hồi ngay trên không bằng trực thăng, nhưng đã bị loại bỏ.

Hiện nay phương pháp chủ yếu là khiến tên lửa đáp thẳng đứng: lắp thêm cánh lưới cùng càng hạ cánh. Cánh lưới mở ra lúc tên lửa quay lại Trái đất, giúp kiểm soát chính xác độ cao và điểm hạ cánh. Phần càng được triển khai lúc tiếp đất đảm bảo hạ cánh êm ái.

Chuyên gia CALT Hứa Học Tuyết giới thiệu cách thức mà Linghang Zhe sử dụng thuộc phương pháp nêu trên, nhưng có vài điểm riêng. Nguyên lý chính tương tự máy bay hạ cánh trên tàu sân bay bằng hệ thống cáp hãm. Khác biệt nằm ở chỗ để thu hồi tên lửa đáp thẳng đứng thì cần ở độ cao nhất định đặt cáp hãm. Lúc tên lửa xuống đến độ cao đó, móc của nó gắn vào 4 sợi cáp vây hình mắt lưới hoàn tất quá trình thu hồi.

Cách thức thu hồi bằng cáp cải thiện tỉ lệ “bắt” tên lửa thành công đồng thời hỗ trợ giảm chấn. Cả quá trình muốn diễn ra suôn sẻ đòi hỏi tàu và tên lửa phối hợp đồng bộ.

So với các phương pháp phổ biến hiện nay, thu hồi bằng cáp ưu việt hơn do ở khâu “bắt” tên lửa hầu hết động năng lẫn thế năng bị hệ thống giảm chấn hấp thụ, nên tên lửa không cần trang bị cấu trúc giảm chấn quá phức tạp. Về rủi ro lệch điểm hạ cánh, hệ thống thu hồi của Linghang Zhe dễ dàng điều chỉnh vị trí cùng diện tích vây lưới, động cơ tên lửa không cần thay đổi lực đẩy.

Thách thức kỹ thuật khi đóng tàu thu hồi tên lửa

Linghang Zhe dài 144m, rộng 50m, lượng giãn nước đầy tải 25.000 tấn và sở hữu khả năng định vị động DP2.

Với chức năng thu hồi, tàu phải duy trì mức độ phối hợp cao với vị trí cùng tư thế đáp của tên lửa. Do vậy, yêu cầu kỹ thuật với tàu (chẳng hạn chỉ số về mức độ chao đảo theo chiều ngang lẫn chiều dọc, độ cong phần mũi) đều cao hơn tàu thông thường.

Khả năng định vị cũng phải chính xác. Tàu thu hồi phải được đánh giá khả năng định vị động ở góc 60 độ hoặc thậm chí 90 độ, thay vì chỉ 180 độ như tàu thông thường.

Về thiết kế, thân tàu thu hồi không thể chỉ xem xét sự phân bố tải trọng đồng đều trên boong như tàu thông thường do hệ thống cáp được cố định vào boong bằng 4 bộ giá đỡ lớn dẫn đến tải trọng tập trung cao, hơn nữa giá đỡ khá cao và nặng ảnh hưởng đến khả năng giữ ổn định tàu. Thách thức này đòi hỏi CALT phải tiến hành phân tích tải trọng ở nhiều điều kiện biển khác nhau, thử nghiệm trong hầm gió và thiết kế bệ ngoài ngay từ giai đoạn thiết kế ban đầu.

Trước Linghang Zhe, vào đầu tháng 8, Trung Quốc đã hạ thủy tàu thu hồi tên lửa đẩy tên Xingji Guihang có kích thước nhỏ hơn. Hiện tại tàu này vẫn đang trải qua quá trình thử nghiệm tại Hải Nam và chưa được cấp chứng nhận.

Tàu thu hồi của Mỹ

Trung Quốc là quốc gia thứ hai sau Mỹ sở hữu tàu thu hồi tên lửa. SpaceX và Blue Origin đều phát triển nền tảng của riêng mình. SpaceX dùng các sà lan tự động ASDS, không cần thủy thủ đoàn mà vẫn định vị chính xác tên lửa Falcon 9 hoặc Falcon Heavy đáp thằng đứng. Còn Blue Origin sử dụng tàu Landing Platform Vessel 1 (biệt danh “Jacklyn”) thu hồi động cơ đẩy tầng 1 của tên lửa New Glenn tự phát triển. Rocket Lab cũng đang phát triển tên lửa Neutron và dự định sử dụng sà lan cải tiến để thu hồi tên lửa (năm sau sẽ đi vào hoạt động).

Cẩm Bình