Trung Quốc - Ấn Độ xích lại gần nhau do áp lực từ Mỹ

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị (trái) hội đàm với người đồng cấp Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar tại New Delhi (Ấn Độ) ngày 18-8. Ảnh: THX

Trong cuộc gặp với người đồng cấp Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar, ông Vương Nghị đã ngầm ám chỉ Mỹ khi nhấn mạnh hai nước châu Á cần tăng cường hợp tác trước "bắt nạt đơn phương" và các mối đe dọa quốc tế đối với thương mại tự do. Theo tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Vương Nghị khẳng định Trung Quốc và Ấn Độ "nên coi nhau là đối tác và cơ hội chứ không phải là đối thủ hay mối đe dọa". Phía Ấn Độ cũng có thái độ tích cực tương tự khi Ngoại trưởng Jaishankar cho biết các quốc gia đang tìm cách tiến lên sau "giai đoạn khó khăn trong mối quan hệ".

Nối lại giao thương biên giới

Bộ Ngoại giao Ấn Độ ngày 19-8 thông báo nước này và Trung Quốc đã nhất trí nối lại hoạt động thương mại biên giới qua ba cửa khẩu được chỉ định, đồng thời triển khai các biện pháp cụ thể nhằm thúc đẩy dòng chảy thương mại và đầu tư song phương. Ngoài ra, thông báo cũng cho biết hai bên đã đạt thỏa thuận về việc hỗ trợ lẫn nhau tại các hội nghị thượng đỉnh BRICS sắp tới. Theo đó, Bắc Kinh sẽ ủng hộ New Delhi đăng cai Hội nghị thượng đỉnh BRICS năm 2026, trong khi Ấn Độ sẽ ủng hộ Trung Quốc tổ chức hội nghị vào năm 2027.

Cũng theo thông báo của Bộ Ngoại giao Ấn Độ, hai nước đã nhất trí sẽ sớm nối lại các chuyến bay thẳng giữa Trung Quốc đại lục và Ấn Độ. Trước đó, hoạt động này từng bị gián đoạn do căng thẳng biên giới bùng phát hồi năm 2020, khiến quan hệ song phương bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Đồng thuận trong vấn đề biên giới

Ấn Độ và Trung Quốc đã đạt được đồng thuận 10 điểm trong vòng đàm phán lần thứ 24 theo cơ chế Đại diện Đặc biệt về vấn đề biên giới giữa Cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ Ajit Doval và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị.

Theo đó, hai bên tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình và ổn định ở các khu vực biên giới, nhấn mạnh sự cần thiết phải giải quyết các vấn đề liên quan thông qua tham vấn hữu nghị để thúc đẩy sự phát triển tổng thể của quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ. Hai bên đánh giá tích cực những tiến triển trong việc thực hiện sự đồng thuận quan trọng mà các nhà lãnh đạo hai nước đạt được kể từ cuộc gặp tại Kazan (Nga) hồi tháng 10-2024; nhất trí tìm kiếm một khuôn khổ công bằng, hợp lý và có thể chấp nhận được cho cả hai bên để giải quyết vấn đề biên giới theo các nguyên tắc chỉ đạo chính trị mà hai nước đã thống nhất vào năm 2005.

Bên cạnh đó, hai bên nhất trí thành lập một nhóm chuyên gia phân định biên giới trong khuôn khổ Cơ chế làm việc về tham vấn và phối hợp (WMCC) về các vấn đề biên giới Trung Quốc - Ấn Độ để xem xét khả năng thúc đẩy các cuộc đàm phán phân định biên giới tại các khu vực có điều kiện chín muồi, cũng như thành lập một nhóm công tác trong khuôn khổ WMCC để thúc đẩy quản lý và kiểm soát biên giới hiệu quả, duy trì hòa bình và ổn định tại các khu vực biên giới. Ngoài các cuộc đàm phán cấp Tướng quân đội hiện có ở phần phía Tây của Đường kiểm soát thực tế (LAC), hai bên nhất trí thiết lập một cơ chế đàm phán cấp Tướng ở phần phía Đông và trung tâm, đồng thời tổ chức một vòng đàm phán cấp Tướng mới ở phần phía Tây càng sớm càng tốt.

Tại cuộc đàm phán, hai bên nhất trí sử dụng các cơ chế quản lý và kiểm soát biên giới thông qua các kênh ngoại giao và quân sự, trước tiên đạt được sự đồng thuận về các nguyên tắc và phương pháp liên quan để thúc đẩy các quá trình giảm leo thang và quản lý; nhất trí nối lại hoạt động thương mại biên giới truyền thống qua ba cửa khẩu được chỉ định.

Ngoài ra, hai bên còn trao đổi quan điểm về hợp tác sông ngòi xuyên biên giới và nhất trí sử dụng cơ chế cấp chuyên gia về sông ngòi xuyên biên giới nhằm duy trì liên lạc về việc gia hạn biên bản ghi nhớ báo cáo lũ lụt xuyên biên giới. Phía Trung Quốc nhất trí chia sẻ thông tin thủy văn khẩn cấp về các con sông liên quan với phía Ấn Độ dựa trên các nguyên tắc nhân đạo. Trung Quốc và Ấn Độ nhất trí tổ chức vòng đàm phán thứ 25 theo cơ chế Đại diện Đặc biệt tại Trung Quốc vào năm 2026.

Trước đó, ngày 19-8, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã tiếp Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị. Tại cuộc tiếp, Thủ tướng Modi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình và yên tĩnh dọc biên giới, đồng thời tái khẳng định cam kết của Ấn Độ đối với một giải pháp công bằng và hợp lý, được cả hai bên chấp nhận.

Thủ tướng Modi cũng bày tỏ mong muốn gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), dự kiến khai mạc ngày 31-8 tại Thiên Tân, Trung Quốc. Bộ trưởng Vương Nghị đã chuyển thông điệp và lời mời của Chủ tịch Tập Cận Bình đến Thủ tướng Modi về việc tham dự Hội nghị thượng đỉnh SCO.

Áp lực từ Mỹ

Động lực chính thúc đẩy sự thay đổi trên chính là những biện pháp thuế quan quyết liệt mà Tổng thống Trump áp dụng. Cả Trung Quốc và Ấn Độ đều trở thành mục tiêu của thuế quan Mỹ. Trong những tuần gần đây, chính quyền Trump đã áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Ấn Độ và đe dọa tăng gấp đôi lên 50% - mức gần tương đương với thuế áp lên hàng hóa Trung Quốc.

Như tờ Washington Post nhận định, không ai khác ngoài chính Tổng thống Mỹ đang tác động đến những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ. Các nhà ngoại giao Ấn Độ đã nghỉ hưu chỉ ra những điều khiến Ấn Độ thất vọng trong các hành động của Mỹ. Trước hết, Tổng thống Trump đã gọi Ấn Độ là một nền kinh tế "bị tê liệt" và trừng phạt New Delhi bằng các mức thuế bổ sung vì mua dầu của Nga. Thứ hai, Ấn Độ bất bình trước việc Tổng thống Trump liên tục nhận công lao trong việc giải quyết cuộc đối đầu quân sự gần đây của nước này với Pakistan.

Harsh Pant, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu chiến lược tại Quỹ Nghiên cứu Observer ở New Delhi, nhận định: "Tổng thống Trump và hành động của ông ấy có thể đã khiến vấn đề này trở nên cấp bách hơn trước. Trung Quốc dường như đang tận dụng cơ hội này với thông điệp: "Chúng tôi là đối tác đáng tin cậy hơn'". Trong khi đó, Long Xingchun, Giáo sư tại Khoa Quan hệ Quốc tế, Đại học Nghiên cứu Quốc tế Tứ Xuyên (Trung Quốc) cho rằng sự cải thiện gần đây trong quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ bắt nguồn từ cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo hai nước tại hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Kazan vào cuối năm ngoái. Tuy nhiên, ông Long nhấn mạnh vẫn còn nhiều việc phải làm để bình thường hóa hoàn toàn.

AN BÌNH