Trung Đông bứt phá mạnh trong bảng xếp hạng vũ khí toàn cầu

Các sản phẩm quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ trưng bày tại triển lãm Bamako Expo (BAMEX'25) lần đầu tiên tại Mali. Ảnh: Anadolu (AA)

Theo tờ National (UAE) ngày 1/12, ngành công nghiệp quốc phòng toàn cầu đang chứng kiến một sự chuyển dịch đáng kể, khi các nhà sản xuất vũ khí từ Trung Đông lần đầu tiên thiết lập kỷ lục về số lượng công ty lọt vào danh sách 100 nhà sản xuất hàng đầu thế giới. Nhu cầu vũ khí tăng vọt, đặc biệt là do các xung đột kéo dài như cuộc chiến Israel-Hamas ở Gaza, đã trở thành động lực chính thúc đẩy sự tăng trưởng này.

Dựa trên báo cáo mới nhất từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), năm 2024 ghi nhận 9 công ty vũ khí có trụ sở tại Trung Đông nằm trong bảng xếp hạng Top 100, với tổng doanh thu ấn tượng lên đến 31 tỷ USD. 8 nhà sản xuất vũ khí Trung Đông có dữ liệu thống nhất đã chứng kiến tổng doanh thu từ vũ khí tăng 14% trong giai đoạn 2023-2024. Báo cáo của SIPRI nhấn mạnh rằng: "Vào năm 2024, nhu cầu liên quan đến các cuộc xung đột, đặc biệt là các cuộc chiến ở Gaza và ở Ukraine, tiếp tục là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng doanh thu vũ khí cho các công ty Trung Đông".

Sự trỗi dậy mạnh mẽ từ Israel, UAE và Thổ Nhĩ Kỳ

Các công ty vũ khí Trung Đông đang làm mưa làm gió trên thị trường toàn cầu đến từ Israel, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Thổ Nhĩ Kỳ.

Tại Israel, ba công ty lớn trong bảng xếp hạng là Elbit Systems, Israel Aerospace Industries và Rafael đã tăng tổng doanh thu từ vũ khí thêm 16%, đạt mức 16,2 tỷ USD vào năm 2024. Cuộc chiến ở Gaza cùng nhu cầu cao toàn cầu về các thiết bị quân sự tiên tiến của Israel, như thiết bị bay không người lái (UAV) và các hệ thống chống UAV, đã thúc đẩy mạnh mẽ doanh thu của các công ty này.

Nhà nghiên cứu Zubaida Karim thuộc Chương trình Chi tiêu Quân sự và Sản xuất Vũ khí của SIPRI nhận định: "Sự phản đối ngày càng tăng đối với các hành động của Israel ở Gaza dường như không ảnh hưởng nhiều đến sự quan tâm với vũ khí của Israel. Nhiều quốc gia vẫn tiếp tục đặt hàng mới với các công ty Israel trong năm 2024".

Cụ thể, Elbit Systems (hạng 25) báo cáo 65% trong tổng số đơn hàng tồn đọng trị giá 22,6 tỷ USD đến từ các hợp đồng quốc tế, bao gồm thỏa thuận cung cấp UAV tầm xa cho các nước châu Âu. Công ty cũng nhận được các hợp đồng mới hơn 5 tỷ USD từ Bộ Quốc phòng Israel sau khi cuộc chiến Gaza nổ ra.

Rafael (hạng 34) cũng tăng doanh thu vũ khí 23%, với giá trị đơn hàng tồn đọng tăng lên 17,8 tỷ USD. Các cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn của Iran vào Israel trong tháng 4 năm nay và tháng 10/2024 đã đẩy nhu cầu về hệ thống phòng thủ tên lửa của Rafael lên "mức chưa từng có". Israel Aerospace Industries (hạng 31) vẫn giữ vị thế là nhà sản xuất vũ khí lớn thứ hai của Israel.

Trong khi đó, tập đoàn quốc phòng lớn nhất UAE là Edge đã vươn lên mạnh mẽ, xếp hạng 37 trên bảng xếp hạng toàn cầu với doanh thu vũ khí đạt 4,7 tỷ USD vào năm 2024. UAE đang phát triển năng lực sản xuất quốc phòng nội địa để tự cung cấp và ứng phó với các mối đe dọa khu vực.

Edge cũng đang mở rộng chiến lược sang thị trường xuất khẩu, một bước ngoặt lớn đối với một quốc gia vốn là nhà nhập khẩu vũ khí truyền thống. Ông Hamad Al Marar, Giám đốc điều hành của Edge, cho biết: "Các cuộc xung đột toàn cầu đã thúc đẩy tốc độ phát triển sản phẩm, thâm nhập thị trường và giao hàng nhanh hơn".

Các công ty Thổ Nhĩ Kỳ trong danh sách trên gồm Turkish Aerospace Industries, Baykar, Roketsan và MKE.

Bối cảnh toàn cầu: Doanh thu kỷ lục và các điểm nhấn khác

Sự nổi lên của Trung Đông diễn ra trong bối cảnh tổng doanh thu từ vũ khí của 100 nhà sản xuất lớn nhất thế giới đã tăng gần 6% vào năm 2024, đạt mức kỷ lục 679 tỷ USD – mức cao nhất mà SIPRI từng ghi nhận. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi nhu cầu hiện đại hóa kho vũ khí, các cuộc chiến ở Gaza và ở Ukraine, căng thẳng địa chính trị và chi tiêu quân sự gia tăng của các chính phủ.

Các công ty vũ khí châu Âu và Mỹ đóng góp phần lớn vào mức tăng trưởng toàn cầu. Tuy nhiên, ngoại trừ châu Á và châu Đại Dương, mọi khu vực khác đều ghi nhận tăng trưởng. Sự sụt giảm ở châu Á được lý giải là do doanh thu vũ khí của 8 công ty Trung Quốc trong Top 100 giảm tổng cộng 10%.

Các điểm đáng chú ý khác trên thế giới bao gồm: Cộng hòa Séc - công ty Czechoslovak Group ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu vũ khí mạnh nhất Top 100, tăng vọt 193% lên 3,6 tỷ USD, nhờ nhu cầu từ Ukraine.

Tại Ukraine: Công ty cổ phần Công nghiệp Quốc phòng Ukraine tăng doanh thu từ vũ khí lên 41%, đạt 3 tỷ đô la.

Tại Nga: Hai công ty Rostec và United Shipbuilding Corporation tăng tổng doanh thu vũ khí 23% lên 31,2 tỷ USD, khi nhu cầu nội địa đủ để bù đắp sự sụt giảm xuất khẩu do lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, SIPRI cảnh báo tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề có thể hạn chế sản xuất và đổi mới.

Tại Mỹ: Doanh thu tăng 3,8% lên 334 tỷ USD, nhưng quá trình phát triển các chương trình quan trọng như máy bay chiến đấu F-35 bị cản trở bởi tình trạng chậm trễ và vượt ngân sách.

Đáng chú ý, SpaceX của tỷ phú Elon Musk (xếp hạng 77) lần đầu tiên xuất hiện trong Top 100 sau khi doanh thu từ vũ khí tăng gấp đôi, đạt 1,8 tỷ USD vào năm 2024, chủ yếu từ các hợp đồng với Lầu Năm Góc cho SpaceX và Starlink.

SIPRI cũng cảnh báo về rủi ro lớn từ các hạn chế đối với khoáng sản quan trọng. Với Trung Quốc gần như độc quyền về chuỗi cung ứng (kiểm soát khoảng 60-70% hoạt động khai thác đất hiếm và 90% hoạt động chế biến), các hạn chế xuất khẩu trả đũa có nguy cơ gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung nghiêm trọng, đúng vào thời điểm nhu cầu thiết bị quân sự toàn cầu đang tăng vọt. Tình trạng thiếu hụt này sẽ tiếp tục kéo dài thời gian sản xuất và làm tăng chi phí mua sắm vũ khí.

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc