Trọng dụng người tài - Chìa khóa mở tương lai: Từ 'thảm đỏ' đến trao quyền

“Thảm đỏ” dẫn tới môi trường làm việc

Từ câu chuyện trọng dụng nhân tài thời gian qua, ông Nguyễn Túc cho rằng, nếu không có chính sách đủ thực chất, rất khó giữ chân người tài.

“Người tài nhiều khi rất tự trọng. Họ cần được giao việc đúng với năng lực, không phải về rồi pha trà, dọn phòng. Nếu quy trình vẫn cứng nhắc, thiếu môi trường làm việc cho sự sáng tạo thì chẳng ai muốn về làm việc chỉ để chịu ràng buộc, nghi ngờ. Cháu trai của một nhà khoa học nổi tiếng từng nói với tôi rằng: Cháu muốn về, nhưng lại sợ trong nước không có môi trường để nghiên cứu khoa học. Về mà ngồi bàn giấy ở các cơ quan Nhà nước thì cháu không muốn. Vậy nên, điều quan trọng hơn cả tiền bạc, vật chất là phải có môi trường để người tài phát huy trọn vẹn năng lực, sáng tạo” - ông Nguyễn Túc nói.

Trong khi đó, GS. TS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đánh giá cao chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm khi yêu cầu các bộ, cơ quan đề xuất ứng viên cho các vị trí “tổng công trình sư”, “kiến trúc sư trưởng”. Theo ông, chủ trương này không chỉ đúng về chiến lược, mà còn thể hiện rõ tinh thần hành động. Tuy nhiên, để hiện thực hóa, theo ông, các bộ, ngành liên quan cần phải tìm hiểu kỹ người Việt ở nước ngoài, nhất là người đang học công nghệ cao, xem ai giỏi cái gì, ở đâu, có thể đóng góp được gì? “Không thể chỉ vì họ có bằng cấp cao là mời về. Cũng không nên đưa về người giỏi lĩnh vực mà trong nước chưa cần, hoặc chưa có điều kiện để họ phát huy”, ông Đường phân tích.

Một điểm “then chốt” khác, theo ông, là phải cởi trói quy trình công tác cán bộ. Rất nhiều trường hợp người giỏi không được bổ nhiệm đơn giản vì thiếu năm công tác hay chưa đủ điều kiện hành chính. “Phải có cơ chế đặc biệt. Nếu không, rào cản về quy định sẽ khiến người tài nản lòng”, ông Đường nói.

Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, triển khai các dự án hạ tầng chiến lược, công nghệ cao rất cần thu hút các chuyên gia giỏi.

Ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ chỉ rõ, chính sách thu hút nhân tài thời gian qua không ít, thậm chí khá hào phóng khi có nơi sẵn sàng cấp nhà, nhập hộ khẩu, ưu đãi biên chế, thậm chí thăng tiến nhanh. Nhưng thực tế, người tài vẫn ra đi. “Với người tài, vật chất là chỉ một điều kiện cần chứ chưa đủ. Cái họ cần là một môi trường làm việc đúng nghĩa. Đó là nơi họ được lắng nghe, được tin tưởng, được giao việc lớn, có không gian sáng tạo và có cơ chế bảo vệ khi họ dám nghĩ, dám làm”, ông Dĩnh phân tích.

Ðánh giá theo kết quả công việc

Một điểm nghẽn cố hữu, theo ông Dĩnh, là cách quản lý công việc ở khu vực công nặng về quy trình, thủ tục, ví như đi làm đúng giờ, họp hành đầy đủ, ký sổ chấm công… nhưng lại thiếu đánh giá theo đầu ra, theo kết quả công việc. Theo ông, điều này trái ngược với cách quản lý của khu vực tư nhân. “Khu vực tư nhân thường đánh giá năng lực nhân sự, nhà khoa học thông qua sản phẩm, qua kết quả nghiên cứu. Nếu có kết quả, sẽ được ghi nhận và thưởng xứng đáng. Nếu không, sẽ phải thay đổi”, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nói.

Ông lấy ví dụ điển hình, doanh nghiệp tư nhân như Vingroup mời ông Võ Quang Huệ, cựu lãnh đạo BMW về làm công nghệ ô tô, và phát huy rất tốt. Bởi vì họ tin tưởng, trao quyền rõ ràng. Trong khi đó, khu vực công lại có những trường hợp như ông Lê Nguyễn Minh Quang được mời về làm trưởng Ban quản lý đường sắt đô thị TPHCM, nhưng rốt cuộc không phát huy được, vì vướng quá nhiều cơ chế. “Cái chính là có được làm việc thực sự không, có được giao việc, có được bảo vệ trước áp lực không. Không có những điều đó, mời về cũng chỉ là hình thức”, ông nói.

Vì vậy, theo ông, khi thu hút nhân tài, cần căn cứ vào hiệu quả cụ thể. “Không phải cứ tiến sĩ nước ngoài là nhân tài. Nếu chưa có sản phẩm, sáng kiến, công trình… thì mới chỉ là người học giỏi. Phải dùng kết quả thực tế để đánh giá và quy hoạch nhân tài”, ông Dĩnh nêu.

Trọng dụng nhân tài không thể chỉ dừng lại ở việc “trải thảm”. Mấu chốt là phải trao quyền thực sự, để người tài có thể tự thiết kế, tổ chức, dẫn dắt và chịu trách nhiệm về một lĩnh vực nào đó. “Người tài không cần một nơi để ở, mà cần một nơi để làm việc, để sống với đúng đam mê và năng lực của mình. Họ cần bàn làm việc, cần phòng thí nghiệm, cần nhóm cộng sự để tạo ra các sản phẩm”, ông Nguyễn Túc nhấn mạnh.

Điều này, theo ông Dĩnh càng quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới, đòi hỏi những con người thực sự xuất sắc dẫn dắt các chương trình tầm quốc gia. Đây là người có tư duy chiến lược, có khả năng quy tụ lực lượng, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Những người như vậy phải được phát hiện, quy hoạch và tạo điều kiện phát triển với tiêu chí rất rõ: có tầm nhìn, có sản phẩm thực tế, có khả năng xây dựng chương trình hành động, và có bản lĩnh dấn thân.

Một điều cũng được nhiều chuyên gia nhấn mạnh và có ý nghĩa “then chốt” trong việc thu hút và trọng dụng nhân tài là vai trò của người đứng đầu. “Nếu lãnh đạo không sẵn sàng giao việc cho người giỏi hơn mình, thì không thể trọng dụng được nhân tài”, ông Dĩnh nói. Theo ông, lãnh đạo giỏi không phải là người ôm hết quyền, mà là người biết lựa chọn đúng người, trao quyền và chịu trách nhiệm về kết quả chung.

Văn Kiên