Trợ giúp pháp lý – trụ cột bảo đảm công lý cho người yếu thế

Mọi người dân đều có cơ hội ngang nhau trong tiếp cận pháp luật

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, quyết sách nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi người dân nói chung và đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng trong tiếp cận pháp luật. Qua đó, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII “Về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới” đã nhấn mạnh yêu cầu: Nâng cao vai trò, tính chuyên nghiệp và chất lượng trợ giúp pháp lý, nhất là trong hoạt động tố tụng tư pháp; hiện đại hóa, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống trợ giúp pháp lý; mở rộng đối tượng được trợ giúp pháp lý phù hợp với điều kiện của đất nước…

Bên cạnh đó, Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 đã cụ thể hóa các chính sách dành cho đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, người khuyết tật, người có công với cách mạng… từng bước đưa công tác TGPL trở thành một “điểm tựa” tin cậy để người dân an tâm hơn mỗi khi có vướng mắc về pháp luật. Tuy nhiên, TGPL không đơn thuần là hỗ trợ kiến thức pháp luật hay hướng dẫn về thủ tục mà quan trọng hơn là bảo vệ quyền con người, bảo vệ danh dự, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Bởi công lý chỉ thực sự có ý nghĩa khi mọi công dân đều có cơ hội ngang nhau trong tiếp cận thông tin pháp luật, được hướng dẫn, hỗ trợ và bảo vệ một cách kịp thời.

Đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 14% dân số cả nước, sống chủ yếu ở vùng sâu, vùng xa – những nơi mà điều kiện kinh tế- xã hội và cơ hội tiếp cận dịch vụ công hạn chế hơn. Chính vì vậy, việc mở rộng mạng lưới TGPL đến khu vực này mang ý nghĩa chiến lược trong việc củng cố khối đại đoàn kết dân tộc và ổn định xã hội. Việc triển khai các mô hình “trợ giúp pháp lý lưu động”, ứng dụng công nghệ thông tin để đưa pháp luật đến bản làng… đã cho thấy cách tiếp cận linh hoạt, hiệu quả. Đặc biệt, sự tham gia của già làng, trưởng bản, người uy tín với tư cách cộng tác viên TGPL đã góp phần thu hẹp khoảng cách ngôn ngữ, văn hóa, giúp pháp luật đi vào đời sống một cách thuyết phục, giản dị và hiệu quả hơn.

Thực tế chỉ rõ, càng ở nơi khó khăn, nhất là vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vai trò của TGPL càng trở nên rõ nét. Khi một người dân ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số có vướng mắc pháp lý hay bị xâm hại, bị bạo lực… mà có thể tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí kịp thời, uy tín và chất lượng, thì không những quyền và lợi ích hợp pháp của họ được pháp luật bảo vê mà còn tăng thêm niềm tin vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Không ít vụ việc oan sai, tranh chấp đất đai, hay đơn giản là chỉ sự hạn chế trong nhận thức về pháp luật của người dân, dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật hoặc những việc làm chưa chuẩn mực đã được tháo gỡ nhờ sự kiên trì, trách nhiệm và tận tâm của đội ngũ trợ giúp viên pháp lý và cộng tác viên ở cơ sở. Nếu không được TGPL kịp thời, rất có thể nhiều trường hợp sẽ rơi vào cảnh “đáo tụng đình” bởi rào cản ngôn ngữ, thiếu hiểu biết, hoặc không đủ chi phí để thuê luật sư.

Đưa pháp luật đến gần hơn với cuộc sống

Nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật nói chung và công tác TGPL nói riêng, tại buổi làm việc với Ban Cán sự đảng Bộ Tư pháp về kết quả lãnh đạo, chỉ đạo và phương hướng thực hiện nhiệm vụ của Bộ, ngành Tư pháp (tháng 11/2024), Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu: “Phát huy vai trò của trợ giúp pháp lý trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội”. Chỉ đạo của Tổng Bí thư khẳng định cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, nhất là quyền tiếp cận công lý của những nhóm yếu thế.

An sinh xã hội không chỉ là sự hỗ trợ về kinh tế mà còn bảo đảm để người dân không bị tổn thương trước các rủi ro pháp lý, không bị rơi vào thế bất lợi chỉ vì thiếu thông tin hoặc không đủ khả năng tự bảo vệ mình. Khi người dân được tiếp cận công lý bình đẳng, tranh chấp được giải quyết minh bạch, niềm tin vào pháp luật được củng cố, từ đó góp phần giữ vững anh ninh, trật tự xã hội. Do vậy, phát huy vai trò TGPL chính là đưa pháp luật đến gần hơn với cuộc sống, bảo đảm mọi người dân đều được hưởng thành quả của tiến trình phát triển. Đó cũng là cách để khẳng định một Việt Nam nhân văn, công bằng, bình đẳng và phát triển bao trùm, nơi không ai bị bỏ lại phía sau.

Tuy vậy, để TGPL thật sự trở thành điểm tựa cho đồng bào dân tộc thiểu số, thiết nghĩ chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật; rà soát Luật TGPL và các văn bản liên quan theo hướng mở rộng hơn đối tượng thụ hưởng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, người yếu thế ở vùng khó khăn. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành; tăng cường đào tạo trợ giúp viên pháp lý có khả năng nói tiếng dân tộc, am hiểu phong tục, tập quán vùng đồng bào dân tộc thiểu số; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và ứng dụng chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả phục vụ…

Tăng cường đầu tư nguồn lực, sức mạnh cho công tác TGPL chính là tăng cường sức mạnh cho niềm tin của Nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Bởi ở nơi nào người dân được bảo vệ kịp thời và công bằng bằng pháp luật thì ở nơi đó xã hội ổn định và phát triển bền vững. TGPL vì thế không chỉ mang giá trị nhân văn, mà còn là nhiệm vụ chiến lược, sự chung tay của toàn xã hội góp phần khẳng định quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, nơi mỗi người dân đều được pháp luật bảo vệ và không ai bị bỏ lại phía sau./.

Khánh Chi