Trò chuyện với ChatGPT mỗi ngày: Giải pháp trấn an hay tạo ra 'vòng lặp lo âu'?

“Tôi làm vậy có sai không?”, “Chuyện này có bình thường không?”, “Tôi ổn chứ?” - đó là những câu hỏi mà một cô gái tên Kate bắt đầu gửi cho cách đây 2 năm. Không kỳ vọng một câu trả lời tuyệt đối, cô chỉ mong nhận được sự xác nhận rằng cảm xúc của mình không quá khác thường.

Ảnh: Jacob Wackerhause.

Mỗi ngày, Kate dành nhiều tiếng để trò chuyện với ChatGPT, mô tả những tình huống đời thường rồi đặt ra hàng loạt câu hỏi như: Tôi có phản ứng quá mức, có đang hiểu lầm người khác, hay đang hành xử sai trái? Dù biết chatbot không thể đưa ra câu trả lời “chắc chắn 100%”, cô vẫn không thể dừng tìm kiếm sự xác nhận cho cảm xúc của mình. Điều cô cần là một giọng nói trấn an rằng bản thân không kỳ quặc.

Hành vi của Kate được gọi là “tìm kiếm trấn an cưỡng chế” - hành động lặp đi lặp lại với hy vọng kiểm soát nỗi lo trong đầu. Đây là biểu hiện phổ biến ở những người mắc rối loạn lo âu hoặc ám ảnh cưỡng chế (OCD). Theo các chuyên gia tâm lý, thứ mà người bệnh thực sự theo đuổi không phải là thông tin, mà là cảm giác chắc chắn. Họ hỏi chatbot, tra mạng nhưng không để biết thêm, mà để được trấn an.

Nguồn: Krongkaew

Khác với bạn bè hay người thân, không giới hạn thời gian, không mệt cũng không phản ứng tiêu cực khi bị hỏi đi hỏi lại. Nó luôn phản hồi, thậm chí còn hỏi ngược lại: “Bạn có muốn tôi làm thêm điều này không?”. Chính điều đó khiến ChatGPT trở thành "bạn tâm giao" lý tưởng cho những người cần trấn an và cũng là một "hố sâu" rất khó thoát ra. Càng hỏi, người mắc rối loạn tâm lý càng quen và ưa thích cảm giác được xoa dịu tạm thời. Khi nỗi lo quay lại, họ bị thôi thúc phải hỏi AI và vòng lặp ấy cứ tiếp tục không hồi kết. Tất cả những điều này dẫn tới một vấn đề là sự phụ thuộc vào AI ngày càng tăng. Các chứng rối loạn tâm lý đã không được giải quyết, mà có thể ngày càng trở nên nặng nề hơn.

Nguồn: Tim Robberts

Thực tế, người mắc các chứng rối loạn tâm lý không nhất thiết phải tránh xa các chatbot, mà nên:

- Dùng để học chứ không để tìm kiếm sự an ủi: Có thể dùng ChatGPT để hiểu thêm về OCD, nhưng tránh hỏi những câu mang tính cá nhân hoặc về vấn đề an toàn cho bản thân. Hoặc có thể không dùng ChatGPT mà tìm kiếm thông tin trên các trang web chính thống.

- Chú ý các mẫu hành vi của bản thân: Có phải mình liên tục hỏi chatbot không? Hoặc hỏi cùng một câu theo những cách khác nhau? Nếu là phải thì cần dừng lại.

- Tìm kiếm sự trợ giúp tâm lý từ người thật: Đó có thể là những người thân đáng tin cậy hoặc chuyên gia tâm lý.

Các chatbot AI đều có thể sai, có thể bịa chuyện, có thể gây ảo tưởng. Nên cũng như với bất kỳ công cụ nào khác, chúng ta cần lựa chọn cách sử dụng phù hợp và có ích nhất.