Trí thức Việt Nam đồng hành cùng tương lai xanh

PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp hội Việt Nam phát biểu khai mạc hội thảo. Ảnh: Thu Hằng

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp hội Việt Nam nhấn mạnh, năm 2025 đánh dấu giai đoạn đặc biệt quan trọng trong quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững. Trong bối cảnh thế giới đối mặt với khủng hoảng khí hậu, suy thoái tài nguyên và ô nhiễm môi trường, Việt Nam tiếp tục thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong thực hiện Chương trình nghị sự 2030, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và đặc biệt là cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Trên hành trình đó, đội ngũ trí thức Việt Nam giữ vai trò then chốt thông qua nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, tư vấn chính sách và truyền cảm hứng cộng đồng. Ông Thao cho biết hội thảo được tổ chức nhằm làm rõ những đóng góp của giới trí thức trong lĩnh vực môi trường - khí hậu, đề xuất giải pháp khoa học - công nghệ xanh phục vụ kinh tế tuần hoàn và mục tiêu trung hòa carbon, đồng thời tôn vinh vai trò của nữ trí thức và thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ, thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng tương lai xanh.

Quang cảnh buổi hội thảo. Ảnh: Thu Hằng

Tại hội thảo, GS.TS Trần Đại Lâm, Viện trưởng Viện Khoa học Vật liệu (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã trình bày tham luận về xu hướng phát triển công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn trên thế giới và tại Việt Nam. Theo GS.TS Trần Đại Lâm, nhiều quốc gia đang thúc đẩy mạnh mẽ việc ứng dụng công nghệ sạch trong mọi lĩnh vực nhằm hướng tới nền kinh tế carbon thấp. Việt Nam cũng đang nắm bắt xu hướng này để trở thành điểm đến tiềm năng trong chuỗi cung ứng công nghệ sạch toàn cầu. Về năng lượng, xu thế chuyển dịch từ nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn năng lượng tái tạo tiếp tục diễn ra mạnh mẽ. Điều kiện tự nhiên của Việt Nam cho phép ưu tiên phát triển điện gió ngoài khơi, điện mặt trời, sinh khối và hydro xanh, những nguồn năng lượng được dự báo đóng vai trò quan trọng trong tương lai.

GS.TS Trần Đại Lâm cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng lưới điện thông minh, tăng cường lưu trữ năng lượng và phát triển chuỗi cung ứng công nghiệp phục vụ năng lượng tái tạo. Đồng thời, mô hình kinh tế tuần hoàn cần được đẩy mạnh triển khai theo nguyên tắc 3R (Reduce, Reuse, Recycle). Ông cho rằng, công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn sẽ là trụ cột quan trọng của tăng trưởng xanh, giúp Việt Nam đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và bảo đảm phát triển bền vững. Với vai trò cơ quan nghiên cứu hàng đầu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cam kết tiếp tục đi đầu trong nghiên cứu và triển khai các giải pháp công nghệ phục vụ mục tiêu xanh hóa nền kinh tế.

Từ góc độ kinh tế môi trường, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, phân tích vai trò đặc biệt quan trọng của đội ngũ trí thức trong triển khai Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Ông nhấn mạnh rằng để thực hiện hiệu quả các mục tiêu của chiến lược, cần có sự đổi mới về khoa học -công nghệ, sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, trí thức và cơ quan quản lý nhà nước. Đồng thời, đội ngũ trí thức cần tham gia trực tiếp vào quá trình xây dựng và giám sát chiến lược “Tương lai xanh Việt Nam 2050”.

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh phát biểu. Ảnh: Thu Hằng

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh đề xuất xây dựng mạng lưới “Trí thức vì tương lai xanh” cấp quốc gia nhằm quy tụ lực lượng chuyên gia mạnh, tham gia sâu vào tư vấn, phản biện và giám sát độc lập quá trình thực thi chiến lược tăng trưởng xanh. Theo ông, phát huy hiệu quả vai trò của giới trí thức là chìa khóa để bảo đảm các mục tiêu chuyển đổi xanh được thực hiện đúng hướng, đúng tiến độ và phù hợp với những yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

GS.TS Từ Thị Loan phát biểu. Ảnh: Thu Hằng

Ở góc nhìn khoa học xã hội – nhân văn, GS.TS Từ Thị Loan, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Thăng Long, phân tích sâu những yếu tố thể chế, xã hội và văn hóa có tác động mạnh mẽ đến tiến trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Theo bà, chuyển đổi xanh không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay công nghệ mà còn phụ thuộc lớn vào các yếu tố hành vi, thói quen tiêu dùng, cấu trúc quản trị và mức độ tham gia của cộng đồng. Những hạn chế trong năng lực điều phối liên ngành, sự phân tán chức năng trong bộ máy quản lý hay những tập quán tiêu dùng mang tính truyền thống đều có thể ảnh hưởng đến chất lượng và tốc độ của chuyển đổi xanh.

GS.TS Từ Thị Loan cho rằng trong bối cảnh các vấn đề phát triển đang ngày càng mang tính liên ngành, từ chuyển đổi xanh, chuyển đổi số đến quản lý xã hội trên không gian mạng, mô hình quản trị truyền thống dựa trên phân chia theo ngành dọc không còn phù hợp. Việt Nam cần thúc đẩy mạnh mẽ cơ chế phối hợp liên ngành, minh bạch hóa dữ liệu và tăng cường trách nhiệm giải trình. Đây là điều kiện quan trọng để chính sách môi trường phát huy hiệu quả thực chất, đồng thời giúp Việt Nam theo kịp xu hướng quản trị hiện đại trên thế giới.

Bà cũng nhấn mạnh vai trò của giới trí thức khoa học xã hội - nhân văn trong việc cung cấp luận cứ khoa học, phản biện xã hội và giám sát quá trình thực thi chính sách liên quan đến môi trường và phát triển bền vững. Tiếng nói khoa học, với tính độc lập và khách quan, có thể góp phần ngăn ngừa lệch lạc trong quá trình chính sách được triển khai, đồng thời tăng cường niềm tin xã hội vào các quyết sách lớn của Nhà nước.

Hội thảo “Trí thức Việt Nam đồng hành cùng tương lai xanh” một lần nữa khẳng định trí thức Việt Nam là lực lượng nòng cốt trong thúc đẩy chuyển đổi xanh, đổi mới sáng tạo và bảo đảm phát triển bền vững. Những ý kiến tại hội thảo cho thấy sự đồng thuận cao về vai trò của khoa học - công nghệ, thể chế và văn hóa trong quá trình thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh, hướng tới mục tiêu xây dựng một Việt Nam phát triển bền vững, hiện đại và xanh hơn trong những thập niên tới.

Thu Hằng