Tranh cãi về vật liệu xây dựng và lỗ hổng an toàn trong vụ cháy chung cư Hong Kong

Vụ cháy nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ ở Hong Kong (Trung Quốc) tại khu chung cư Wang Fuk Court, quận Tai Po, đã được dập tắt vào ngày 28/11 sau 3 ngày bùng phát. Khi nỗi sợ hãi ban đầu lắng xuống, dư luận Hong Kong chuyển sang phẫn nộ, đặt hàng loạt câu hỏi về nguyên nhân, trách nhiệm và những lỗ hổng an toàn dẫn đến thảm họa khiến 128 người thiệt mạng, hàng nghìn cư dân mất nhà cửa và khoảng 200 người vẫn chưa được liên lạc.

Một góc tòa nhà của khu chung cư Wang Fuk Court ở Tai Po, Hong Kong sau vụ hỏa hoạn chết người, ngày 29/11/2025. Ảnh: Reuters

Nghi vấn về vật liệu dễ cháy và trách nhiệm của nhà thầu

Cơ quan chức năng cho biết các tấm xốp styrofoam dễ bắt lửa, được gắn bên ngoài khung cửa sổ để bảo vệ kính trong quá trình sửa chữa mặt ngoài tòa nhà, có thể là nguyên nhân khiến ngọn lửa lan nhanh bất thường. Trước đó, giới chức cũng đề cập khả năng lưới nhựa và tấm che bằng nilon trên giàn giáo góp phần làm lửa lan rộng, song kết quả kiểm tra cho thấy loại lưới này “không bắt lửa”.

Đến nay, cảnh sát đã bắt giữ 11 người, gồm 2 giám đốc của công ty tư vấn xây dựng Will Power Architects, 2 quản lý dự án của đơn vị này, 2 nhà thầu phụ phụ trách giàn giáo tre, 1 trung gian, cùng 2 giám đốc và 1 nhân viên cấp cao của Công ty bảo trì Prestige Construction & Engineering.

Truyền thông địa phương dẫn hồ sơ cho biết Prestige Construction từng nhiều lần vi phạm an toàn lao động, bị phạt trong năm 2023 và đối mặt 3 vụ truy tố liên quan đến an toàn tại Wang Fuk Court từ tháng 7/2024 đến nay. Ngày 20/11, công ty còn bị giới chức cảnh báo phải siết chặt biện pháp phòng cháy.

Ngay sau vụ cháy, một số hãng truyền thông tập trung nghi ngờ vào giàn giáo tre – phương pháp xây dựng truyền thống của Hong Kong – từng gây tranh cãi từ những vụ cháy trước đó. Tuy nhiên, hình ảnh lan truyền cho thấy nhiều kết cấu tre vẫn nguyên vẹn, chỉ bị cháy xém, trong khi lưới bao phủ đã chảy nhão.

Chủ tịch Liên đoàn nhân viên ngành xây dựng Hong Kong, ông Chau Sze Kit, cho biết giàn giáo kim loại cũng mang rủi ro riêng vì nóng lên nhanh và dễ sập khi gặp nhiệt độ cao. Ông khẳng định: “Tre hay kim loại đều an toàn nếu được quản lý tốt và tuân thủ quy định”.

Luật sư Clara Lo cũng bức xúc trước việc giàn giáo tre bị đổ lỗi một cách “thiếu trung thực”.

“Thật bực mình khi thấy các nhà bình luận, đặc biệt là những người ở bên ngoài Hong Kong, chỉ trích tre như thể nó là nguyên nhân gây ra hỏa hoạn hoặc bằng cách nào đó chứng minh chúng ta lạc hậu”, luật sư viết trong một bài đăng trên LinkedIn.

Lỗ hổng quản lý và những bê bối trong ngành xây dựng

Dư luận Hong Kong đang yêu cầu xem xét trách nhiệm của các cơ quan quản lý: liệu việc kiểm tra chất chống cháy, tiêu chuẩn vật liệu, và giám sát thi công có được thực hiện đầy đủ hay không.

Nhiều người đặt nghi vấn về việc liệu chính quyền có làm ngơ trước các vi phạm an toàn của nhà thầu tư nhân, khiến thảm họa trở nên nghiêm trọng hơn.

Đặc biệt, chính quyền xác nhận hệ thống báo cháy của cả 8 tòa nhà trong khu chung cư đã không hoạt động – điều khiến cư dân không có thời gian sơ tán kịp thời.

Chuyên gia pháp lý Adam Clermont nhận định trong một bài viết rằng tình trạng báo cháy hư hỏng, cùng việc cho phép vật liệu dễ cháy tồn tại ở các công trình đang có người sinh sống, phản ánh “một tư duy nguy hiểm: rằng cháy ở chung cư cao tầng là hiếm, rằng nhà cũ có thể tiếp tục vận hành cầm cự, và rằng giấy tờ tuân thủ là đủ”.

Nhiều giả thuyết cho rằng vụ cháy bắt nguồn từ thói quen hút thuốc của công nhân tại khu vực thi công, điều mà cư dân từng nhiều lần phàn nàn.

Ngành xây dựng Hong Kong thời gian qua liên tục đối mặt bê bối, từ việc sử dụng vật liệu không đạt chuẩn đến việc vi phạm quy định. Tháng 8 vừa qua, Tập đoàn MTR phải báo cảnh sát khi phát hiện một nhà thầu dùng gạch giả từ đại lục thay vì loại gạch nhập khẩu theo hợp đồng.

Cùng thời điểm, quy trình đấu thầu yếu kém của chính quyền cũng khiến một công ty đại lục cung cấp nước đóng chai không rõ nguồn gốc cho các cơ quan công vụ.

Nhà bình luận kỳ cựu Fung Hei Kin viết trên Facebook - thu hút hơn 11.000 lượt tương tác - rằng thảm kịch tại Wang Fuk Court là hệ quả của “sự tắc trách của nhà thầu, sự lỏng lẻo của kỹ sư giám sát, sự tự mãn của cơ quan quản lý và sự bất cẩn của những người vứt tàn thuốc”.

Trong khi cuộc điều tra sẽ còn kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng, dư luận Hong Kong đã hình thành quan điểm rõ ràng: thảm họa này là bi kịch do con người gây ra. Nhiều người hy vọng đây sẽ là dấu mốc buộc ngành xây dựng và các cơ quan chức năng phải thay đổi, để những vụ tương tự không còn lặp lại.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Straits Times