Tranh cãi gay gắt: Nam Phương hoàng hậu ngồi kiệu do đội âm công khiêng

Chiều 8-6, khu vực trung tâm cố đô Huế rực rỡ sắc màu trong buổi diễu hành đường phố “Việt phong hội tụ”, sự kiện nằm trong khuôn khổ Tuần lễ Áo dài cộng đồng – Festival Huế 2025.

Gần 1.200 bạn trẻ từ khắp ba miền đất nước đã cùng hòa nhịp, khoác lên mình trang phục truyền thống Việt Nam và một số nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc... tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng và sinh động kéo dài dọc hai bên bờ sông Hương.

Khi đội rước bị nhầm với… đội âm công

Trong không khí vui tươi, trẻ trung và đậm chất lễ hội ấy, một phân cảnh gây chú ý đặc biệt: một cô gái mặc phượng bào vàng, đội mũ đen, gương mặt rạng rỡ, ngồi kiệu rước như hình ảnh Nam Phương hoàng hậu vi hành. Kiệu có đội lính phu gánh, phía trước là người chỉ huy, kèm theo đoàn cầm lọng vàng và quạt lông vũ, gợi nhắc hình ảnh cung đình xưa.

Đoàn rước kiệu Nam Phương hoàng hậu đi dọc sông Hương chiều 8/6 . Ảnh: Chụp màn hình

Thế nhưng, ngay sau khi đoàn rước kết thúc, hình ảnh Nam Phương hoàng hậu ngồi kiệu lại thổi bùng tranh cãi trên mạng xã hội. Nhiều người nhận ra những người khiêng kiệu mặc trang phục giống “đội âm công”, nhóm chuyên thực hiện nghi lễ tang ở Huế – khiến không ít ý kiến cho rằng cách tái hiện này là phản cảm, lệch chuẩn văn hóa.

Cư dân mạng lên tiếng chỉ trích hình ảnh "đội âm công" gánh kiệu giữa phố là khó chấp nhận, lập luận này nhanh chóng nhận được sự đồng tình từ nhiều cư dân mạng.Ngược lại, một số người cho rằng nên nhìn nhận đây là nỗ lực gìn giữ cổ phục và thể hiện đam mê văn hóa, không nên quá khắt khe với cách thể hiện của cộng đồng tham gia lễ hội.

Tuy nhiên, cũng không ít ý kiến phản biện cho rằng nên nhìn sự việc trong bối cảnh rộng hơn. Một lễ hội đường phố không đòi hỏi sự chính xác nghi lễ như trong bảo tàng hay sân khấu truyền thống. Quan trọng hơn, đó là biểu hiện của tình yêu với văn hóa, của nỗ lực tự thân đến từ người trẻ.

Tranh cãi

Nguyên nhân đến từ trang phục của nhóm lính khiêng kiệu – áo đen, khăn trắng – vô tình trùng với hình ảnh quen thuộc của “đội âm công” chuyên phục vụ tang lễ ở Huế. Trong mắt nhiều người dân địa phương, sự trùng hợp ấy trở thành một chi tiết "lệch pha" không thể không chú ý, nhất là khi hình tượng đang được tái hiện lại là Nam Phương hoàng hậu, người phụ nữ nổi bật nhất triều Nguyễn về sắc vóc lẫn học vấn.

Tài khoản Q.A. – một người sáng lập nhóm yêu cổ phục Huế – chia sẻ sự không hài lòng: “Lẽ ra khi đã chọn tái hiện nhân vật lịch sử thì phải tìm hiểu văn hóa vùng miền. Người Huế rất kiêng kỵ việc nhầm lẫn giữa nghi lễ cung đình với nghi lễ tang ma. Không thể coi nhẹ điều đó được".

Mạng xã hội “dậy sóng”

Ngay trong tối cùng ngày, nhiều tài khoản mạng xã hội, đặc biệt là người dân Huế và những người am hiểu văn hóa cung đình, đã bày tỏ sự khó chịu và thất vọng trước hình ảnh kiệu rước “mô phỏng” Nam Phương hoàng hậu được thực hiện bởi nhóm người có trang phục giống… đội mai táng. Một số ý kiến cho rằng đây là hành động thiếu hiểu biết, thậm chí có phần phản cảm.

“Không ai tái hiện hoàng hậu mà để đội âm công khiêng cả, nhìn là thấy sai”, một người dùng Facebook viết. Có người còn cho rằng đây là “một cú trượt văn hóa” và “di sản triều Nguyễn bị bóp méo đến mức khó tin”.

Thậm chí, nhiều bình luận mang tính chế giễu xuất hiện, khiến hình ảnh rước kiệu trở thành đề tài cho các ảnh chế, câu đùa, khiến sự việc thêm phần căng thẳng. Trên một số diễn đàn lớn, các cuộc tranh luận xoay quanh sự khác biệt giữa sáng tạo và tôn trọng văn hóa truyền thống vẫn chưa ngã ngũ.

Cần được nhìn nhận bằng sự cảm thông và trân trọng

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế, xác nhận sự kiện "Việt phong hội tụ" hoàn toàn do cộng đồng tự tổ chức với sự đồng hành của cơ quan quản lý.

Trong hơn 1.200 người tham gia có hơn 500 bạn trẻ tự bỏ chi phí di chuyển, ăn ở, phục trang để đến Huế góp mặt trong đoàn diễu hành. Ông nhìn nhận sự cố "đội âm công" là một hiểu lầm văn hóa đáng tiếc, xuất phát từ việc nhóm bạn trẻ sống ở miền Bắc, chưa nắm rõ tập tục vùng miền Huế.

“Các bạn rất tâm huyết với cổ phục, nên cũng cần được nhìn nhận bằng sự cảm thông và trân trọng”, ông nói.

"Đội âm công" rước Nam Phương hoàng hậu giữa phố: Sáng tạo hay trượt chuẩn văn hóa?. Ảnh: Chụp màn hình

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Xuân Hoa, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin Thừa Thiên Huế, cũng nhìn nhận sự việc dưới góc độ cởi mở hơn. Theo ông, “Việt phong hội tụ” mang tính carnival, là cuộc vui hóa trang mang tính cộng đồng, gần với văn hóa lễ hội đường phố phổ biến tại nhiều quốc gia.

“Có thể chúng ta quá nghiêm cẩn với sắc phục cung đình mà quên rằng đây là hoạt động của quần chúng, không nên đòi hỏi sự chuẩn chỉnh lễ nghi như trong nghi thức truyền thống”, ông chia sẻ.

Dù phía tổ chức đã lên tiếng giải thích và kêu gọi thông cảm, câu chuyện vẫn đặt ra một câu hỏi không nhỏ: trong các hoạt động tái hiện văn hóa, đặc biệt với những nhân vật mang tính biểu tượng như Nam Phương hoàng hậu, ranh giới giữa sáng tạo và lệch chuẩn nên được nhìn nhận như thế nào?

Có lẽ, điều cần nhất lúc này là sự đối thoại. Sự cầu thị từ các bạn trẻ cùng với định hướng, góp ý từ những người am hiểu văn hóa vùng miền sẽ giúp những sự kiện cộng đồng không chỉ hấp dẫn mà còn sâu sắc và đúng mực hơn.

Hà Sang