Trang mới cho Việt Nam

Sắp xếp lại giang sơn

Đoàn công tác Trung ương do Tổng Bí thư Tô Lâm làm trưởng đoàn đã làm việc với Ban Thường vụ Đảng ủy phường Xuân Hòa, TP.HCM vào chiều 29/6.

Tổng Bí thư lưu ý: đơn vị hành chính cấp phường nay phải có tư duy khác với cấp phường trước đây. Nếu trước kia nặng về hành chính, quản lý thì giờ đây phải chuyển sang kiến tạo, phục vụ nhân dân. Bất cứ việc gì trong phạm vi địa bàn phường mà người dân cần, đang gặp khó khăn thì phải tập trung giải quyết ngay, không để chậm trễ. Vấn đề nào vượt thẩm quyền thì phải báo cáo kịp thời lên TP.HCM.

Từ ngày 1/7, Quận 3 chính thức khép lại chặng đường lịch sử 50 năm xây dựng và phát triển, đồng thời mở ra trang sử mới cho ba phường: Bàn Cờ, Xuân Hòa và Nhiêu Lộc.

Phường Xuân Hòa là địa bàn trọng yếu về an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, với sự tập trung phần lớn trụ sở làm việc của các cơ quan quan trọng của Trung ương, thành phố, cũng như trụ sở các tổng lãnh sự quán các quốc gia lớn như Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Liên bang Nga, Nhật Bản…; các cơ sở tôn giáo như Tòa Tổng Giám mục Sài Gòn, chùa Vĩnh Nghiêm…

Đoàn công tác Trung ương do Tổng Bí thư Tô Lâm làm trưởng đoàn đã làm việc với Ban Thường vụ Đảng ủy phường Xuân Hòa, TP.HCM vào chiều 29/6. Ảnh: NLĐ

Chuyến đi thực địa của Tổng Bí thư Tô Lâm nhằm chuẩn bị cho thời khắc lịch sử ngày 1/7.

Thời điểm đó, TP.HCM sẽ hợp nhất với tỉnh Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, vẫn giữ tên là TP.HCM. Thành phố mới có diện tích hơn 6.772 km², dân số hơn 14 triệu người và có 168 đơn vị hành chính cấp xã. Ở góc độ toàn quốc, Việt Nam sẽ chính thức chỉ còn 34 tỉnh (thay vì 63), giảm từ 10.035 xã xuống còn 3.321 xã và xóa bỏ cấp hành chính huyện.

Để thực hiện bước chuyển đổi này, Quốc hội đã sửa Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Tổ chức Chính phủ; Chính phủ cũng ban hành một loạt nghị định, riêng số nghị định về phân cấp, phân quyền là 28 và gần 40 nghị định đi kèm.

Đây là một công cuộc “sắp xếp lại giang sơn”, như Tổng Bí thư Tô Lâm nói. Cấu trúc chính quyền ba cấp – trung ương, tỉnh/thành phố và xã/phường – sẽ giúp Việt Nam tiệm cận mô hình đang được áp dụng tại khoảng 80% các quốc gia trên thế giới.

Đây không chỉ là sự thay đổi về mặt tổ chức hành chính, mà là một cuộc cách mạng thể chế toàn diện, thể hiện tư duy đổi mới sâu sắc, quyết tâm chính trị mạnh mẽ và tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước.

Việc sắp xếp tạo ra không gian kinh tế rộng lớn hơn, kết nối giữa các vùng kinh tế, phát huy thế mạnh của từng địa phương để chuẩn bị cho một kỷ nguyên vươn mình. Hầu hết các tỉnh, thành sau sáp nhập có quy mô dân số khoảng 2–3 triệu người, kinh tế lớn, và kết hợp cả miền núi, đồng bằng, ven biển… Những yếu tố này sẽ giúp địa phương trở thành các vùng kinh tế mạnh, có tiềm lực thực sự.

Đặc biệt, một số không gian kinh tế vượt trội có thể sánh ngang khu vực, như TP.HCM mới sau khi sáp nhập Bình Dương (trung tâm công nghiệp) và Bà Rịa – Vũng Tàu (trung tâm công nghiệp và du lịch).

Đã có nhiều giải pháp thúc đẩy kinh tế, tăng trưởng và tái cơ cấu nền kinh tế đi kèm với việc sắp xếp bộ máy, như: phát triển hạ tầng kinh tế, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, đường sắt tốc độ cao, năng lượng nguyên tử, trung tâm tài chính...

Đoàn kết là chìa khóa

TS. Trần Khắc Tâm, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Sóc Trăng, Phó Chủ tịch Hội đồng các Hiệp hội Doanh nghiệp ĐBSCL, cảnh báo trên VietNamNet: Thách thức lớn là làm sao để dung hòa, tạo ra một thể thống nhất, bộ máy vận hành trơn tru vì mục tiêu chung, chứ không trở thành cuộc cạnh tranh không lành mạnh giữa các địa phương. Cần có cơ chế để trọng dụng cán bộ có năng lực thực sự, không phân biệt địa phương, “người của anh hay người của tôi”.

Tình trạng này cũng được Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ ra trong bài viết “Sức mạnh đoàn kết trong cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy”. Ông cho rằng trong quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy, nếu thiếu đoàn kết sẽ nảy sinh nhiều thách thức và nguy cơ chia rẽ. Trước hết là lo ngại trong đội ngũ cán bộ – khi sáp nhập, một số người mất vị trí hoặc phải chuyển công tác. Nếu không có chính sách rõ ràng và hợp lý cho số cán bộ bị ảnh hưởng, rất dễ phát sinh tâm lý tiêu cực, trạng thái “bằng mặt không bằng lòng”, gây mất đoàn kết nội bộ.

Bên cạnh đó, tâm lý cục bộ địa phương cũng là vấn đề đáng lưu ý. Mỗi người đều có tình cảm và niềm tự hào với quê hương, nơi mình từng gắn bó. Khi sáp nhập địa phương, những băn khoăn về tên gọi mới, vị trí trụ sở hay phân bổ nhân sự dễ dẫn đến so sánh thiệt hơn, cản trở quá trình hợp nhất.

Việc sáp nhập giữa tỉnh miền núi với đồng bằng, giữa tỉnh “giàu” với tỉnh “nghèo”, đòi hỏi đội ngũ lãnh đạo phải công tâm, có tầm nhìn để bảo đảm cân đối nguồn lực và hài hòa lợi ích phát triển. Nếu thiếu công bằng trong phân bổ, rất dễ dẫn đến bất bình đẳng vùng miền, làm rạn nứt khối đoàn kết.

Việc sáp nhập giữa tỉnh miền núi với đồng bằng, giữa tỉnh “giàu” với tỉnh “nghèo”, đòi hỏi đội ngũ lãnh đạo phải công tâm, có tầm nhìn. Ảnh: Hoàng Hà

Mô hình song trùng trực thuộc đã lỗi thời

Từ năm 1945, Việt Nam áp dụng mô hình nhà nước song trùng trực thuộc (dual subordination) – đặc trưng của các quốc gia xã hội chủ nghĩa trước đây. Theo đó, bộ máy có bốn cấp chính quyền: trung ương, tỉnh/thành phố, huyện/quận, xã/phường. Các cơ quan địa phương vừa chịu sự chỉ đạo theo ngành dọc từ trung ương, vừa chịu sự quản lý hành chính của địa phương cùng cấp.

Mỗi cấp đều có đủ cơ quan Đảng, chính quyền, Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội. Mô hình này giúp thống nhất chỉ đạo, nhưng đồng thời khiến bộ máy cồng kềnh, tầng nấc, chồng chéo.

Chẳng hạn, một dự án đầu tư có thể phải qua hàng loạt cơ quan: sở, UBND, HĐND các cấp, rồi tiếp tục qua các bộ và Chính phủ. Sự chồng chéo, ôm đồm khiến quy trình ra quyết định kéo dài, chi phí hành chính lớn, nhiều đầu mối nhưng thiếu hiệu lực.

Hiện trên thế giới chỉ còn vài quốc gia duy trì mô hình song trùng trực thuộc, trong đó có Việt Nam.

Bộ máy kiến tạo và phục vụ

Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, qua khảo sát quốc tế, có khoảng 80% các nước áp dụng mô hình chính quyền ba cấp. Với mô hình trung ương – tỉnh/thành phố – xã/phường, Việt Nam đang tổ chức lại bộ máy hành chính theo hướng này.

Theo ông, cấp xã sẽ trở thành “cấp chính quyền quan trọng nhất” vì đây là nơi gần dân nhất, trực tiếp triển khai chủ trương, chính sách. Nếu cấp xã yếu, chính sách sẽ không đi vào cuộc sống. Ngược lại, nếu được trao quyền thực chất, cấp xã sẽ là nền tảng làm nên bộ máy hiệu quả.

Mô hình cấp cơ sở gần dân sẽ chuyển từ trạng thái “phục tùng - mệnh lệnh” sang “tự chủ - tự quản”, từ “kiểm soát” sang “phục vụ” – đó là tinh thần cốt lõi của mô hình mới.

Cuộc cải cách sẽ xóa bỏ cấp trung gian (huyện), chuyển hơn 100 nhiệm vụ cấp huyện lên tỉnh và gần 600 nhiệm vụ về xã. Điều này đồng nghĩa với việc trao quyền nhiều hơn cho cơ sở, tinh giản biên chế, giảm chi ngân sách và nâng cao hiệu lực điều hành.

Như Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: đây là cuộc “cách mạng” trong tổ chức bộ máy và tư duy quản lý. Chính quyền không còn ngồi chờ dân đến gõ cửa, mà phải chủ động xuống cơ sở, lắng nghe, giải quyết tận gốc khó khăn của người dân và doanh nghiệp – và đặc biệt là phải làm được việc.

Đây chính là chuyển đổi từ “quản lý hành chính” sang “quản trị kiến tạo và phục vụ” – một khái niệm hiện đại trong quản lý nhà nước, trong đó Nhà nước không phải người kiểm soát, mà là người đồng hành và thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng.

Mô hình chính quyền ba cấp là bước đi đột phá, toàn diện và mang tính kiến tạo. Cuộc cải cách này không chỉ là sắp xếp lại địa giới hay bộ máy tổ chức, mà là tái thiết lập quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân, giữa trung ương và địa phương, giữa Nhà nước và thị trường.

Sự thành công của mô hình này đòi hỏi tinh thần đổi mới, sự đồng thuận xã hội và trên hết là hành động quyết liệt. Chỉ khi bộ máy tinh gọn, hiệu quả, cán bộ gần dân, sát dân, thì mới phục vụ nhân dân tốt hơn, đưa đất nước phát triển nhanh hơn, mạnh hơn và bền vững hơn.

Tư Giang

Lan Anh