Trần Viết Long: Nhà sản xuất bộ phim điện ảnh đầu tiên của người Việt (Kỳ 2)

Bộ phim Kiếp Hoa - Bộ phim điện ảnh đầu tiên của người Việt

Ngoài việc đam mê cải lương, ông Bầu Long còn say mê điện ảnh. Năm 1952, Trần Viết Long đã sản xuất phim nhựa Kiếp Hoa do ông viết kịch bản (ký bút danh Trần Lang). Đây là phim có âm thanh đầu tiên của người Việt thực hiện. Động lực để ông Bầu Long tiến hành thực hiện bộ phim là nhờ vào số vốn thu được từ đoàn cải lương Kim Chung tại Hà Nội và Hải Phòng sau thời gian hoạt động. Bên cạnh đó, ông Bầu Long làm phim vì ông vốn say mê ngành điện ảnh từ khi còn là sinh viên bên Pháp. Khi du học, ông đã chú ý học hỏi nhiều qua sách vở, rồi khi quản lý hai đoàn hát trong nhiều năm, ông có thêm kinh nghiệm điều khiển sân khấu trong những năm. Ngoài ra nhờ có năng khiếu đặc biệt về kinh doanh nên ông có thể phác thảo được một cách chi tiết những con số thu chi khi sản xuất phim, dù đây là công việc ông chưa từng làm. Cuối cùng là ông đã có trong tay một số đông nghệ sĩ thành thạo với sân khấu, những kinh nghiệm đó giúp ích rất nhiều khi chuyển qua điện ảnh.

Logo Công ty Điện ảnh Kim Chung

Để thực hiện bộ phim, Trần Viết Long đã tận dụng tối đa nguồn nhân lực, vật lực của đoàn cải lương Kim Chung. Trong bộ phim đầu tay của mình, ông dành vai chính cho vợ (Kim Chung) và em dâu (Kim Xuân), hai ngôi sao cải lương thời đó. Riêng buổi tuyển chọn kịch bản đã tổ chức từ năm 1952, trong đó kịch bản “Kiếp hoa” của Nguyễn Kim Thành được chọn để đưa vào sản xuất. Quá trình quay phim chính diễn ra trong năm 1953, với phần ngoại cảnh quay tại Hà Nội còn nội cảnh thì quay tại Hồng Kông, sau đó mất thêm 2 tháng làm hậu kỳ tại Hồng Kông trước khi mang về chiếu ở Hà Nội, trước phim Bến Cũ được thực hiện trong cùng thời gian (hậu kỳ được làm ở Pháp). Đạo diễn và quay phim bộ phim đều là người Hồng Kông được ông Bầu Long thuê về làm phim.

Trước ngày ra rạp, ông Bầu Long đã thuê một chiếc máy bay dân dụng thả các tờ quảng cáo xuống khu vực hồ Hoàn Kiếm. Để cho bộ phim thêm phần hấp dẫn, trang trọng và gây ấn tượng với công chúng trong buổi chiếu ra mắt, toàn bộ ê kíp điều hành, bầu sô, đạo diễn… còn tổ chức một cuộc thi sáng tác bài hát làm nền cho phim với giải thưởng lớn. Cuối cùng bài hát Làng Tôi của nhạc sĩ Chung Quân đã được chọn.

Di sản của Kiếp Hoa và số phận của đoàn Kim Chung sau năm 1975

Ngay khi trình chiếu, bộ phim đã được đông đảo công chúng nô nức đến xem. Tiền bán vé thu được đã giúp ông bầu sắm được một ngôi biệt thự sang trọng, đồng thời giúp ông đầu tư phát triển tới 7 đoàn Kim Chung đi diễn khắp miền Nam về sau. Doanh thu của bộ phim được tiết lộ với con số 5 triệu đồng, thậm chí cao nhất lên tới 10 triệu đồng Đông Dương, đưa Kiếp hoa trở thành dự án phim thành công nhất trong năm 1953. Đến năm 1954, sau hiệp định Genève, đất nước bị chia cắt, vợ chồng Viết Long đã di cư vào Nam và công chiếu bộ phim tại Sài Gòn. Theo đó, Kiếp hoa được chiếu cùng lúc tại hai rạp Nam Quang và Nam Việt, tạo nên một cơn “sốt” vé và thậm chí được cho là khởi đầu của nghề bán vé chợ đen tại Việt Nam.

Một cảnh quay trong phim Kiếp Hoa

Nhiều nhà nghiên cứu điện ảnh của Việt Nam cũng đánh giá, Kiếp hoa được coi là bộ phim điện ảnh tư nhân Việt Nam đầu tiên thành công ở hai miền Nam Bắc. Sự thành công về mặt thương mại của tác phẩm kéo theo những hãng phim tư nhân khác bỏ tiền mời ê-kíp bên Hồng Kông về làm phim và cho ra đời những cuốn phim như: Nghệ thuật và hạnh phúc, Phạm Công - Cúc Hoa. Bộ phim cho đến nhiều thập kỷ sau vẫn nhận được sự quan tâm từ công chúng vì những hình ảnh của phim về khung cảnh Hà Nội xưa và nội dung phản ánh thân phận người phụ nữ trong bối cảnh thời ly loạn. Phim sau này được chiếu lại nhiều lần, cho đến buổi chiếu cuối cùng là vào năm 1974 tại Hà Nội và thời điểm đó tiếp tục thu hút đông đảo khán giả đến xem.

Sau thành công của Kiếp hoa, Trần Viết Long đã dự định làm tiếp một phim khác mang tên Trống mái, chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của Nguyễn Tường Tam và Khái Hưng, song vì sự kiện Genève năm 1954 nên vợ chồng Bầu Long đã đem một phần đoàn cải lương chuyển vào miền Nam để hoạt động. Sau năm 1975, vợ chồng doanh nhân Trần Viết Long sang Pháp định cư. Đến năm 1981 thì ông Trần Viết Long về nước mang theo dự tính xây dựng lại đoàn Kim Chung nhưng vì nhiều lý do nên sự dự định không thành. Ông sống ẩn dật tại TP.HCM cho đến khi qua đời vào năm 2003.

Thanh An