Trầm Kim Hòa giới thiệu triển lãm cá nhân 'Thiền trong cuộc sống'

Trầm Kim Hòa sinh ra tại Sài Gòn, trưởng thành và sinh sống tại Úc, đã có nhiều triển lãm thiền thư họa tại Úc, Trung Quốc, Hong Kong, Đài Loan, Malaysia, Philippines, Canada… Anh chia sẻ: “Tác phẩm của tôi chủ là biểu đạt đời sống qua góc nhìn của thiền, nhưng không để tâm của người xem dừng trụ ở cảm quan hay tình tự, mà nó đưa tâm của người ngắm nhận thức và xuyên qua những cảm xúc đó để trở về với sự thanh tịnh của nội tâm”.

Tác phẩm "Vô sở hữu" được trưng bày trong triển lãm "Thiền trong cuộc sống"

Anh nói thêm: “Là một họa sĩ sẽ không tránh được những tháng ngày cô tịch, làm bạn với giấy, bút, mực, sự yên tịnh và trầm tư. Đây là thời gian cần thiết cho tâm cảnh của một họa sĩ trong quá trình sáng tác, để tâm có thể dung hợp vào ý cảnh của tác phẩm một cách trọn vẹn, nhất là nghệ thuật về thiền họa và thư pháp. Tôi cho rằng tranh thiền chủ về ý cảnh, hình thức là thứ yếu”.

Trong sự đa dạng của thế giới nghệ thuật, nghệ thuật thiền, đặc biệt là hội họa thiền và thư pháp thiền, sở hữu một phương thức biểu đạt độc đáo với một phong cách nghệ thuật riêng biệt. Chủ yếu sử dụng mực và nước, với những nét vẽ đơn giản để diễn tả về sự thể nghiệm của nội tâm trong thiền và cuộc sống. Thư pháp cũng vậy, chủ là để biểu đạt sự thức tỉnh và trạng thái thanh tịnh của nội tâm. Do đó, trong quá trình sáng tác, trước tiên ta phải để tâm yên tịnh, kế đến hợp nhất với tay, gọi là tâm thủ hợp nhất, trong lúc thể hiện, ý tượng và đường nét sẽ được lưu lộ một cách tự nhiên.

Kể từ khi chuyển đến Melbourne, Úc vào năm 1984, Trầm Kim Hòa vẫn không quên tình yêu hội họa thời niên thiếu của mình, do đó anh vẫn tiếp tục theo đuổi con đường nghệ thuật này, tìm thầy để học hỏi và trau dồi thêm, nhằm hiện thực giấc mơ của mình. Qua nhiều năm không ngừng nghiên cứu và học hỏi về thiền Phật giáo, anh đã có được những hiểu biết sâu sắc đặc biệt về tư tưởng thiền tông. Nghệ thuật thiền đã dần truyền cảm hứng cho anh.

Sau một thời gian dài chiêm nghiệm, anh đã kết hợp thiền, thư pháp và hội họa thành một cách mới để thể hiện quan niệm về nghệ thuật thiền. Điều này đã khai mở một phong cách và diện mạo mới cho thư pháp và hội họa lấy cảm hứng từ thiền. Có vẻ như đây là một phong cách phản truyền thống, nhưng vẫn giữ được những nét đặc trưng truyền thống, anh vẫn dùng phong cảnh, chim chóc, hoa lá… làm phương tiện diễn đạt. Trước kia những sáng tác của anh thường nhân cách hóa chúng, nay anh đơn giản hóa tác phẩm và nhân tánh hóa chúng để biểu hiện cảm xúc như con người hầu diễn tả được hàm ý. Anh kết hợp với bố cục và khoảng trống để thể hiện tư tưởng nghệ thuật của tác phẩm.

Họa sĩ Trầm Kim Hòa

Về thư pháp, anh không viết theo lối viết truyền thống, hầu hết trong các tác phẩm anh thường chọn một chữ hoặc một câu có ý nghĩa thiền, hoặc những câu anh phát biểu qua trải nghiệm đời sống. Trong sáng tác, anh thường chọn lối viết thảo thư, vì đường nét và cấu trúc của thảo thư rất thư thái, phóng khoáng, phù hợp với yêu cầu sáng tác của anh. Trong mỗi tác phẩm đều phản ánh những suy tư và trải nghiệm nội tâm của anh về thiền trong cuộc sống.

Nói về tranh thiền thường không chủ về màu sắc, mà chủ về trắng đen, vì màu trắng đen là màu nguyên thủy, phù hợp với ý thiền, hơn nữa màu sắc dễ bắt mắt người ngắm, dễ bị dừng trụ trên hình thức tác phẩm, trong khi những tác phẩm thiền thường chủ về nội dung. Với Trầm Kim Hòa, một tác phẩm tốt không những có hình thức đạt nghệ thuật cao, mà nội dung cũng rất quan trọng, một tác phẩm vừa có hình thức, vừa có nội dung, anh xem đó là một tác phẩm toàn diện. Sự phối hợp giữ thiền, thư, họa và khoảng trống đã hình thành một phong cách thiền họa riêng cho Trầm Kim Hòa, chủ yếu về diễn đạt nội tâm, kinh nghiệm đời sống qua cái nhìn của thiền.

Với triển lãm "Thiền trong cuộc sống" lần này, nhà nghiên cứu mỹ thuật Quách Cường chia sẻ: “Trầm Kim Hòa chọn một con đường của im lặng. Ông vẽ bằng mực đen trên nền giấy trắng, trong sự tỉnh thức của từng hơi thở. Giữa khi mọi người tìm kiếm “Hình ảnh”, ông chỉ tìm “Khoảng trống”. Và chính trong khoảng trống đó, hội họa của ông, hoặc đúng hơn, thiền họa, bắt đầu cất lên một tiếng nói không lời: tiếng nói của cái “Không”. Mỹ học thiền mà Trầm Kim Hòa theo đuổi lại hướng đến sự vượt thoát khỏi cảm xúc.

Trong tranh ông, không có cảnh trí, không có bố cục dày đặc, không có tả thực, cũng chẳng có biểu tượng khoa trương. Chỉ có những nét mực - đôi khi là một vòng tròn khuyết, một dải cong như mái núi, một vệt nước loang nhẹ như hơi thở. Còn lại, tất cả là trắng. Nhưng chính trong cái khoảng trắng ấy, mắt người xem không rơi vào hư vô, mà bắt đầu được mở ra một không gian vô biên mới, không gian tĩnh lặng của tâm.

Tác phẩm "Như Lai"

Trong vai trò giám tuyển, nhà nghiên cứu mỹ thuật Lý Đợi nhận định: “Trong khoảng 15 năm trở lại đây - bằng chính thời gian giữa các triển lãm cá nhân của Trầm Kim Hòa tại Việt Nam - TP.HCM đã nở rộ rất nhiều triển lãm, đã xuất hiện rất nhiều nhân tố mới và thành mới của/cho thị trường nghệ thuật. Thế nhưng, trong sự nở rộ đó, những triển lãm có lối đi riêng về ý niệm, phong cách và thị giác như Thiền trong cuộc sống của Trầm Kim Hòa thì còn hơi ít, vì vậy mà, đây có thể là một bổ khuyết cần thiết cho đời sống mỹ thuật hiện nay”.

Triển lãm "Thiền trong cuộc sống" khai mạc lúc 18h30 ngày 28/11/2025, diễn ra đến hết ngày 7/12/2025 tại Chillala - House of Art, 75 Xuân Thủy, An Khánh, TP.HCM.

Duy Đức